Θα αντέξει στην νέα πρόκληση το καθεστώς Άσαντ; – Πορεία δια πυρός και σιδήρου

Ουσιαστικά το συριακό παρακλάδι της Αλ Κάιντα, η Hayat Tahrir al-Sham, που ελέγχει το τελευταίο προπύργιο των ισλαμιστών-αντικαθεστωτικών ανταρτών στο Ιντλίμπ, συμμάχησε με τις έτερες οργανώσεις των τουρκόφιλων ισλαμιστών μαχητών, όπως αυτών που κατέλαβαν προ λίγου τον στρατηγικό κουρδικό θύλακα Ταλ Ριφάατ στην βόρεια Συρία, εξυπηρετώντας τα τουρκικά σχέδια στην περιοχή. Να σημειωθεί πως η Hayat Tahrir al-Sham είχε αντιδράσει οργισμένο στο άνοιγμα του Τούρκου προέδρου Ερντογάν προς τον Άσαντ.

Και εκεί φαίνεται πως “παγιδεύτηκε” ο Σύρος ηγέτης. Όντας νικητής του αιματηρού εμφυλίου που προηγήθηκε, με την Συρία να επανεντάσσεται στον Αραβικό Σύνδεσμο και να αποκαθιστά τις σχέσεις της με χώρες που παλαιότερα καλούσαν στην ανατροπή του, όπως τα Εμιράτα και την Σαουδική Αραβία, ο Άσαντ θεωρούσε πως το καθεστώς του δεν απειλούνταν πια από τους ισλαμιστές αντάρτες και βεβαίως τους τζιχαντιστές που ήταν συγκεντρωμένοι στην επαρχία Ιντλίμπ. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για στίφη τρομοκρατών που διασώθηκαν χάρη στην παρέμβαση της Τουρκίας που έχει ρόλο “εγγυητή” στην επαρχία, με τις “υπογραφές” Ρωσίας και Ιράν. Ο Άσαντ τους υποτίμησε και αυτό πληρώνει.

Σύμφωνα με αναλυτές, η Τουρκία εκμεταλλεύεται το κενό μέχρι την ορκωμοσία Τραμπ, στηρίζοντας την επίθεση των ισλαμιστών, προκειμένου να σύρει σε διαπραγματεύσεις τον Άσαντ, ώστε ο τελευταίος να στραφεί εναντίον των Κούρδων της Συρίας (τους οποίους υποστηρίζουν οι ΗΠΑ). Φαίνεται πως ο “εφιάλτης” του κουρδικού κράτους έκανε την Τουρκία να δράσει, όσο και αν η ίδια ρητορικά εμφανίζεται αποστασιοποιημένη (ένεκα και των σχέσεων της με την Ρωσία και το Ιράν) με σκοπό να σύρει το καθεστώς σε κοινή δράση κατά των Κούρδων, υπό την απειλή της αποσταθεροποίησης του. Καθεστώς που μετράει 53 χρόνια στην εξουσία, την οποία ουδέποτε απώλεσε, παρά τις ουκ ολίγες κρίσεις που αντιμετώπισε.

Ο πατριάρχης Χαφέζ

Ο πατριάρχης της δυναστείας, Χαφέζ, πτέραρχος της συριακής πολεμικής αεροπορίας και κορυφαίο στέλεχος του εθνικιστικού-παναραβικού κόμματος Μπάαθ, ανέλαβε την εξουσία το 1971, μετά από ένα αναίμακτο πραξικόπημα. Η οικογένεια Άσαντ προέρχεται από την μειονότητα των αλαουιτών, ένα ισλαμικό δόγμα που θεωρείται αιρετικό για το σουνιτικό Ισλάμ. Πιστός στον αραβικό εθνικισμό, ο πατήρ Χαφέζ, απέφυγε τα ανοίγματα στο πολιτικό Ισλάμ, τουλάχιστον όχι στον βαθμό άλλων Αράβων ηγετών.

Για παράδειγμα, στην Συρία της δεκαετίας του ’70 δεν εισήχθησαν διατάξεις της Σαρία στην νομοθεσία της χώρας, όπως στην Αίγυπτο του Σαντάτ. Το σύνταγμα της Συρίας αναγνώριζε διευρυμένο ρόλο στις γυναίκες και στην πολυάριθμη χριστιανική μειονότητα της χώρας. Μετά την αιματηρή κατάπνιξη της εξέγερσης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας το 1982, ο πατήρ Άσαντ εξαπέλυσε σκληρό διωγμό κατά του πολιτικού Ισλάμ, το οποίο ουδέποτε απέκτησε την κοινωνική επιρροή που είχε σε άλλες χώρες, όπως στην Αίγυπτο την εποχή των Σαντάτ και Μουμπάρακ.

