Πώς το σκοτεινό νομισματικό σύστημα ενισχύει το δολάριο

Η κατανόηση της λειτουργίας του συγκεκριμένου μηχανισμού ερμηνεύει ικανοποιητικά το γεγονός ότι τελικά αναδεικνύεται στον βασικό πολλαπλασιαστή των αντοχών του αμερικανικού δολαρίου. Εάν υποθέσουμε ότι το δολάριο δεν υπάρχει, ένας Γερμανός κατασκευαστής βιομηχανικών προϊόντων που έχει την ανάγκη εισαγωγής πρώτων υλών από την Βραζιλία, έχει την υποχρέωση κατόπιν απαίτησης του προμηθευτή του να εξοφλήσει σε βραζιλιανά ρεάλ. Ο αντισυμβαλλόμενός του στη Βραζιλία προτιμά να εξοφληθεί στο νόμισμα της χώρας του, όταν ο Γερμανός που θα εισάγει τις πρώτες ύλες κατέχει λογαριασμούς σε ευρώ.

Εάν, όμως, δεν υπάρχουν για τον Βραζιλιάνο αγαθά στην Ευρώπη που τον ενδιαφέρουν για αγορά, ώστε να αξιοποιήσει τα ευρώ που θα αποκτήσει από την συναλλαγή του με τον Γερμανό, θα χρειαστεί συνεχείς μετατροπές που θα επιβαρύνουν το κόστος των συναλλαγών με προμήθειες τραπεζών και επιπλέον είναι χρονοβόρες.

Όμως, χάρη στον μηχανισμό του ευρωδολαρίου, ο Γερμανός βιομήχανος έχει την δυνατότητα να αξιοποιήσει τις καταθέσεις του σε ευρώ για να δημιουργήσει μία κατάθεση σε ευρωδολάρια. Τα ευρωδολάρια μεταφέρονται σε λογαριασμό σε τράπεζα της Βραζιλίας, μετατρέπονται σε ρεάλ και εξοφλούν τον προμηθευτή του, ενώ η βραζιλιανή τράπεζα έχει την δυνατότητα να κρατήσει την κατάθεση σε ευρωδολάρια, εκχωρώντας στον προμηθευτή το ισόποσο σε ρεάλ, ώστε να αξιοποιήσει την κατάθεση στις δικές της χορηγήσεις σε ευρωδολάρια.

Ο μηχανισμός του ευρωδολαρίου

Εάν υποτεθεί ότι κάποια κυβέρνηση ή κυβερνήσεις αποφασίσουν από κοινού να αντικαταστήσουν το μηχανισμό του ευρωδολαρίου, έχουν να αντιμετωπίσουν ένα νομισματικό σύστημα που αναπτύσσεται επί δεκαετίες και λειτουργεί εξαιρετικά περίπλοκα. Έχει ενσωματωμένες πολλές τεχνολογικές καινοτομίες και διευθετήσεις που επιτρέπουν την απρόσκοπτη και αποτελεσματική λειτουργία του. Αντίστοιχα το αμερικανικό δολάριο διατηρεί μεγάλες αντοχές, λόγω και των συνεχών εκδόσεων αμερικανικών τίτλων, που αξιοποιούνται στην υποστήριξη του συστήματος του ευρωδολαρίου.

Η συμμετοχή των αλλοδαπών θεσμικών επενδυτών στο αμερικανικό χρέος μειώθηκε από το 34% του συνόλου το 2015, στο 22% το 2023. Σε απόλυτα μεγέθη οι συγκεκριμένοι επενδυτές από στα $18,1 τρισ. χρέους το 2015, διακρατούσαν $6,15 τρισ. Το 2023 από τα $33,5 τρισ. χρέους, διακρατούν αντίστοιχα $7,37 τρισ. Αξίζει να παρατηρηθεί το γεγονός ότι ενώ το συνολικό αμερικανικό χρέος διευρύνεται σε μία οκταετία κατά $15,4 τρισ. (σχεδόν διπλασιάστηκε), στο ίδιο χρονικό διάστημα οι θέσεις των μη Αμερικανών θεσμικών επενδυτών σ’ αυτό αυξήθηκαν μόνον κατά $1,22 τρισ. Το γεγονός προδίδει αύξηση της δυσπιστίας για την βιωσιμότητα του αμερικανικού χρέους.

Οι συζητήσεις και οι αναλύσεις για την ισχύ των ΗΠΑ  αναλώνονται στα αεροπλανοφόρα και τα οπλικά τους συστήματα, στους δορυφόρους τους ανά την υδρόγειο και στα χειραγωγούμενα από  τον Λευκό Οίκο καθεστώτα. Στην πραγματικότητα, όμως, τα ιδιωτικά συμφέροντα των τραπεζιτών, που υποστηρίζουν τον μηχανισμό του ευρωδολαρίου, συνιστούν τον βασικό πυλώνα της αμερικανικής ισχύος.

