Η επόμενη μέρα στη Μέση Ανατολή και ο τουρκικός παράγοντας

Άρα, η έκπληξη αυτή πρέπει να αντιμετωπιστεί με ψυχραιμία και σύνεση. Σε μια προσπάθεια κατανόησης κάποιων βασικών παραμέτρων της όλης εξίσωσης, θα καταφύγω στη συνήθη μέθοδο. Αυτή της διάκρισης ανάμεσα στο στρατηγικό και το τακτικό επίπεδο. Καταρχάς, θεωρώ ότι οι εξελίξεις δικαιώνουν πλέον πέραν πάσης αμφιβολίας την αρχική τοποθέτηση αμέσως μετά τα γεγονότα της 7 Οκτωβρίου 2023, που ξεκίνησαν τον νέο πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Δηλαδή, την ξεκάθαρη σύνδεση των μετώπων Ουκρανίας και μέσης Ανατολής.

Το ρωσικό συμφέρον εξυπηρετείτο σαφέστατα από την επιβολή πολέμου στο Ισραήλ. Τα πράγματα εξελίχθηκαν ακριβώς έτσι. Η ανάγκη στήριξης του εβραϊκού κράτους, αποφόρτισε το μέτωπο της Ουκρανίας και συνέβαλλε τα μέγιστα στην πρόοδο των επιχειρήσεων των ρωσικών δυνάμεων. Για το πως όμως υποδαυλίστηκε αυτό το μέτωπο μόνο εικασίες μπορούν να γίνουν.

Τούτου λεχθέντος όμως, συνεπάγεται αυτόματα ότι οι εξελίξεις των προηγούμενων ημερών που πιθανότατα θα καταλήξουν στον εξοβελισμό της Ρωσίας από την ανατολική Μεσόγειο, διά της απώλειας της ναυτικής βάσης στο Ταρτούς και της αεροπορικής Χμέιμιμ στη Λατάκεια, πιθανότατα συνιστούν στρατηγικό δυτικό «τιμωρητικό πλήγμα».

Δηλαδή, έστρεψαν στο κατάλληλο χρόνο εναντίον της Μόσχας, το όπλο που παρασκηνιακά βοήθησε να ενεργοποιηθεί στη Μέση Ανατολή. Και το τίμημα είναι ιδιαιτέρως βαρύ.

Επίσης στο στρατηγικό επίπεδο, η απουσία αντίδρασης από ρωσικής και ιρανικής πλευράς στις εξελίξεις στη Συρία, φαίνεται να προσφέρει ένα επιχείρημα σε όσους έχουν υποστηρίξει, ότι η υπερβολική έμφαση στα μη συμβατικά -κυρίως πυρηνικά- οπλοστάσια, υποκρύπτει υστέρηση στο συμβατικό πεδίο.

Κι αν αυτό θεωρείται δεδομένο στην περίπτωση του Ιράν που τελεί υπό το καθεστώς αποκλεισμού από την υψηλή τεχνολογία, στην περίπτωση της Ρωσίας έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Οι ρωσικές αδυναμίες έχουν φανεί στο μέτωπο της Ουκρανίας. Στην ίδια κατηγορία των χωρών που ποντάρουν στα πυρηνικά ανήκει και η Βόρεια Κορέα.

Άλλη μια στρατηγική περιπλοκή κινείται σε βάρος των συμφερόντων της Δύσης, η οποία επισήμως διαφωνεί με αυτό το συμπέρασμα: Οι εξελίξεις στη Συρία και τα προαναφερθέντα, καθιστούν μονόδρομο τη στενή συνεργασία ανάμεσα σε Ρωσία – Κίνα.

Αυτό θα επηρεάσει καθοριστικά τις παγκόσμιες ισορροπίες προσεχώς, αν και στην παραδοσιακή αγγλοσαξονική γεωπολιτική λογική, η συνεργασία δυο μεγάλων δυνάμεων της Ευρασίας αποτελούσε ανάθεμα.

Με τα σημερινά δεδομένα, η αναβίωση ενός Ψυχρού Πολέμου μοιάζει με νομοτέλεια. Αναζητούμε το εάν και πότε θα υπάρξει ξανά μια… «χαρτοπετσέτα» στην επόμενη Γιάλτα, όπου οι ισχυροί του κόσμου θα χαράξουν τις νέες ζώνες επιρροής.

Τακτικό επίπεδο

Αυτή είναι όμως η μεγάλη παγκόσμια σκακιέρα. Περνώντας στο τακτικό επίπεδο, που παράγει όμως στρατηγικά αποτελέσματα στη Μέση Ανατολή, μπορούν να γίνουν οι ακόλουθες παρατηρήσεις: Αρχικά, ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή που ξεκίνησε με το μακελειό που ακολούθησε την εισβολή της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7/10/2023, έδωσε την ευκαιρία στο εβραϊκό κράτος να επιχειρήσει ριζική αλλαγή του τοπίου που επηρεάζει καθοριστικά την ισραηλινή ασφάλεια.

