Διαδικτυακό Σεμινάριο ΕΛΙΣΜΕ: “Πόλεμος και Πολιτική”

Το Σεμινάριο είναι αφιερωμένο στο φαινόμενο του πολέμου, στη φιλοσοφία
του, στους στόχους του και στις «νέες μορφές» του («ασύμμετρος
πόλεμος»).Θα επικρατήσει η «ισορροπία» και «σταθερότητα» ή θα αναζητηθεί
«δικαιοσύνη» και «ικανοποίηση» των θυμάτων; Τέλος, θα μελετηθεί και το
σύγχρονο διεθνές δικαιοδοτικό σύστημα, που με την ίδρυση του Διεθνούς
Ποινικού Δικαστηρίου (και άλλων «ειδικών» διεθνών δικαστηρίων με
«τοπική» αρμοδιότητα) επιδιώκουν την τιμωρία των εγκλημάτων πολέμου και
κατά της ανθρωπότητας, της επίθεσης και της γενοκτονίας.

Τα άκρως ενδιαφέροντα επί μέρους θέματά του,σε συνδυασμό με το πολύ
χαμηλό ποσό συμμετοχής,το καθιστούν ελκυστικό.

Το Σεμινάριο θα διεξαχθεί στα Γραφεία του ΕΛΙΣΜΕ, οδός 28ης Οκτωβρίου (Πατησίων) 88, 1ος όροφος με φυσική παρουσία και διαδικτυακά (με κωδικό συνδέσεως).

Γιατί γίνονται οι πόλεμοι; Ποιοι είναι οι «νέοι πόλεμο»; Πώς διεξάγονται και πώς τελειώνουν. Αλλάζουν τη «φύση» του πολέμου οι συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Γάζα; Ποιον ρόλο παίζει το Διεθνές Δίκαιο;”
Κατά τον Πρώσο στρατιωτικό και συγγραφέα Κάρολο Φον Κλαούσεβιτς (1780 –
1831), στο έργο του «Vom Kriege» («Περί Πολέμου»), «Ο Πόλεμος, είναι η συνέχεια της Πολιτικής με άλλα μέσα τα οποία σκοπεύουν να εξαναγκάσουν τον αντίπαλο να δεχτεί τα «θέλω» μας».

Η βία χαρακτηρίζει τις ανθρώπινες σχέσεις από την εμφάνιση του «human species» στον κόσμο. Είναι η «έμφυτη» τάση ορισμένων ατόμων, φυλών, μοναρχικών και δυναστικών συσπειρώσεων και, τέλος, κρατών να επιβάλουν τη βούλησή τους επί άλλων. Σε αντίθεση με τη μηδενιστική βία που επιδιώκει την εξόντωση του άλλου καθ’ εαυτή, ο πόλεμος, ως σύνθετο και πολυδιάστατο φαινόμενο, χρησιμοποιεί τη βία ως μέσο για να επιτύχει ένα πολιτικό στόχο. Αυτό είναι γνωστό από τον Αριστοτέλη, αλλά ο Πρώσος στρατηγός Carl von Clausewitz, αν και ο ίδιος δεν είχε αξιόλογη πείρα μετώπου, μελέτησε τον πόλεμο και διατύπωσε την πρώτη γνωστή στην Ευρώπη ολοκληρωμένη θεωρία περί πολέμου.

Ο «νεωτερικός πόλεμος» είναι ο πόλεμος των κρατών. Πάντοτε, όμως, διάφορες
οργανωμένες ένοπλες ομάδες συμμετείχαν στον πόλεμο, είτε ενισχύοντας τις κρατικές δυνάμεις, είτε προβάλλοντας αντίσταση σε κατακτητή, είτε επιδιώκοντας την ελευθερία-αυτοδιάθεση. Το χαρακτηριστικό των ομάδων αυτών ήταν ότι δρούσαν με στόχο να υποστηρίξουν ένα υφιστάμενο ή να δημιουργήσουν νέο κράτος. Οι στόχοι τους ήταν καθαρά πολιτικοί. Η βία εξακολουθεί και σήμερα να είναι μια σημαντική διάσταση των διεθνών σχέσεων, αλλά ο διακρατικός πόλεμος αποτελεί «εξαίρεση» (ο πόλεμος Ουκρανίας-Ρωσίας και η ένταση στη Νότια Σινική Θάλασσα αποδεικνύουν ότι η εξαίρεση είναι επίκαιρη και επικίνδυνη). Αυτό που βλέπουμε ως «νέο» σήμερα, κυρίως στη Μέση Ανατολή, είναι η χρήση βίας από ένοπλες ομάδες που δεν εκφράζουν κάποιο κράτος, αν και μπορεί να υποστηρίζονται από κράτη. Οι στόχοι τους δεν έχουν σχέση με την πολιτική, όπως τη γνωρίζουμε στη βιομηχανική ή μεταβιομηχανική εποχή. Είναι αρχαϊκοί, είτε μηδενιστικοί (πχ. καταστροφή του Ισραήλ) ή ή προνεωτερικοί (πχ. μισμός, ίδρυση Χαλιφάτου κτλ.).