Το καθεστώς από την δεκαετία του ’80 άρχισε να καταδιώκει με σκληρότητα την Μουσουλμανική Αδελφότητα, στον αντίποδα των Αιγυπτίων και άλλων αραβικών κρατών. Δεν αποτέλεσε έκπληξη που όταν ξέσπασε η Αραβική Άνοιξη στην Συρία, κυριάρχησαν γρήγορα στις τάξεις των αντικαθεστωτικών τα ακραία τζιχαντιστικά στοιχεία. Αυτά αδημονούσαν να πάρουν αιματηρή εκδίκηση από το “άπιστο καθεστώς” Άσαντ και τους υποστηρικτές του, χρηματοδοτούμενα και εξοπλισμένα από την Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και την Τουρκία. Ήταν η πιο σοβαρή δοκιμασία που γνώρισε το καθεστώς Άσαντ, σε όλη την ιστορική του διαδρομή.

Ο δε υιός Μπασάρ είχε σπουδάσει οφθαλμίατρος στο Λονδίνο και κλήθηκε εσπευσμένα να αναλάβει την ηγεσία της χώρας, μετά τον θάνατο του πατέρα του το 2000. Δεν θύμιζε σε τίποτα τον ιστορικό ηγέτη της Συρίας, έναν έμπειρο βετεράνο των μεγάλων αραβοϊσραηλινών πολέμων. Το καθεστώς του όμως άντεξε, διότι είχε και κοινωνικά ερείσματα στις πολυάριθμες μειονότητες της χώρας.

Ειδικά όταν άρχισαν να εισρέουν στην Συρία στρατιές φανατικών της τζιχάντ από όλο τον κόσμο, η στήριξη στον Άσαντ έγινε μονόδρομος για τους αλαουίτες και τους χριστιανούς της Συρίας. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται και οι σιίτες μουσουλμάνοι, οι οποίοι είχαν στοχοποιηθεί λόγω της υποστήριξης της Τεχεράνης στον Άσαντ. Την ίδια στιγμή, οι Κούρδοι απέφυγαν να ανοίξουν πολεμικό μέτωπο με τον Άσαντ, επικεντρώνοντας στον αγώνα κατά των τζιχαντιστών, διατηρώντας επαφές μέχρι και σήμερα με το καθεστώς.

Οι δεσμοί “αίματος” Δαμασκού-Τεχεράνης

Όπως προαναφέραμε, ο Άσαντ δεν θα κατάφερνε να επιβιώσει χωρίς την συνδρομή της Ρωσίας και του σιιτικού Ιράν, η συνδρομή των οποίων είναι καθοριστική για να υπερβεί την σημερινή κρίση. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Ρωσία απέσυρε δυνάμεις από την Συρία, έχοντας προτεραιότητα της το Ουκρανικό, ενώ οι Ιρανοί και τα μέλη της Χεζμπολάχ που πολεμούν στο πλευρό του Άσαντ ήταν στόχος των συνεχών αεροπορικών επιδρομών των Ισραηλινών. Μάλιστα, υπάρχουν αναφορές ότι συσκευές επικοινωνίας των συριακών ενόπλων δυνάμεων έσκασαν στα χέρια των μελών τους, ακριβώς ότι συνέβη με το αιματηρό ισραηλινό σαμποτάζ στην Χεζμπολάχ…

Οι ρίζες της συμμαχίας Ιράν-Συρίας, βρίσκονται στον πόλεμο Ιράν-Ιράκ την δεαετία του ’80. Ο πατέρας Άσαντ ήταν ο μόνος Άραβας ηγέτης που υποστήριξε τον Αγιοτολάχ Χομεινί στον πολυετή αιματηρό πόλεμο με τον Σαντάμ Χουσείν, παρόλο που ο Ιρακινός δικτάτορας ήταν επικεφαλής ενός κοσμικού μπααθικού καθεστώτος, ιδεολογικά συγγενές με το καθεστώς της Δαμασκού. Τα αίτια της απόφασης του πατρός Άσαντ πρέπει να αναζητηθούν και στον εμφύλιο πόλεμο του Λιβάνου.

Στον πρώτο μεγάλο εμφύλιο της Μέσης Ανατολής είχαν βρεθεί αντιμέτωπες οι παραστρατιωτικές οργανώσεις των χριστιανών Μαρωνιτών και των Παλαιστίνιων προσφύγων. Όταν οι Παλαιστίνιοι φενταγίν απέρριψαν την ειρηνευτική πρωτοβουλία της Δαμασκού για τον τερματισμό του εμφυλίου, ο Άσαντ θεώρησε ότι δέχτηκε ιταμή προσβολή. Το 1976 διέταξε τον συριακό στρατό να εισβάλει στον Λίβανο εναντίον των Παλαιστινίων, παρόλο που τους υποστήριζε το προηγούμενο διάστημα. Η συριακή εισβολή επικροτήθηκε αρχικά από την Δύση, το Ισράηλ και τις χριστιανικές κοινότητες του Λιβάνου. Η “κόκκινη γραμμή” για τον πατέρα Άσαντ ήταν η ακεραιότητα του λιβανέζικου κράτους, την οποία αμφισβητούσαν ανοιχτά στον εμφύλιο οι Παλαιστίνιοι και οι Λιβανέζοι σύμμαχοι τους (να σημειωθεί πως αυτοί δεν προέρχονταν από τις τάξεις των σιιτών).