Όλα έδειχναν εξ αρχής, ότι ο τρόπος αντίδρασης ήταν διαφορετικός ποιοτικά. Δηλαδή, δεν θα αρκούσε η «αγορά» κάποιων ετών αποτροπής, στο οποίο θα επανεξοπλιζόταν, θα προσάρμοζε τα δόγματά του και θα ανοικοδομούσε την οικονομία του.

Το εβραϊκό κράτος έμοιαζε εξ αρχής αποφασισμένο να «ξεριζώσει» το πρόβλημα, αν και ο τρόπος με τον οποίο αυτό θα γινόταν εφικτό έμοιαζε πολύ δύσκολος. Ωστόσο, το παγκόσμιο στρατηγικό περιβάλλον επέτρεψε στους Ισραηλινούς να «ανεβάσουν το στοίχημα» και να αναλάβουν συνειδητά μεγαλύτερο ρίσκο.

Λίγο οι αμερικανικές εκλογές που τότε πλησίαζαν, λίγο οι εκτιμήσεις των υπηρεσιών πληροφοριών περί σοβαρού συμβατικού μειονεκτήματος του κύριου αντιπάλου, οδήγησαν στο μέχρι τότε αδιανόητο της απευθείας σύγκρουσης με το Ιράν, σε δυο μάλιστα δόσεις.

Το εβραϊκό κράτος αποδέχθηκε το πλήγμα στον μύθο του ανίκητου και πολυστρωματικού «θόλου» αεράμυνας, αλλά ταυτόχρονα και την «διαφήμιση» του στρατηγικού του μειονεκτήματος λόγω της μικρής εδαφικής έκτασης και διακήρυξε προς κάθε κατεύθυνση ότι είναι έτοιμο για οποιαδήποτε θυσία.

Παράλληλα όμως τα χρησιμοποιούσε και ως απόδειξη του ότι δεν υπήρχε άλλη επιλογή από την απόλυτη κλιμάκωση για οριστικό ξεκαθάρισμα της υπόθεσης, προτού η Τεχεράνη αποκτήσει πυρηνικό οπλοστάσιο.

Εν όψει βέβαια των αμερικανικών εκλογών, είχε φροντίσει να εξασφαλίσει τις «πλάτες» των ΗΠΑ, ενώ εμφανιζόταν να υποτάσσεται με δυσκολία στις επιθυμίες της Ουάσινγκτον. Στο τέλος όμως, η αμερικανική αδυναμία αποτροπής της Τεχεράνης να μην επαναλάβει το πλήγμα στο Ισραήλ μετά την αεροπορική επιδρομή της ισραηλινής Αεροπορίας, λειτουργούσε προς όφελος της Ιερουσαλήμ. Η ανάγκη αποκατάστασης της αξιοπιστίας των ΗΠΑ, οδηγούσε αργά αλλά σταθερά στην εγκατάλειψη του αμυντικού χαρακτήρα της εμπλοκής τους στην περιοχή.

Ισραήλ και Τουρκία

Η πυροδότηση του μετώπου στη Συρία, μοιάζει να βολεύει πολλούς. Σίγουρα είναι ευθυγραμμισμένη όμως με τον κεντρικό ισραηλινό στόχο της καταστροφής του χερσαίου διαδρόμου επανεξοπλισμού της Χεζμπολάχ, μέσω του σιιτικού Ιράκ. Η πυροδότηση αυτή βόλευε και τους Τούρκους όπως αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων.

Προς το παρόν κινείται μόνο στο επίπεδο της υποψίας το αν το ζήτημα της Συρίας βρισκόταν στην ατζέντα της συνάντησης του Ιμπραήμ Καλίν της MIT με τον Ρόνεν Μπαρ της ισραηλινής αντικατασκοπείας Shin Bet, πρόσφατα στην Τουρκία.

Στο ζήτημα όμως των Κούρδων, ανατολικά του Ευφράτη, τα συμφέροντα ΗΠΑ-Ισραήλ με αυτά της Τουρκίας δεν συμπλέουν. Θα πρέπει πρώτα να περιμένουμε να δούμε εάν η Συρία θα παραμείνει ενιαίο κράτος στο πλαίσιο του οποίου οι Κούρδοι θα πετύχουν τον στόχο της αυτονομίας, ή η χώρα θα κατατμηθεί σε επιμέρους κράτη.

Σε αυτή την περίπτωση μένει να αποδειχθεί με ποιον τρόπο θα διαχειριστεί η Άγκυρα την αμερικανική και ισραηλινή «ασπίδα» στους Κούρδους, καθώς ίσως επιχειρήσει να αμφισβητήσει στην πράξη της αξιοπιστία και το εύρος της.

Προσωπική εκτίμηση του γράφοντος, είναι ότι πως οι εκτιμήσεις που θέλουν τις ΗΠΑ να έχουν υποκύψει στις απαιτήσεις της Άγκυρας είναι πρόωρες. Είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς σε αυτή τουλάχιστον τη φάση, την πλήρη επιστροφή της Τουρκίας στο δυτικό μαντρί, με εγκατάλειψη των ευρασιατικών βλέψεων, με ρόλο που θα τη φέρει σε μετωπική σύγκρουση με τις Ρωσία και Κίνα στις τουρκόφωνες κεντροασιατικές χώρες.

