“Το Μελάνωμα της Κύπρου” – Οι ευθύνες της Αθήνας

Το βιβλίο σχολιάστηκε ήδη επαρκώς. Ήθελα, ωστόσο, επιλεκτικά να κάνω κάποιες επισημάνσεις. Από τις πρώτες πρωινές ώρες της 20ης Ιουλίου 1974, όταν ξεκίνησε η τουρκική εισβολή στις βόρειες ακτές της Κύπρου στην Κερύνεια, η τουρκική αεροπορία απρόκλητα χτύπησε πρώτη τις ελληνικές δυνάμεις στο στρατόπεδο της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου (ΕΛΔΥΚ). Η Τουρκία, ευθύς εξ αρχής, πρώτη και χωρίς να προκληθεί επιτέθηκε και χτύπησε την Ελλάδα, νατοϊκό σύμμαχο της.

Επί τούτου αναφέρεται και το πρώτο Πολεμικό Ανακοινωθέν της 20ης Ιουλίου 1974 που μεταδόθηκε η ώρα 8.00′ το πρωί από το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου (ΡΙΚ), απόσπασμα του οποίου λέει, «Ανακοινούται ότι την πρωίαν της σήμερον, (20.7.1974), τουρκικά αεροσκάφη άνευ προειδοποιήσεως, υπούλως και ανάνδρως προσέβαλον τον σταθμό ραντάρ, εβομβάρδισαν το στρατόπεδον της ΕΛΔΥΚ και έριψαν εντός του τουρκοκυπριακού θύλακος Λευκωσίας-Αγύρτας μικράν δύναμη αλεξιπτωτιστών…». (Αρχείο ΡΙΚ – digital-herodotus.eu/cybc-archive).

Η Κύπρος είναι μακριά

Η Τουρκία πρώτη και απρόκλητα είχε ήδη εμπλακεί κατά της Ελλάδας. Όταν ο Γρηγόριος Μπονάνος, Αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων, έλεγε «Η Τουρκία χτυπά την Κύπρο, αλλά εμείς είμαστε Ελλάς», η Ελλάς είχε ήδη χτυπηθεί. Αποκαλυπτική είναι και η τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ του τότε Αμερικανού Υπουργού εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ και του Διευθυντή της CIA Γουίλιαμ Κόλπυ που έγινε στις 19 Ιουλίου και ώρα 9:35′ το βράδυ, ώρα Ειρηνικού.

Ο Κίσινγκερ ζήτησε από τον Κόλπυ να τον ενημερώσει για την κατάσταση στην Κύπρο. Ο τελευταίος τον ενημερώνει για τις στρατιωτικές δυνατότητες Ελλήνων και Τούρκων και εις απάντηση ερώτησης του Κίσινγκερ αν οι Τούρκοι προτίθενται να καταλάβουν ολόκληρο το νησί, ο Κόλπυ κάπως καθησυχαστικά του λέει πως όχι. Θα πάρουν Αμμόχωστο και  Κερύνεια και κάπου κάτι σαν γραμμή μεταξύ των δύο. Του λέει επίσης ότι υπάρχουν ήδη αναφορές για βομβαρδισμούς.

Όταν ο Κίσινγκερ ερωτά τον Κόλπυ αν έχει κάποιες ιδέες ως προς το πως να κινηθούν, ο τελευταίος απαντά ότι το σημαντικότερο είναι να κάνουν τους Έλληνες να μην πολεμήσουν, να πουν ας διαπραγματευτούμε, ας συζητήσουμε τι μέλει γενέσθαι. Η βασική τους θέση, συνέχισε, είναι ότι είναι τοπική υπόθεση της Κύπρου και χρειάζεται κάτι που να σώζει τα προσχήματα, λέγοντας ότι είναι τοπική υπόθεση, δεν είναι Ελλάδα. Το σημαντικό, καταλήγει ο Κόλπυ, είναι το ζήτημα να παραμείνει στην Κύπρο και να μην ξεφύγει εκτός. Ο Κόλπυ θεωρούσε ότι οι Έλληνες ήταν μακριά και πως η ακτίνα δράσης των ελληνικών αεροσκαφών ήταν οριακή και δεν θα μπορούσαν να κάνουν και πολλά πράγματα. 

Ο Κίσινγκερ βρισκόταν στο Σαν Κλεμέντε στην Καλιφόρνια και ο Κόλπυ στην Ουάσιγκτον. (Ιδ. σχετ. Foreign Relations of the US, 1969-1976, Vol. XXX Greece; Cyprus; Turkey, 1973-1976, Doc.102. Transcript of Telephone Conversation Between Secretary of State Kissinger and Director of the Central Intelligence Colby, July19, 1974, 9:35 p.m. PDT). 9:35 p.m.PDT, ώρα Ειρηνικού, σημαίνει ότι στην Κύπρο ήταν 7:35 το πρωί της 20ης Ιουλίου 1974 και η τουρκική εισβολή στην Κύπρο είχε ήδη  ξεκινήσει. 

Σε προηγούμενο άρθρο μου (6.11.2023), είχα γράψει και για το βιβλίο του καθηγητή Στέφανου Γ. Ξύδη, Stephen G. Xydis, “Cyprus: Reluctant Republic”, έκδοση Mouton & Co. Χάγη. Στο βιβλίο του, που γράφτηκε το 1971 και εκδόθηκε το 1973, πριν την καταστροφή του 1974, ο Ξύδης αναφέρεται στις εξελίξεις της δεκαετίας του 1950 και αναλύει πως καταλήξαμε στις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου το 1959. Πρόκειται περί μιας αξιόλογης και επίκαιρης μελέτης που αξίζει να διαβαστεί.

Η Κύπρος αντιμετωπίσθηκε ως βαρίδι, ως ένα ζήτημα που έπρεπε να κλείσει, ως υποθηκευμένη στην Τουρκία, ως ένα νησί που χαρακτηρίστηκε με αισχρούς χαρακτηρισμούς. Δεν αντιμετωπίσθηκε όμως στη διάσταση που της άξιζε. Ως ανεκτίμητη γεωπολιτική αξία.