Το Νόμπελ Οικονομίας σε επιστήμονες που αναζήτησαν τα αίτια της ευημερίας ή της πενίας

Με το Νόμπελ Οικονομίας 2024 τιμήθηκαν σήμερα οι Ντάρον Ατζέμογλου (Αρμένιος με τουρκική και αμερικανική υπηκοότητα), Σάιμον Τζόνσον (Βρετανός με υπηκοότητα ΗΠΑ) και Τζέιμς Α. Ρόμπινσον (επίσης Βρετανός με υπηκοότητα ΗΠΑ). Οι τρεις οικονομολόγοι συνέβαλαν σε έρευνες που συνδέουν την δημοκρατία και τη δικαιοσύνη με την ανάπτυξη της ευημερίας των λαών.

Ο Ντάρον Ατζέμογλου, είναι καθηγητής στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Βοστόνης ΜΙΤ, όπως και οι Σάιμον Τζόνσον και Τζέιμς Ρόμπινσον. Έγραψαν μαζί διατριβές και βιβλία, όπου αναπτύσσουν τη θεωρία ότι τον καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των χωρών, παίζουν οι πολιτικοί και οικονομικοί θεσμοί. Οι πολιτικοί θεσμοί ρυθμίζουν την κατανομή των εξουσιών μεταξύ των διαφόρων αρχών της χώρας και οι οικονομικοί ρυθμίζουν τις οικονομικές δυνατότητες των πολιτών. Επιμένουν ιδιαίτερα στην έννοια της περιεκτικότητας και συμπερίληψης, και των ιδρυμάτων που ενώνουν, ενισχύουν και αλληλοϋποστηρίζονται. Οι οικονομικοί θεσμοί χωρίς αποκλεισμούς προστατεύουν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας ευρειών τμημάτων της κοινωνίας (όχι μόνο της ελίτ) και επιτρέπουν σε όλους τους πολίτες να συμμετέχουν στις οικονομικές σχέσεις, προκειμένου να αποκομίσουν κέρδος. Αυτό έχει, μεταξύ άλλων, ως συνέπεια οι εργαζόμενοι να ενδιαφέρονται για την αύξηση της παραγωγικότητα.

Όπως εξηγούν στα βιβλία τους η μακροπρόθεσμη ύπαρξη θετικών οικονομικών θεσμών, είναι αδύνατη, χωρίς τους ανάλογους πολιτικούς θεσμούς που διασφαλίζουν ότι συμμετέχουν στη διακυβέρνηση της χώρας μεγάλα τμήματα της κοινωνίας και λαμβάνουν αποφάσεις που είναι επωφελείς για την πλειοψηφία. Ελλείψει τέτοιων θεσμών, όταν την πολιτική εξουσία την σφετερίζεται ένα μικρό στρώμα της κοινωνίας, αργά ή γρήγορα, αυτή θα χρησιμοποιήσει τη δύναμή της για να αποκτήσει οικονομική ισχύ για να επιτεθεί στα δικαιώματα της πλειοψηφίας.

Η κεντρική ιδέα πολλών από τα έργα των συγγραφέων είναι ο καθοριστικός ρόλος των θεσμών στην επίτευξη υψηλού επιπέδου ευημερίας από τις χώρες. Ένα προηγούμενο βιβλίο των συγγραφέων, The Economic Origins of Dictatorship and Democracy, είναι αφιερωμένο στο ίδιο θέμα.

Αναζητώντας τους λόγους για τους οποίους, σε ορισμένες χώρες, παρατηρούμε ανάπτυξη και σε άλλες όχι, οι συγγραφείς καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι για την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο, είναι απαραίτητο να προστατευθούν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας της πλειοψηφίας και το δικαίωμα των πολιτών να έχουν επαρκές εισόδημα από τις επιχειρήσεις και τις καινοτομίες τους.