Γιατί καταρρέει το καθεστώς Άσαντ

Μια συμμαχία ένοπλων οργανώσεων ανταρτών εξαπέλυσε επιθέσεις στη βόρεια Συρία, καταλαμβάνοντας πόλεις, χωριά και περιοχές, υπερδιπλασιάζοντας την έκταση που έχει υπό τον έλεγχο της. Η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, το Χαλέπι, έπεσε μέσα σε 24 ώρες, καθώς οι γραμμές άμυνας του καθεστώτος κατέρρεαν η μία μετά την άλλη. Μετά από σχεδόν πέντε χρόνια στασιμότητας στις γραμμές ελέγχου, αυτές οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και αλλάζουν άρδην το παιχνίδι στη Συρία.

Ωστόσο, δεν πρέπει να θεωρηθούν εντελώς αιφνίδιες. Ο Άσαντ ποτέ δεν κέρδισε πραγματικά τον εμφύλιο πόλεμο στη χώρα του και η θέση του έχει αποδυναμωθεί εδώ και καιρό. Σήμερα, η κυριαρχία του είναι πιο ευάλωτη από ποτέ. Για χρόνια, επικρατούσε η αντίληψη ότι η κρίση στη Συρία είχε “παγώσει”, με τις εχθροπραξίες να έχουν σταματήσει και το καθεστώς του Άσαντ να είναι ο νικητής. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του διεθνούς ενδιαφέροντος, τη στασιμότητα στη διπλωματία και τη μείωση των πόρων που διατίθενται για τη Συρία. Παράλληλα, οι αραβικές κυβερνήσεις εξομάλυναν τις σχέσεις τους με τον Άσαντ το 2023, νομιμοποιώντας τη θέση του στη Μέση Ανατολή.

Για τις ΗΠΑ, θεωρήθηκε θετική εξέλιξη η ανάληψη ευθύνης για την Συρία από περιφερειακές χώρες. Επιπλέον, μια ομάδα 10 ευρωπαϊκών κρατών, υπό την ηγεσία της Ιταλίας, αποφάσισε πρόσφατα να διερευνήσει τρόπους διπλωματικής επαναπροσέγγισης με το καθεστώς και να συζητήσει την επιστροφή προσφύγων στη Συρία. Αυτή η στρατηγική βασιζόταν στην παραδοχή ότι η κρίση στη Συρία είχε σταθεροποιηθεί και ότι ο Άσαντ ισχυροποιούσε τη θέση του. Αυτή η υπόθεση ήταν λανθασμένη, υποστηρίζει ο Λίστερ.

Εύθραυστο το καθεστώς Άσαντ

Η συριακή οικονομία βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση εδώ και χρόνια. Όταν η κατάπαυση πυρός του 2020 –συμφωνήθηκε από την Τουρκία, τη Ρωσία και το Ιράν– πάγωσε τις συγκρούσεις, το δολάριο άξιζε 1.150 συριακές λίρες. Σήμερα, μετά από μία εβδομάδα νέων συγκρούσεων, η αξία του δολαρίου έχει εκτιναχθεί στις 17.500 λίρες.

Αντί η κατάσταση να σταθεροποιηθεί, η ανθρωπιστική κρίση επιδεινώθηκε, με τον ΟΗΕ να αναφέρει ότι τουλάχιστον το 90% των Σύριων ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Παρά τα 2,4 δισ. δολάρια που –σύμφωνα με πληθώρα δυτικών δημοσιευμάτων– αποφέρει το λαθρεμπόριο ναρκωτικών από την κυβέρνηση, τίποτα από αυτά δεν ωφελεί τον συριακό λαό. Ούτε η Ρωσία ούτε το Ιράν μπορούν πλέον να στηρίξουν τη Συρία οικονομικά. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επιβαρύνει τη ρωσική οικονομία, ενώ η ιρανική οικονομία βρίσκεται επίσης σε δεινή κατάσταση. Επιπλέον, αν ο Άσαντ είχε συνεργαστεί εποικοδομητικά με τις περιφερειακές κυβερνήσεις που αποκατέστησαν τις σχέσεις μαζί του το 2023, η κατάσταση θα μπορούσε να είναι διαφορετική.

Σύμφωνα με δυτικά δημοσιεύματα, η οικονομική κατάρρευση της Συρίας έχει επιτρέψει στο οργανωμένο έγκλημα να διεισδύσει στον πυρήνα του κράτους ασφαλείας του Άσαντ. Όπως αναφέρουν δυτικά ΜΜΕ και εκθέσεις, η παραγωγή αμφεταμινών, γνωστών ως Captagon, διοικείται από την ελίτ της 4ης Μεραρχίας υπό την ηγεσία του αδερφού του Άσαντ, Μάχερ, και διαπερνά κάθε γωνιά του στρατιωτικού και παραστρατιωτικού δικτύου του καθεστώτος.

Η εξάρτηση από το οργανωμένο έγκλημα και οι συγκρούσεις συμφερόντων έχουν διαβρώσει περαιτέρω τη συνοχή του καθεστώτος, ενώ η Ρωσία και το Ιράν, απασχολημένοι με άλλες περιφερειακές συγκρούσεις, δεν μπορούν πλέον να διατηρήσουν τη συριακή ασφάλεια. Οι φανατικοί ισλαμιστές, ιδιαίτερα η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS), έχουν επενδύσει στην ανάπτυξη νέων στρατιωτικών μονάδων από το 2020. Ειδικές δυνάμεις, όπως οι “Κόκκινες Ομάδες” και οι “Θερμικές Ταξιαρχίες”, χρησιμοποιούν εξοπλισμό νυχτερινής όρασης και προηγμένες τεχνολογίες.

Παράλληλα, το καθεστώς Άσαντ βασίζεται σε απαρχαιωμένα στρατιωτικά μέσα, με περιορισμένες ικανότητες συντονισμού και αποτελεσματικότητας. Καθώς η επίθεση των ενόπλων φανατικών ισλαμιστών της HTS συνεχίζεται, η στρατιωτική και οικονομική αποσύνθεση και η έλλειψη πλέον εξωτερικής στήριξης, καθιστούν το μέλλον του Άσαντ εξαιρετικά αβέβαιο.