Πως το δίκαιο και η ηθική διαφοροποιούνται σε κάθε εποχή

Επί αιώνες οι Ευρωπαίοι κατέκλυζαν τις πέρα από τον χώρο τους ηπείρους και «στανικώς» μετέβαλλαν τη φυλετική σύνθεση και πολιτιστική φυσιογνωμία των εκεί ιθαγενών. Ε, τώρα πια κύματα μεταναστών από την Αφρική και την Ασία ξεχύνονται στην Ευρώπη και – κατά κάποιο τρόπο – ανταποδίδουν το δίκαιο στα ίσα! Επί αιώνες τις Ινδίες διοικούσαν Βρεταννοί. Και να που τώρα πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου έγινε και Ινδός. Οι Αφρικανοί είχαν υποστεί πρώτα καταπίεση και στη συνέχεια πολιτικό αποκλεισμό στην Αμερική. Και να που τώρα, στους «επιτυχημένους Προέδρους» των ΗΠΑ συγκαταλέγεται ο Μπάρακ Ομπάμα.

Ο Μουσολίνι πάλι και ο υπ’αυτόν ιταλικός φασισμός έτρεφαν μεγάλη δυσπιστία σχετικώς με την πολιτική οξύνοια του γυναικείου φύλου. «Καθοριστικώς επηρεάζονται οι γυναίκες από πρόσωπα και καταστάσεις του άμεσου περιβάλλοντός τους», είχε δηλώσει ο «Ντούτσε» και συνακολούθως δεν έστεργε να παραχωρήσει σε αυτές «δικαίωμα γνώμης» σε κρίσιμα θέματα. Και να που τώρα, θαυμάστρια δηλωμένη του Μουσολίνι έχει γίνει πρωθυπουργός της γειτονικής μας χώρας.

Αυτό επίσης ισχύει και ως προς τη Ρωσία. Όλοι μας έχουμε ακουστά για τον Γκριγκόρι Ρασπούτιν. Παρά τις διαμετρικώς αντίθετες μεταξύ τους απόψεις που αφορούν την προσωπικότητα και τον ρόλο του, γεγονός είναι ότι η εμφάνισή του στο ιστορικό προσκήνιο σηματοδότησε την αφετηρία τόσο της πτώσης των Ρομανώφ όσο και της προσπάθειας διάλυσης της Ρωσίας. Τυχαίο; «Όχι!» απαντούν εκείνοι που πιστεύουν στην εσώτερη, οιονεί μυστική σημασία των λέξεων. Το πρόθεμα «ρας», πράγματι, στη ρωσική γλώσσα συχνά προσδίδει την έννοια της διάλυσης. Και να που στις μέρες ένας σκέτος «Πούτιν», χωρίς τη μοιραία λεξούλα ενσωματωμένη στο όνομά του, προσπαθεί να επανενώσει τη Ρωσική Γη!

Η ηθική γυρίζει ανάποδα

Το πιο «χτυπητό» όμως είναι αυτό που γίνεται στη Γαλλία. Οι ηλικιακώς μεγαλύτεροι από τους αναγνώστες μας θα θυμούνται μια γαλλική ταινία που είχε προβληθεί στην Αθήνα το 1971. Ήτανε τότε λίγος καιρός μετά τα γεγονότα του 1968 στο Παρίσι. Η εν λόγω αναστάτωση είχε αρχίσει ως διαμαρτυρία των φοιτητών ενάντια στο πολύ αυστηρό σύστημα των εξετάσεων στα γαλλικά πανεπιστήμια. Τα μαθήματα ήταν – κατά τον χαρακτηρισμό των νεαρών της εποχής – bloqués ανά τρία. Αυτό σήμαινε ότι το καθένα τους ήταν ενταγμένο σε ιδιαίτερη ενότητα με άλλα δύο… και όποιος σπουδαστής, στις εξετάσεις, αποτύγχανε να «περάσει» ένα από αυτά, έπρεπε να «ξαναδώσει διαγώνισμα» και στα τρία! Λογικώς λοιπόν τα παιδιά ξεσηκώθηκαν. Τελικά όμως η εμφάνιση και ηγετική κατίσχυση προσώπων όπως ο «Κόκκινος Ντάνυ» (Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ/Daniel Cohn-Bendit) προσέδωσε στο όλο κίνημα χαρακτήρα πολιτικώς ριζοσπαστικό – με αποτέλεσμα τη σηματοδότηση έναρξης της «προς τα κάτω» πορείας της εξουσίας του Ντε Γκωλ.