Αναμφίβολα στη σύγχρονη εποχή υπάρχουν καταστροφολόγοι που οραματίζονται τον καταποντισμό του αμερικανικού δολαρίου, επικαλούμενοι συνήθως γεωπολιτικές παραμέτρους και υποστηρίζοντας πως οι ΗΠΑ αποτελούν μία αυτοκρατορία στο στάδιο της τελικής παρακμής και πτώσης. Συχνά προβάλλονται οι αντίπαλοί τους με κυρίαρχη την Κίνα ή ο πολυπολικός κόσμος τον οποίο οι Αμερικανοί δεν έχουν πλέον την δυνατότητα να ελέγξουν, όπως έλεγχαν τα πράγματα κατά την διάρκεια του προηγούμενου αιώνα. Αναμφίβολα πρόκειται για απόψεις που ανταποκρίνονται σε μεγάλο βαθμό στην πραγματικότητα, αλλά αγνοούν τον μηχανισμό του ευρωδολαρίου και το ολιγοπώλιο των διεθνών τραπεζιτών, που παραμένει άθικτος και πανίσχυρος.

Ο ρωσικός γρίφος

Ενδεχομένως το μέλλον της Ρωσίας να βασίζεται σε ένα νομισματικό σύστημα απαλλαγμένο από την ασφυκτική κυριαρχία το αμερικανικού δολαρίου, από την στιγμή μάλιστα που με την έναρξη των συγκρούσεων στην Ουκρανία, οι ΗΠΑ μετατρέπουν σε όπλο το χρηματοοικονομικό τους σύστημα, στον μέγιστο δυνατό βαθμό. Οπωσδήποτε, οι συγκεκριμένες εξελίξεις προκαλούν φοβίες σε πολλές χώρες που αντιλαμβάνονται πως δεν έχουν πλέον τη δυνατότητα να βασίζονται στις καλές προθέσεις των Αμερικανών, για να διατηρήσουν την βιωσιμότητα του χρηματοοικονομικού τους συστήματος.

Πολλοί αναλογίζονται πως οι υπερβολικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας στο οικονομικό πεδίο αποτελούν μία επίδειξη δύναμης προς τον υπόλοιπο κόσμο και μία προειδοποίηση προς τους πιθανούς ανταγωνιστές που επιδιώκουν να στραφούν εναντίον του δολαρίου. Η ίσως περισσότερο πολυδιαφημισμένη ενέργεια του Λευκού Οίκου και των συμμάχων του –χαρακτηρίζεται από μερικούς αναλυτές “πυρηνική επιλογή”– εστιάζεται στον αποκλεισμό της Ρωσίας από το ψηφιακό διατραπεζικό σύστημα SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication).

Επικοινωνιακά, ο αποκλεισμός υπερπροβάλλεται, από την στιγμή που το σύστημα SWIFT με έδρα το Βέλγιο, διαχειρίζεται συναλλαγές ύψους $400 δισ. ανά ημέρα, συνδέοντας σε διεθνές επίπεδο τις τράπεζες και επιτρέποντας στους πελάτες τους να πραγματοποιούν αυτόματα τις συναλλαγές τους (πληρωμές-εισπράξεις). Μάλιστα, ο πρόεδρος Μπάιντεν είχε υποσχεθεί τότε πως ο αποκλεισμός της Ρωσίας θα διασφάλιζε την απομόνωσή της από το διεθνές χρηματοοικονομικό σύστημα και θα έπληττε ανεπανόρθωτα τη δυνατότητά της να λειτουργεί οικονομικά σε διεθνές επίπεδο. Με βάση την γενική πεποίθηση που θεωρεί ότι το αμερικανικό δολάριο ελέγχεται αυστηρά από την εκάστοτε αμερικανική κυβέρνηση, οι περισσότεροι πείθονται πως ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το SWIFT σημαίνει αυτόματα και τον αποκλεισμό της από κάθε πρόσβαση στο αμερικανικό δολάριο και στις διεθνείς συναλλαγές.