Απέναντι στον πόλεμο εμφανίστηκαν βαθμιαίως δύο κινήματα:

Το ανθρωπιστικό που επιδιώκει να τιθασεύσει την ανθρώπινη συμπεριφορά κατά τον πόλεμο απαγορεύοντας τη χρήση ορισμένων όπλων και μεθόδων πολέμου και προστατεύοντας ορισμένες κατηγορίες προσώπων. Η «τιμή» και το «έλεος» οφείλουν να μετριάζουν το «δικαίωμα» του πολεμιστή να προκαλέσει θάνατο.

Το ειρηνιστικό που επιδιώκει την «κατάργηση του πολέμου» ή τη ριζική μείωση των συγκρούσεων μέσω αναζήτησης των βαθύτερων (κοινωνικών, οικονομικών, πολιτιστικών) αιτίων της βίας, ίδρυσης μηχανισμών ειρηνικής επίλυσης των διαφορών, αφοπλισμού, οργάνωσης αναπτυξιακών στρατηγικών για λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες και περιοχές Το σεμινάριο είναι αφιερωμένο στο φαινόμενο του πολέμου, στη φιλοσοφία του, στους στόχους του και στις «νέες μορφές» του («ασύμμετρος πόλεμος»). Η μελέτη των πολέμων στην Ουκρανίας, στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και στη Λωρίδα της Γάζα θα αποτελέσουν επί μέρους παραδείγματα μελέτης. Παράλληλα, το σεμινάριο παρακολουθεί την προσπάθεια – ειλικρινή ή όχι – της «διεθνούς κοινωνίας» να θέσει όρια:

• Σύμφωνα με τους θεολόγους πατέρες του Διεθνούς Δικαίου, ο πόλεμος έπρεπε να έχει «δίκαιη αιτία».
• Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στο πλαίσιο της «Κοινωνίας των Εθνών» ο
  πόλεμος ετέθη εκτός νόμου
• Μετά την αποτυχία της ΚτΕ, ο νέος «Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών» προχώρησε
  στην απαγόρευση της χρήσης βίας στις διεθνείς σχέσεις επιτρέποντας μόνο το
  «φυσικό δικαίωμα της άμυνας» – ένα «παράθυρο» που παραβιάζει την κλειστή
  «πύλη» («Jus ad Bellum»).
• Πολύ νωρίτερα είχαν θεσπιστεί κανόνες Διεθνούς Δικαίου που είχαν ως στόχο να μετριάσουν τον ανθρώπινο πόνο και να προστατεύσουν όσους δεν συμμετέχουν «επαγγελματικά» στον πόλεμο («Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο» – «Jus in Bello»).

Φυσικά, κάποια στιγμή επέρχεται το «τέλος» της Ενόπλου Συγκρούσεως -Συρράξεως, το οποίο όμως δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμη διαδικασία, γιατί τα Κράτη προχωρούν στις ειρηνευτικές διαδικασίες, όταν οι στρατιωτικοί έχουν κερδίσει ή χάσει στις μάχες, και έρχονται οι πολιτικοί και οι διπλωμάτες να σφραγίσουν και να διαχειριστούν τα ενδεχόμενα κέρδη ή τις απώλειες.

Είναι δύσκολο το ερώτημα, πότε και πώς «τελειώνουν» οι ασύμμετρες συγκρούσεις και ποιες οι συνέπειες: αμνηστία, ποινικός κολασμός, συμφιλίωση; Θα επικρατήσει η «ισορροπία» και «σταθερότητα» ή θα αναζητηθεί «δικαιοσύνη» και «ικανοποίηση» των θυμάτων;

Τέλος, θα μελετηθεί και το σύγχρονο διεθνές δικαιοδοτικό σύστημα που με την ίδρυση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (και άλλων «ειδικών» διεθνών δικαστηρίων με «τοπική» αρμοδιότητα) επιδιώκουν την τιμωρία των εγκλημάτων πολέμου και κατά της ανθρωπότητας, της επίθεσης και της γενοκτονίας.