Ήπια προσέγγιση της ΕΕ προς την Τουρκία

Στην έκθεση, η οποία ξεκινά με τη δήλωση «Η Τουρκία είναι βασικός εταίρος και υποψήφια χώρα για την ΕΕ», αναφέρεται ότι είναι προς το στρατηγικό συμφέρον της ΕΕ να αναπτύξει μια σχέση συνεργασίας και αμοιβαίου οφέλους με την Τουρκία. Στην έκθεση αναφέρεται ότι η ΕΕ αποδίδει σημασία στην πρόοδο προς την κατεύθυνση της επίλυσης του Κυπριακού προβλήματος, προκειμένου να ενισχύσει περαιτέρω τη συνεργασία της με την Τουρκία.

Υπενθυμίζοντας ότι τόσο η ΕΕ όσο και η Τουρκία έχουν λάβει μέτρα σε τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος σύμφωνα με την κοινή δήλωση της 23ης Νοεμβρίου 2023 σχετικά με τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας και τις συστάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η έκθεση αναφέρει: «Η ΕΕ επαναπροσεγγίζει εποικοδομητικά την Τουρκία με σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο τρόπο, υπό την επιφύλαξη καθορισμένων προϋποθέσεων. Οι συζητήσεις υψηλού επιπέδου συνεχίζονται σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος».

Υπενθυμίζοντας ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε αδιέξοδο από το 2018, η έκθεση υποστήριξε ότι υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τα δημοκρατικά πρότυπα, το κράτος δικαίου, την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και τα θεμελιώδη δικαιώματα.

Σημειώνοντας ότι η συμφωνία μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ στις 18 Μαρτίου 2016 συνεχίζει να αποδίδει αποτελέσματα και ότι η συνεργασία στον τομέα της μετανάστευσης παραμένει το κύριο πλαίσιο, η έκθεση εκτιμά τις εξαιρετικές προσπάθειες της Τουρκίας για τη φιλοξενία 3,6 εκατομμυρίων αιτούντων άσυλο από τη Συρία και άλλες χώρες και αναφέρει ότι η ΕΕ έχει παράσχει 10 δισεκατομμύρια ευρώ για τη στήριξη των προσφύγων από το 2011.

Κατάσταση της οικονομίας

Η έκθεση ανέφερε ότι «η Τουρκία έχει προχωρήσει αρκετά όσον αφορά τη λειτουργία της οικονομίας της αγοράς και έχει σημειώσει κάποια πρόοδο κατά την περίοδο αναφοράς». Σημειώνοντας ότι, η στροφή προς μια πιο αυστηρή νομισματική πολιτική είναι θετική, συμβάλλοντας στη μείωση των εξωτερικών ανισορροπιών και στη συγκράτηση της εγχώριας ζήτησης, καθώς και ότι ο πληθωρισμός και οι πληθωριστικές πιέσεις, αν και εξακολουθούν να είναι υψηλές, έχουν υποχωρήσει.

«Η απασχόληση έχει αυξηθεί, αλλά η αγορά εργασίας εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές διαρθρωτικές προκλήσεις», ανέφερε η έκθεση. Υπενθυμίζοντας ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα αυξήθηκε εν μέρει λόγω των δαπανών για την ανασυγκρότηση μετά τον σεισμό, η έκθεση αναφέρει: «Ο τραπεζικός τομέας προσαρμόστηκε σχετικά ομαλά στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον πολιτικής».

Η έκθεση αναφέρει ότι έχουν ληφθεί μέτρα για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, αλλά η διαφάνεια και η προβλεψιμότητα εξακολουθούν να αποτελούν πρόβλημα. Επεσήμανε ότι η Τουρκία βρίσκεται σε καλό επίπεδο όσον αφορά στην ικανότητά της να αντιμετωπίσει τις ανταγωνιστικές πιέσεις και τις δυνάμεις της αγοράς εντός της ΕΕ και ότι η οικονομία της είναι διαφοροποιημένη με έναν ανεπτυγμένο τομέα υπηρεσιών.

Η έκθεση υπενθύμισε ότι η επενδυτική δραστηριότητα στην Τουρκία αυξήθηκε σημαντικά το 2023 και ότι έγιναν βήματα στην ψηφιοποίηση και τον πράσινο μετασχηματισμό της οικονομίας. Η έκθεση αναφέρει ότι «η Τουρκία διατηρεί ένα καλό επίπεδο ετοιμότητας για την τελωνειακή ένωση. Έχει σημειώσει κάποια πρόοδο στον τομέα αυτό. Η Τουρκία έχει αντιμετωπίσει αρκετούς μακροχρόνιους εμπορικούς φραγμούς και έχει άρει εν μέρει ορισμένους περιορισμούς στις εισαγωγές και τις εξαγωγές». Σημειώνεται ότι συνεχίστηκε η συνεργασία για τις κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας και επιτεύχθηκαν ορισμένα θετικά αποτελέσματα.

Δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα, δικαιοσύνη

Ασκώντας κριτική στην Τουρκία όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, η έκθεση ανέφερε ότι «το τουρκικό νομικό πλαίσιο περιέχει γενικές εγγυήσεις για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, αλλά η νομοθεσία και η πρακτική πρέπει να ευθυγραμμιστούν με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ)».

Οι τοπικές εκλογές του Μαρτίου 2024 ήταν «καλά οργανωμένες και η βούληση του λαού έγινε σεβαστή», αναφέρει η έκθεση, προσθέτοντας ότι τα θεσμικά όργανα που είναι υπεύθυνα για τη διαδικασία ένταξης ΕΕ-Τουρκίας ήταν λειτουργικά και οι διμερείς σχέσεις συνεχίζονται.

Η έκθεση σημειώνει ότι η Τουρκία συνέχισε να ευθυγραμμίζει το νομικό της πλαίσιο για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος με το κεκτημένο της ΕΕ, επισημαίνοντας την αύξηση των κατασχέσεων απαγορευμένων ουσιών πέρυσι χάρη στις επιχειρήσεις των Τουρκικών αρχών επιβολής του νόμου, και υπενθυμίζει ότι η Τουρκία αφαιρέθηκε από τον «γκρίζο κατάλογο» της Financial Action Task Force (FATF).

Καταπολέμηση της τρομοκρατίας

Σημειώνοντας ότι οι παραμεθόριες περιοχές αντιμετωπίζουν κινδύνους ασφαλείας λόγω των επιθέσεων του ΡΚΚ, το οποίο περιλαμβάνεται επίσης στον κατάλογο των τρομοκρατικών οργανώσεων της ΕΕ, η έκθεση αναφέρει: «Η κατάσταση ασφαλείας στις παραμεθόριες περιοχές συνέχισε να είναι ασταθής λόγω των συνεχιζόμενων τρομοκρατικών επιθέσεων του ΡΚΚ».

Σημειώνοντας ότι η Τουρκία «συνέχισε να αντιμετωπίζει απειλές από διάφορες τρομοκρατικές ομάδες», η έκθεση ανέφερε ότι η εξάλειψη των τρομοκρατικών οργανώσεων PKK, DAESH και FETO στη χώρα αποτελεί προτεραιότητα. Η έκθεση ανέφερε ότι η Τουρκία έχει νόμιμο δικαίωμα και ευθύνη να καταπολεμήσει την τρομοκρατία, προσθέτοντας ότι «η Τουρκία διαθέτει αντιτρομοκρατική νομοθεσία και ισχυρές θεσμικές δομές για την αντιμετώπιση των τρομοκρατικών απειλών».

Πολιτική μετανάστευσης και ασύλου

Η έκθεση ανέφερε ότι η Τουρκία «φιλοξενεί έναν από τους μεγαλύτερους προσφυγικούς πληθυσμούς» στον κόσμο και ότι, σύμφωνα με επίσημες πηγές, το 2023 χορηγήθηκε τουρκική υπηκοότητα σε λιγότερους Σύριους σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, ενώ επιταχύνθηκαν οι οικειοθελείς επιστροφές. Η Συμφωνία ΕΕ -Τουρκίας για τη Μετανάστευση παραμένει το κύριο πλαίσιο συνεργασίας και ότι η συνεργασία για την καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης είναι «αποτελεσματική και γόνιμη».

Αναφερόμενη στον διάλογο ΕΕ-Τουρκίας για την απελευθέρωση των θεωρήσεων, η έκθεση αναφέρει: «Κανένα από τα κριτήρια του οδικού χάρτη για την απελευθέρωση των θεωρήσεων δεν έχει εκπληρωθεί. Η Τουρκία πρέπει ακόμη να ευθυγραμμίσει περαιτέρω τη νομοθεσία της με το κεκτημένο της ΕΕ όσον αφορά την πολιτική θεωρήσεων».

Έμφαση στη στρατηγική αυτονομία της Τουρκίας

«Η Τουρκία είναι ένας ενεργός και σημαντικός παράγοντας στην εξωτερική πολιτική, γεγονός που αποτελεί σημαντικό στοιχείο για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας», αναφέρεται στην έκθεση. Στην έκθεση σημειώνεται ότι η Τουρκία συνέχισε να συμμετέχει ενεργά και να συμβάλλει σημαντικά στις αποστολές και επιχειρήσεις της ΕΕ για τη διαχείριση κρίσεων στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ), ενώ η ΕΕ και η Τουρκία είχαν διαφορετικές στάσεις και πολιτικές έναντι της Ρωσίας και της Χαμάς.