Τελικά, όμως, οι ρωσικές τράπεζες αντιμετωπίζουν μηδαμινές σχεδόν απώλειες, λόγω της ανωμαλίας που προκάλεσε η αδυναμία πρόσβασης στο SWIFT. Ο οικονομολόγος Jeffrey Snider που ασχολείται συστηματικά με το ευρωδολάριο, εξηγεί τους λόγους της αποτυχίας του αποκλεισμού της Ρωσίας από το SWIFT, επισημαίνοντας πως οι συναλλαγές μέσω του συγκεκριμένου ψηφιακού συστήματος συναλλαγών, αποτελούν ένα μικρό μέρος των ανάλογων εξωχώριων συναλλαγών. Το γεγονός ότι οι ρωσικές τράπεζες αποκλείονται από την χρήση του SWIFT, δεν συνεπάγεται ότι απομονώνονται από την διεθνή αγορά. Κι αυτό, επειδή οι τραπεζίτες έχουν την δυνατότητα να πραγματοποιούν συναλλαγές ακόμα και τηλεφωνικά, ασχέτως ποια μέθοδο επιλέγουν να ακολουθήσουν.

Ιστορική αναδρομή

Αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες ειρωνείες της εποχής το γεγονός ότι η αμερικανική κυβέρνηση δεν έχει ουσιαστικά τη δυνατότητα να καταστρέψει τις προσβάσεις των ρωσικών τραπεζών στην αγορά του ευρωδολαρίου, δεδομένο που αποδεικνύει την αποτελεσματικότητα αυτής της αγοράς, αλλά και την σχεδόν απρόσβλητη θωράκισή της, υποστηρίζοντας παράλληλα το αμερικανικό νόμισμα. Μία ιστορική αναδρομή στην εποχή ανάδυσης της συγκεκριμένης αγοράς οδηγεί σε ένα ομιχλώδες περιβάλλον σκιών και απόλυτης μυστικότητας στο Λονδίνο. Η αναδρομή εξηγεί αρκετά, χωρίς να αποσαφηνίζει όμως την ακριβή περίοδο δημιουργίας της εν λόγω αγοράς. Οι υποψίες πάντως υποδεικνύουν ως κύριο ένοχο την τότε Ρωσία!

Το 1956 μετά την αποτυχημένη εξέγερση των Ούγγρων και την εισβολή ρωσικών δυνάμεων στη χώρα, η Μόσχα ανησυχούσε πολύ για τις ιδιαίτερα σοβαρές πιθανότητες να δεσμευτούν ρωσικές τραπεζικές καταθέσεις σε δολάρια σε αμερικανικές τράπεζες. Αντιδρώντας άμεσα, οι Ρώσοι μετέφεραν καταθέσεις σε δύο ρωσικές τράπεζες στην Ευρώπη, την Bank Commercial pour l’ Europe du Nord (BCEN) στο Παρίσι και στη Narodny Bank στο Λονδίνο. Mε την αξιοποίηση των συγκεκριμένων καταθέσεων μετατρέπονται στους πρώτους δανειστές σε ευρωδολάρια!

Στις 28 Φεβρουαρίου 1957, η Narodny Bank του Λονδίνου προχωρεί σε χορηγήσεις ύψους $800.000, ποσό μάλλον αμελητέο για τα τραπεζικά δεδομένα, με ένα μέρος τους να καταλήγει στην BCEN στη Γαλλία, γνωστής και λόγω του τηλετυπικού της κωδικού ως EUROBANK. Οι περισσότεροι πλέον υποθέτουν πως ο συγκεκριμένος τηλετυπικός κωδικός, αποτελεί την πηγή προέλευσης του όρου “Ευρωδολάριο”. Αποτελεί αναμφίβολα μία από τις ειρωνείες του Ψυχρού Πολέμου, το γεγονός ότι ένα αυταρχικό σοβιετικό καθεστώς εισάγει μία ακραία καπιταλιστική καινοτομία στις χρηματοοικονομικές αγορές, που διευρύνει σε απίστευτο βαθμό την ισχύ του κεφαλαίου και μεταφέρει τους τραπεζίτες εκτός των ορίων ελέγχου των κυβερνήσεων τους.

Η κυριαρχία του ευρωδολαρίου πηγάζει από τις καινοτομίες του, που επιτρέπουν σε διεθνές επίπεδο τη διακίνηση συναλλάγματος, χωρίς να υπόκειται στον οποιονδήποτε έλεγχο της αμερικανικής κυβέρνησης. Αυτή η δυνατότητα συνιστά και την αντοχή του συστήματος, έναντι των κυβερνήσεων, των εναλλακτικών νομισμάτων, των γεωπολιτικών κραδασμών και τελικά την αντοχή έναντι του Λευκού Οίκου. Το μοναδικό του πρόβλημα απορρέει από ενδεχόμενες απότομες μεταβολές των ισοτιμιών της υποκείμενης αξίας του, δηλαδή του δολαρίου. Προς το παρόν, όμως, δεν διαφαίνονται σοβαροί κίνδυνοι, με εξαίρεση την υποτίμηση του δολαρίου έναντι του χρυσού.