Τότε λοιπόν διαδραματίστηκε μια ιστορία που στις μέρες μας θα είχε περάσει απαρατήρητη. Κάποια καθηγήτρια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ερωτεύθηκε μαθητή της και συνδέθηκε με αυτόν. Οι φίλοι του ζεύγους είχαν την εντύπωση πως, λόγω της «επαναστατικής αναταραχής» που επικρατούσε στο Παρίσι, το γεγονός έμελλε να περιβάλει εάν όχι η επιδοκιμασία οπωσδήποτε η ανοχή της Κοινής Γνώμης. Και όμως… πολύ έξω είχανε πέσει! Άνθρωποι που εκθύμως υποστήριζαν την «ξεσηκωμένη νεολαία» άρχισαν αμέσως να εκφράζονται δυσμενώς για τον «αφύσικο έρωτα» και τελικώς το ζευγάρι έγινε αντικείμενο τόσο σφοδρής αποδοκιμασίας, που τελικώς η καθηγήτρια αυτοκτόνησε.

Όπως ήδη επισημάνθηκε, η ταινία στην οποία είχε καταγραφεί η ιστορία των «δύο ερωτευμένων», με τίτλο “Mourir d’aimer” (= Πεθαίνοντας από έρωτα) προβλήθηκε και στη χώρα μας. Η εποχή, βέβαια, δεν προσφερόταν σε μεγαλόφωνες συζητήσεις, αλλά οι κουβέντες που κατ’ ιδίαν γίνονταν στο επί της οδού Σόλωνος κτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών υπήρξαν χαρακτηριστικές. Σχεδόν το σύνολο του ελληνικού φοιτητόκοσμου «καταδίκαζε» το «παράνομο ζευγάρι». Και να που τώρα, τόσες δεκαετίες μετά το γεγονός, έχει πολιτικώς καθιερωθεί στη Γαλλία το ζεύγος Μακρόν! Καθηγήτρια με μαθητή της! Απάντηση στο σχεδόν ξεχασμένο ερωτικό δράμα του τέλους της δεκαετίας του 1960…

Υπάρχει όμως και κάτι άλλο, στην ουσία κορυφαίως σημαντικό. Η Γαλλία βεβαίως υπήρξε το λίκνο του Διαφωτισμού, αλλά ποτέ δεν έγινε πατρίδα αυτού του τελευταίου. Ο Γαλλικός Λαός, πράγματι, παρέμεινε προσκολλημένος στην Εκκλησία του – με αποτέλεσμα ο Ντε Γκωλ, όταν ύψωσε κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο τη σημαία των «Ελευθέρων Γάλλων», να υιοθετήσει ως έμβλημα του κινήματός του τον σταυρό της Λωρραίνης, που συνδέεται με τη μορφή της Ιωάννας της Λωρραίνης/Jeanne d’Arc, κατ’εξοχήν ηρωίδας της γαλλικής Δεξιάς. Και να που τώρα Πρόεδρος της εκεί Δημοκρατίας έγινε ο Εμμανυέλ Μακρόν/Emmanuel Macron. Το όνομά του δεν είναι σύνηθες στα γαλλικά, ενώ το επώνυμό του, Μακρόν, ουσιαστικώς πρωτοεμφανίζεται. Και αυτό, διότι η λέξη macron, ελληνικής προέλευσης, συναντάται στην «ηδύμολπον των Γάλλων φωνήν» σχεδόν πάντοτε ως πρώτο συνθετικό επιστημονικών όρων.

Βέβαια, συνεχώς διατυπώνονται διάφορες ετυμολογικές προσεγγίσεις του σχετικού ζητήματος, πολλές από τις οποίες παραμένουν λογικές. Υπάρχει όμως και μία άλλη εξήγηση η οποία ευδοκιμεί σε κύκλους λίγο-πολύ κλειστούς: Macron λεγόταν η τοποθεσία της Σαμάρειας όπου, στη διάρκεια της βασιλείας του Ιουλιανού Παραβάτη (360-363 μ.Χ.) ανακαλύφθηκαν θαμμένα τα οστά προσωπικότητας ιδιαιτέρως σεβαστής. Ο Ιουλιανός και οι φίλοι του ισχυρίστηκαν ότι ήταν τα κατάλοιπα του ίδιου του Ιησού Χριστού, ο οποίος δεν είχε αναστηθεί μα τελικώς, μετά τη Σταύρωση, είχε μεταφερθεί και ταφεί στο εν λόγω μέρος. Οι Χριστιανοί, πάλι, αντέτειναν πως ήταν ό,τι είχε μείνει από τη σορό του Ιωάννη Προδρόμου. Το ζήτημα παρέμεινε άλυτο, μέχρις ότου ο Ιουλιανός σκοτώθηκε (κατά τον Λιβάνιο, θερμό θαυμαστή του: εντέχνως δολοφονήθηκε) σε εκστρατεία κατά των Περσών – και το θέμα λησμονήθηκε…
Εμείς, βέβαια, εδώ, στις φιλόξενες στήλες του SLpress, «μετά βδελυγμίας» αποκρούομε οποιαδήποτε προσπάθεια οριστικής απάντησης στο – τεράστιο- πρόβλημα. Καθένας από τους αναγνώστες μας ας πιστέψει αυτό που τού υπαγορεύει ο νους και η συνείδησή του.