Σημειώνοντας ότι η Τουρκία διατήρησε τη «στρατηγική προοπτική 360 μοιρών» στην εξωτερική πολιτική, η έκθεση αναφέρει: «Δηλώνοντας τη συνεχή δέσμευσή της για ένταξη στην ΕΕ, η Τουρκία διαφοροποίησε τις εταιρικές της σχέσεις και κατέδειξε τη στρατηγική της αυτονομία υιοθετώντας ένα ολοκληρωμένο όραμα στους τομείς της διπλωματίας, της οικονομίας, της ασφάλειας και της άμυνας».

Στην έκθεση επισημαίνεται ότι η Τουρκία εντατικοποίησε τις σχέσεις της με χώρες της Αφρικής, της Ασίας, του Κόλπου και της Λατινικής Αμερικής και αύξησε τις προσπάθειες εξομάλυνσης των σχέσεων της με τις αραβικές χώρες και την Αρμενία, ενώ η Άγκυρα συνέχισε τις πολιτικές, οικονομικές και διπλωματικές σχέσεις της και με τις δύο πλευρές στον πόλεμο Ουκρανίας-Ρωσίας.

Η έκθεση αναφέρει ότι η Τουρκία είχε ως στόχο να διευκολύνει τις συνομιλίες μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, με στόχο την αποκλιμάκωση και την κατάπαυση του πυρός, και ανέλαβε διπλωματική πρωτοβουλία για να διευκολύνει την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών, διευκολύνοντας μια συμφωνία για τα σιτηρά.

ΗΠΑ, Ισραήλ, Παλαιστίνη

Η έκθεση σημειώνει ότι η Τουρκία «συνέχισε να είναι ένας σημαντικός αλλά και με προκλήσεις εταίρος» για τις Ηνωμένες Πολιτείες, προσθέτοντας ότι «πραγματοποιήθηκε ένας αριθμός συναντήσεων υψηλού επιπέδου, συμπεριλαμβανομένου του Στρατηγικού Μηχανισμού ΗΠΑ-Τουρκίας, και συνεχίστηκαν οι διαβουλεύσεις υψηλού επιπέδου για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Η Τουρκία και οι ΗΠΑ συνέχισαν να ασχολούνται με περιφερειακά ζητήματα όπως η Ουκρανία, η ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή, το Αφγανιστάν και η ανθρωπιστική πρόσβαση στη Συρία».

Στην έκθεση αναφέρεται ότι οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ έχουν «επιδεινωθεί σημαντικά» από την έναρξη των επιθέσεων στη Λωρίδα της Γάζας στις 7 Οκτωβρίου 2023 και υπενθυμίζεται ότι οι εμπορικές σχέσεις με το Ισραήλ διακόπηκαν τον Μάιο του 2024. Η έκθεση ανέφερε ότι αν και η Τουρκία και η ΕΕ έχουν διαφορετικές πολιτικές για τη Χαμάς, έχουν κοινή αντίληψη για «την εφαρμογή όλων των ψηφισμάτων του ΟΗΕ που ζητούν λύση δύο κρατών και κατάπαυση του πυρός».

Η έκθεση υπενθύμιζε ότι η Τουρκία συμμετέχει στην αγωγή για «γενοκτονία» κατά του Ισραήλ στο Διεθνές Δικαστήριο (ΔΔ) και πρόσθετε: «Η Τουρκία εξακολουθεί να είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην περιοχή, παρέχοντας σημαντική ανθρωπιστική βοήθεια στους Παλαιστίνιους και είναι επίσης μέλος της Ad Hoc Επιτροπής Συνδέσμου. Όσον αφορά στην ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή, η Τουρκία συμφωνεί με τη θέση της ΕΕ σχετικά με την ανάγκη επανεκκίνησης της πολιτικής διαδικασίας για την υλοποίηση μιας λύσης δύο κρατών».

Λιβύη, Κεντρική Ασία, Αφρική, Ελλάδα

Η Τουρκία «συνέχισε να διαδραματίζει σημαντικό και ενεργό ρόλο» στη Λιβύη, αναφέρει η έκθεση, προσθέτοντας ότι «η Άγκυρα συνέχισε να υποστηρίζει τη σταθερότητα». Η παρουσία της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία «ενισχύθηκε σταδιακά και έχει γεωπολιτική διεκδικητικότητα», αναφέρει η έκθεση, προσθέτοντας ότι η Τουρκία έδωσε σημασία στην ανάπτυξη σχέσεων και συνεργασίας με τις χώρες της περιοχής και κατέβαλε προσπάθειες ώστε ο “Οργανισμός Τουρκογενών Κρατών” να διαδραματίσει ισχυρότερο πολιτικό ρόλο.

