Τί είναι το Brain rot που αναδείχθηκε λέξη της χρονιάς

Ως “σήψη του εγκεφάλου” ορίζεται ως «η υποτιθέμενη επιδείνωση της ψυχικής ή πνευματικής κατάστασης ενός ατόμου, ιδίως ως αποτέλεσμα υπερκατανάλωσης υλικού (ιδιαίτερα διαδικτυακού περιεχομένου) που θεωρείται ασήμαντο ή τέλος πάντως, χωρίς πρόκληση. Επίσης ορίζεται σαν κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε μια τέτοια επιδείνωση».

Οι ειδικοί της Οξφόρδης  παρατήρησαν ότι η “σήψη του εγκεφάλου” απέκτησε νέα σημασία φέτος ως όρος που χρησιμοποιείται για να συλλάβει τις ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπο της κατανάλωσης υπερβολικών ποσοτήτων διαδικτυακού περιεχομένου χαμηλής ποιότητας, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η συχνότητα χρήσης του όρου αυξήθηκε κατά 230% μεταξύ 2023 και 2024.

Αναμφίβολα η ανάδειξη αυτής της “σαπίλας” του εγκεφάλου αποτελεί μια επιβεβαίωση των προβλημάτων που προκαλεί η ανεξέλεγκτη χρήση των νέων τεχνολογιών και θέτει ευθέως το ζήτημα της παιδείας, τόσο για την ηθική ευθύνη των τεχνολόγων μηχανικών, όσο και των δυτικών εκπαιδευτικών συστημάτων που δεν προάγουν την κριτική σκέψη και την κλασική παιδεία. Βεβαίως, το ότι το διαδίκτυο και τα κοινωνικά δίκτυα κατακλύζονται από trash-σκουπίδια και παραπληροφόρηση, είναι γεγονός. 

Όμως, ποιος έχει τη γνώση και το κύρος να πει τι είναι σκουπίδι; Διότι να κρίνουμε από το facebook που αποκαθηλώνει αναρτήσεις που δεν εντάσσονται στη λογική της πολιτικής ορθότητας ή που οι αλγόριθμοι οι οποίοι είναι συνδεδεμένοι με τα data δεν καταλαβαίνουν γιατί είναι “ταϊσμένοι” με τις μονοδιάστατες των παγκοσμιοποιημένων και woke ελίτ, οι πλατφόρμες δεν διαθέτουν τα εχέγγυα. 

Συνεπώς, μπορεί η επιλογή να έχει στατιστική και κοινωνική αξία, αλλά ο ορισμός του “περιεχομένου χαμηλής ποιότητας” είναι αμφιλεγόμενος. Για παράδειγμα, η αρθρογραφία που είναι ευρωσκεπτικιστική ή αντιπολεμική ή κριτική προς τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, χαρακτηρίζεται από τους επικυρίαρχους ως φιλορωσική, άρα ακροδεξιά, ίσως και ναζιστική. Δηλαδή, το πραγματικό κοινωνικό εύρημα του Brain rot προσφέρεται στις ισχυρές συστημικές δυνάμεις να διατυμπανίσουν πως “περιεχόμενο χαμηλής ποιότητας” παράγουν όλοι όσοι είναι αντίθετοι με τις στρατηγικές τους επιλογές. 

Έχει ενδιαφέρον, όπως αναλύεται στο κείμενο της Οξφόρδης για την αναγγελία της λέξης της χρονιάς ότι η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση της “σήψης του εγκεφάλου” βρέθηκε το 1854 στο βιβλίο Walden του Henry David Thoreau, στο οποίο καταγράφει τις εμπειρίες του να ζει κάποιος με έναν απλό τρόπο ζωής στον φυσικό κόσμο. Ως μέρος των συμπερασμάτων του, ο Thoreau επικρίνει την τάση της κοινωνίας να υποτιμά περίπλοκες ιδέες, ή εκείνες που μπορούν να ερμηνευτούν με πολλούς τρόπους, προς όφελος απλών, και το βλέπει αυτό ως ενδεικτικό μιας γενικής πτώσης στη διανοητική και πνευματική προσπάθεια: «Ενώ η Αγγλία προσπαθεί να λύσει το πρόβλημα από το σάπισμα της πατάτας, δεν προσπαθούμε να θεραπεύσουμε τη σήψη του εγκεφάλου – που επικρατεί τόσο ευρύτερα και μοιραία;»

Νέα σημασία της “σήψης εγκεφάλου”

Ο όρος έχει αποκτήσει νέα σημασία στην ψηφιακή εποχή, ειδικά τους τελευταίους 12 μήνες. Αρχικά κερδίζοντας έλξη στην πλατφόρμα κοινωνικών μέσων – ιδιαίτερα στο TikTok μεταξύ των κοινοτήτων Gen Z και Gen Alpha– η “σήψη εγκεφάλου” χρησιμοποιείται τώρα πιο διαδεδομένα, όπως στην επικρατούσα δημοσιογραφία, εν μέσω κοινωνικών ανησυχιών για τον αρνητικό αντίκτυπο της υπερκατανάλωσης διαδικτυακού περιεχομένου.

Το 2024, το “brain rot” χρησιμοποιείται για να περιγράψει τόσο την αιτία όσο και το αποτέλεσμα αυτού, αναφερόμενος σε περιεχόμενο χαμηλής ποιότητας και χαμηλής αξίας που βρίσκεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τώρα κερδίζει επίσης δυναμική το πιθανό αρνητικό αντίκτυπο που μπορεί να έχει στην ψυχική υγεία, ιδιαίτερα στα παιδιά και τους νέους. Νωρίτερα φέτος, ένα κέντρο ψυχικής υγείας στις ΗΠΑ δημοσίευσε ακόμη και συμβουλές στο διαδίκτυο σχετικά με το πώς να αναγνωρίσετε και να αποφύγετε τη “σήψη του εγκεφάλου”.

Μιλώντας για τη φετινή διαδικασία επιλογής και τον νικητή του 2024, ο Casper Grathwohl, Πρόεδρος της Oxford Languages, είπε: «Βρίσκω συναρπαστικό το γεγονός ότι ο όρος “σήψη του εγκεφάλου” έχει υιοθετηθεί από τους Gen Z και Gen Alpha, εκείνες τις κοινότητες που ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για τη χρήση και τη δημιουργία του ψηφιακού περιεχομένου στο οποίο αναφέρεται ο όρος. Αυτές οι κοινότητες έχουν ενισχύσει την έκφραση μέσω των καναλιών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το ίδιο το μέρος που λέγεται ότι προκαλεί “σήψη του εγκεφάλου”. Καταδεικνύει μια κάπως αναιδή αυτοσυνείδηση στις νεότερες γενιές σχετικά με τον επιβλαβή αντίκτυπο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που έχουν κληρονομήσει».-