Με τον Χαφέζ Άσαντ να κατηγορείται ως “προδότης” της παλαιστινιακής υπόθεσης, τα συριακά κατοχικά στρατεύματα είχαν ανάγκη από έναν σύμμαχο στον Λίβανο. Δεν υπήρχε πιο αξιόπιστος από τον πολυάριθμο σιιτικό πληθυσμό της χώρας. Το σιιτικό κίνημα Αμάλ είχε αντιπαρατεθεί ανοιχτά με τους Παλαιστινίους. Οι δε σιίτες του Λιβάνου απείχαν από τις εμφύλιες συγκρούσεις του 1975, ενώ με την άνοδο του Χομεϊνί πέρασαν υπό την ιρανική επιρροή.

Οι εξελίξεις δικαίωσαν τον Άσαντ. Το Ιράν συγκρότησε την σιιτική οργάνωση Χεζμπολάχ, η οποία μετέτρεψε τον Λίβανο σε κόλαση για τα ισραηλινά στρατεύματα κατοχής, όχι όμως και για τα συριακά. Ο δε Άσαντ ήταν ο μόνος Άραβας ηγέτης, μαζί με τον Καντάφι, που είχαν υποστηρίξει το Ιράν στον πολυετή πόλεμο του με το Ιράκ του Σαντάμ Χουσείν. Δαμασκός και Τεχεράνη καθόριζαν για χρόνια από κοινού τις εξελίξεις στον Λίβανο, μέχρι που τα συριακά στρατεύματα αποσύρθηκαν το 2005, μετά την δολοφονία του πρώην πρωθυπουργού Χαρίρι, που αποδόθηκε στην Δαμασκό και στην Χεζμπολάχ.

Η παρακαταθήκη του πατρός Χαφέζ 

Όταν ο Χαφέζ Άσαντ πέθανε το 2000 ο Ζακ Σιράκ τον χαρακτήρισε “σπουδαίο πολιτικό και μεγάλο πατριώτη”. Ο πατήρ Άσαντ κατάφερε να τον αντιμετωπίζει η Δύση με σεβασμό και όχι ως “παρία” της διεθνούς κοινότητας. Είχε βέβαια φροντίσει προηγουμένως να προχωρήσει σε ορισμένα “ανοίγματα” προς την Δύση. Το 1990 υποστήριξε τον πατέρα Μπους στον πρώτο πόλεμο του Κόλπου, θεωρώντας την εισβολή του Σαντάμ Χουσείν στο Κουβέϊτ μία κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στις ειρηνευτικές συνομιλίες Ισραηλινών-Παλαιστινίων στο Όσλο το 1994. Ο τότε Αμερικανός Πρόεδρος Κλίντον επαίνεσε την συνεισφορά του.

Η κυβέρνηση του υιού Μπους δεν ακολούθησε την στρατηγική των προκατόχων του. Ενέταξε την Συρία στον περίφημο “άξονα του κακού”, μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Οι σχέσεις Ουάσιγκτον-Δαμασκού αποκαταστάθηκαν επί προεδρίας Ομπάμα το 2009, με την αποστολή Αμερικανού πρεσβευτή στην Δαμασκό. Ήταν η περίοδος που ο Άσαντ απεύθυνε πρόσκληση στον ίδιο τον Ομπάμα να πραγματοποιήσει επίσημη επίσκεψη στην Συρία! Φυσικά όλα άλλαξαν με την Αραβική Άνοιξη και τον Άσαντ να έρχεται αντιμέτωπος με τις ΗΠΑ, την Δύση, την Τουρκία, τα περισσότερα αραβικά κράτη και βεβαίως στο τέλος να επικρατεί, προσωρινά όμως όπως δείχνουν οι τελευταίες εξελίξεις.

Οι προηγούμενοι χειρισμοί του καθεστώτος έδειχναν πως ο υιός Άσαντ είχε κληρονομήσει την ευφυία, αλλά και την σκληρότητα του πατέρα του. Μένει να δούμε αν πληρώσει ακριβά τον εφησυχασμό που επέδειξε, φτάνοντας στο σημείο να προχωρήσει προηγουμένως σε αποστρατεύσεις μεγάλου αριθμού στρατιωτών από τις τάξεις των ενόπλων δυνάμεων…