Υπάρχει δίκαιο έναντι του παρελθόντος;

Και εν κατακλείδι: Σήμερα, κατά τη διαδικασία της -χάρη στην τεχνολογική εξέλιξη- αναπόφευκτης παγκοσμιοποίησης, έχει αναληφθεί προσπάθεια συνολικής επανόρθωσης της Αδικίας του Παρελθόντος. Αυτή όμως επιτελείται όχι κατά πνεύμα μα κατά γράμμα: Βρεταννός αντιβασιλἐας των Ινδιών; Ινδός πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρεταννίας! Όπως όμως πρώτοι επισήμαναν οι Αρχαίοι μας, το Δίκαιο “κατά γράμμα” ριζικώς διαφέρει από το «κατά πνεύμα». Και αυτό, διότι το “κατά γράμμα” προϋποθέτει οικονομική ισχύ και επικοινωνιακή δεξιότητα, ενώ το “κατά πνεύμα” νόηση και συναίσθηση ιδιαιτέρως αναπτυγμένες. Από το χάσμα αυτό μετά των δύο αντιλήψεων για το δίκαιο μπορεί να θεωρηθεί ότι αναδύθηκε η εκλογική κατίσχυση του Ντόναλντ Τραμπ.

Όσον αφορά αυτόν τον τελευταίο, ελάχιστη σημασία έχουν το κατά πόσον «τηλεφωνήθηκε με τον Πούτιν» και τι φρονεί ως προς την «εξέλιξη των σχέσεων Ελλάδας και ΗΠΑ». Άλλο είναι το κομβικό ζήτημα. Και αυτό το διατύπωσε ο Αλεξάντρ Ντούγκιν σε άρθρο του που προσφάτως κυκλοφόρησε στην Ευρώπη.
Ο Ρώσος φιλόσοφος εξηγεί το ότι η επιτολή του Ντόναλντ Τραμπ συνιστά την αφετηρία ανοδικής πορείας της “πραγματικής Δεξιάς”. Και πραγματική Δεξιά (κατά τον Ντούγκιν τουλάχιστον) σημαίνει ισχυρό Κράτος, εχθρικό προς τον Φιλελευθερισμό και τον Καπιταλισμό, μέσω του οποίου επιτυγχάνεται η επανασύνδεση του Έθνους με την απώτερη Παράδοσή του.

Επιδεξίως ο Ντούγκιν (ακολουθώντας τρόπο έκφρασης χαρακτηριστικώς ρωσικό) εκφράζεται περισσότερο με υπονοούμενα παρά με κατηγορηματικές διατυπώσεις. Οπωσδήποτε όμως παραμερίζει τη σχετική με το Κράτος άποψη του Εγέλου/Hegel και υιοθετώντας απόψεις κυρίως Ιταλών στοχαστών, ουσιαστικώς καταλήγει στην «Πολιτεία» του Πλάτωνος. Και, όπως φαίνεται, κάτι σχετικό πάει να διαμορφωθεί στη χώρα του. Σχηματίζεται εκεί τάξη ιθυνόντων η είσοδος και παραμονή στην οποία επιφυλάσσεται αποκλειστικώς σε πρόσωπα που αποδεδειγμένως έχουν πολύ υψηλό μορφωτικό επίπεδο και τελεσφόρως υπηρετήσει το κοινωνικό/εθνικό σύνολο. Με λίγα λόγια, ο περίφημος αμερικανικός αφορισμός: «Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη, αλλά υπάρχουν και άτομα που έχουν γεννηθεί στη Ρώμη» πάει να αντικατασταθεί από το: «Στη Ρώμη φτάνουν και γίνονται δεκτοί μόνο όσοι το αξίζουν».

Θα ευδοκιμήσει αυτή η νέα προσέγγιση των ανά την υφήλιο προβλημάτων; Να το ελπίσουμε, διότι αλλιώς δεν θα υπάρξει «παῦλα τῶν δεινῶν».