Σε πρώτη φάση όμως, αυτό που δεν είναι δυνατόν να ισχύσει έτσι απλά, είναι η αναβάπτιση των πάλαι ποτέ αιμοσταγών τζιχαντιστών σε απλούς… αντάρτες. Μέρος του επικοινωνιακού αφηγήματος επίσης, είναι και το ότι καλώς έπεσε το «κακό – τυραννικό» καθεστώς Άσαντ.

Η ιστορική οικογένεια που ήλεγχε τη Συρία επί δεκαετίες, όσο και να προσπαθούσε, δεν θα κατάφερνε ποτέ να πετύχει τα «δημοκρατικά διαπιστευτήρια» των τζιχαντιστικών δυνάμεων που έκοβαν κεφάλια με την παραμικρή αφορμή. Τη δε «τυραννία των Άσαντ» οι Σύροι πιθανότατα θα την αναπολήσουν σύντομα, εάν η περιοχή όπου ζουν κυβερνηθεί με βάση τον ισλαμικό νόμο, τη «σαρία».

Να προστεθεί εδώ ότι η Τουρκία θα πρέπει να διαχειριστεί την ευθύνη που της αποδίδει η Μόσχα για τον εξοβελισμό της από τη Συρία και ευρύτερα από τη Μέση Ανατολή. Το πως θα μοιάζει η Συρία την επόμενη ημέρα, θα κρίνει και τον έλεγχο της περιοχής του παραλιακού μετώπου της Συρίας που βρίσκονται οι ρωσικές βάσεις. Εάν υποτεθεί ότι υπάρχει ένα ελάχιστο περιθώριο να διατηρηθούν, τότε η Τουρκία θα εξασφάλιζε ενισχυμένη διαπραγματευτική θέση απέναντι στη Μόσχα.

Επιθυμεί όμως την παραμονή τους η Δύση; Θεωρητικά, θα μπορούσε να το αξιοποιήσει ως διαπραγματευτικό χαρτί για τον περιορισμό των στόχων της Ρωσίας στο τραπέζι για τη λήξη του πολέμου στην Ουκρανία. Όμως ας αναμείνουμε το τι θα συμβεί τελικά, διότι δεν είναι σαφές του ποια προτεραιότητα θα προκριθεί.

Η στάση της Ελλάδας

Στις διεθνείς σχέσεις, ένας γενικά παραδεκτός κανόνας, είναι το ότι για να κερδίσεις θα πρέπει να αναλάβεις ρίσκα και να διεκδικήσεις. Με αυτό ως μέτρο, η Τουρκία δείχνει κερδισμένη στην πρώτη φάση της σύγκρουσης στη Συρία, που οδήγησε στην κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ. Η Τουρκία το πράττει ανοικτά και εγγράφει καταρχήν κέρδη. Το εάν τα ρίσκα που ανέλαβε ήταν ορθώς υπολογισμένα, μένει να αποδειχθεί.

Προφανώς και η κινούμενη άμμος της Συρίας μπορεί να παρασύρει την Άγκυρα. Εξίσου προφανές είναι, ότι εάν της δοθεί η ευκαιρία, θα δραστηριοποιηθεί εκ νέου αποσταθεροποιητικά στην άμεση γειτονιά μας. Η Λιβύη είναι βασική υποψήφια, ενώ και η Ελλάδα που θεωρεί πως έχει την πολυτέλεια του χρόνου να κάνει ελάχιστα στους εξοπλισμούς  και εξαγγέλλει ρητορικά σχεδόν τα πάντα, δεν θα αποτελέσει εξαίρεση.

Άλλο αυτές οι παρατηρήσεις όμως και άλλο οι προβλέψεις με τη σιγουριά Νοστράδαμου, ότι η Τουρκία παρότι κερδίζει πραγματοποιεί νομοτελειακό βήμα προς τη διάλυσή της. Όχι ότι αυτό δεν μπορεί να συμβεί. Είναι όμως απλά ένα σενάριο εξελίξεων. Και παρά την νεοθωμανικού αυτοκρατορικού τύπου αλαζονεία και υπεροψία που επιδεικνύει σε κάθε ευκαιρία, η Άγκυρα έχει αποδείξει ότι είναι πολύ σοβαρός γεωπολιτικός δρων, που αξιοποιεί και την παραμικρή ευκαιρία.

Όσοι κρύβονται στο καβούκι τους καλύπτοντας τη συνήθη φοβικότητα πίσω από τον ισχυρισμό της δήθεν μη εμπλοκής για την προάσπιση κεκτημένων, στο τέλος θα κινδυνεύσουν να απωλέσουν συμμαχίες που αποτελούν μέρος της εγγύησης της ασφάλειάς τους. Η στρατηγική αμηχανία και η άσκηση εξωτερικής πολιτικής με βάση ιδεοληψίες, αποτελούν καταστροφική συνταγή.