Η έκθεση σημειώνει ακόμα ότι η παρουσία της Τουρκίας στην Αφρική έχει επίσης ενισχυθεί, σημειώνοντας ότι η Άγκυρα έχει λάβει «ισορροπημένη» θέση μεταξύ των μερών στις συγκρούσεις στη Σομαλία και το Σουδάν και έχει αναλάβει διαμεσολαβητικό ρόλο. Στην έκθεση τονίζεται ότι οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας έχουν βελτιωθεί σταδιακά από το 2023 και ότι δεν έχουν καταγραφεί ζητήματα, όπως παραβιάσεις του εναέριου χώρου και μη εξουσιοδοτημένες γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο.

Όσον αφορά στο Κυπριακό, η έκθεση ανέφερε ότι η Τουρκία συνέχισε να αρνείται να αναγνωρίσει την «Ελληνοκυπριακή πλευρά» και επανειλημμένα υποστήριξε λύση δύο κρατών στην Κύπρο, σε αντίθεση με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ενώ υποστήριξε ότι αυτό είναι ασυμβίβαστο με την πολιτική της ΕΕ.

Σημειώνοντας τη σημασία που αποδίδεται στην ανάπτυξη των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, η έκθεση αναφέρει: «Τον Απρίλιο του 2024, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επανέλαβε το στρατηγικό ενδιαφέρον της ΕΕ για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη συνεργατικών και αμοιβαία επωφελών σχέσεων με την Τουρκία».

Η τουρκική απάντηση

Η Άγκυρα απορρίπτει τις άδικες αξιολογήσεις της ΕΕ, ειδικότερα σχετικά με τα πολιτικά κριτήρια και τις εσωτερικές πολιτικές δυναμικές. Η τουρκική πλευρά εκτιμά θετικά την αναφορά στην πρόοδο που έχει σημειωθεί στις μακροοικονομικές πολιτικές, καθώς και την έμφαση στην προσαρμογή της Τουρκίας στις απαιτήσεις της λειτουργούσας αγοράς και στην ικανότητά της να ανταγωνίζεται στην ευρωπαϊκή αγορά. Η έκθεση αναγνωρίζει ότι η Τουρκία έχει συμμορφωθεί με τα πρότυπα της ΕΕ σε πολλούς τομείς, επισημαίνοντας τη σημασία της αναζωογόνησης διαλόγου σε τομείς όπως η Κοινή Επιτροπή και οι Συνομιλίες Υψηλού Επιπέδου.

Επιπλέον, τονίζεται ότι η Τουρκία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο, βελτιώνοντας τις σχέσεις της με την Ελλάδα και αναπτύσσοντας τη συνεργασία της με την ΕΕ σε εμπορικά ζητήματα. Στην έκθεση, η τουρκική κυβέρνηση αναμένει την άρση των πολιτικών εμποδίων στις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ, όπως ορίζεται στις Συμπεράσματα του Συμβουλίου της 15ης Ιουλίου 2019. Ωστόσο, η έκθεση επικρίνει τη στάση της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας, καταγγέλλοντας τις “παράλογες” και “μεγαλομανείς” απόψεις τους, οι οποίες αγνοούν τις νόμιμες ανησυχίες της Τουρκίας και της “Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου”

Η τουρκική πλευρά υπογραμμίζει ότι το πλαίσιο επίλυσης του Κυπριακού περιλαμβάνει μόνο τα δύο μέρη στην Κύπρο, τους τρεις εγγυητές και τον ΟΗΕ. Κάθε λύση θα πρέπει να επιτευχθεί με τη συμφωνία των δύο πλευρών και οι δηλώσεις της ΕΕ που παραγνωρίζουν τα δικαιώματα του τουρκοκυπριακού λαού δεν συμβάλλουν στην προσπάθεια επίλυσης.

Αναγνωρίζοντας τις τρέχουσες περιφερειακές και παγκόσμιες προκλήσεις, η Τουρκία υπογραμμίζει την ανάγκη για νέα οπτική στις σχέσεις της με την ΕΕ. Χαιρετίζει τις πρόσφατες προσπάθειες της ΕΕ για συνεργασία, επισημαίνοντας ότι η αναζωογόνηση των σχέσεων απαιτεί συγκεκριμένα βήματα που θα στηρίζονται στην πολιτική βούληση και τη στρατηγική όραση της ΕΕ.

Τέλος, η τουρκική κυβέρνηση επαναλαμβάνει τη δέσμευσή της να αναπτύξει τις σχέσεις με την ΕΕ με κατασκευαστικό τρόπο και αναμένει την άμεση εφαρμογή των συστάσεων που περιλαμβάνονται στην Κοινή Δήλωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Υψηλού Εκπροσώπου, χωρίς καθυστέρηση ή πρόσθετους όρους.