Μεγάλος πρωταγωνιστής στην διπλωματία του Συριακού η Τουρκία

Μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ, η ΕΕ – η οποία είχε υιοθετήσει επιφυλακτική στάση έναντι των ανταρτών, ειδικά της HTS, που περιλαμβάνεται στη λίστα τρομοκρατικών οργανώσεων – εντείνει τις επαφές της με περιφερειακούς παράγοντες και τη νέα συριακή διοίκηση, με στόχο να παραμείνει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, οι διπλωματικές επαφές με την Τουρκία, που παίζει κρίσιμο ρόλο στη Συρία, τόσο για την πορεία της νέας διοίκησης, όσο και για το ζήτημα των μεταναστών, έχουν επίσης ενταθεί.

Η Τουρκία, από την πλευρά της, επιδιώκει να διαπιστώσει τη στάση της Ευρώπης, ιδίως όσον αφορά στην ασφάλεια των νότιων συνόρων της και το YPG, το οποίο θεωρεί προέκταση του PKK. Η Άγκυρα θα τονίσει τη σημασία της διαμόρφωσης μιας κοινής προσέγγισης και θα απευθύνει το μήνυμα «ας είμαστε στην ίδια γραμμή». Στο επίκεντρο της συνάντησης φον ντερ Λάιεν-Ερντογάν θα βρεθεί και το ζήτημα των Σύριων μεταναστών.

Η Άγκυρα αναμένεται να παρουσιάσει την πρόοδο σε έργα και προγράμματα που χρηματοδοτεί η ΕΕ και να θέσει ζητήματα, όπως η απελευθέρωση της βίζας, η αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης, η αύξηση του διαλόγου και η συνέχιση της ενταξιακής διαδικασίας. Ένας από τους βασικούς προβληματισμούς των Βρυξελλών είναι εκτός των Σύριων που εγκατάλειψαν το καθεστώς Άσαντ, να υπάρξειο ένα νέο κύμα προσφύγων από Σύριους που θα εγκαταλείψουν την χώρα υπό τον φόβο του καθεστώτος της HTS. Η φον ντερ Λάιεν θέλει να ανταλλάξει απόψεις για την κατάσταση επί του πεδίου και να εξετάσει τρόπους αντιμετώπισης πιθανών νέων συγκρούσεων.

Επιπλέον, όπως προαναφέραμε, η ΕΕ εντείνει τις προσπάθειες για δημιουργία επαφών με τις νέες αρχές στη Συρία, ιδιαίτερα με την HTS. Μετά τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, η ΕΕ αποφάσισε να στείλει υψηλό εκπρόσωπο στη Δαμασκό για «διπλωματική επαφή» με την HTS.

Δήλωση Τραμπ 

Μένει να δούμε πώς η επάνοδος του Τραμπ στην ηγεσία των ΗΠΑ θα αλλάξει τις ισορροπίες, όχι μόνο για το μέλλον της Συρίας, αλλά και γενικότερα. Πάντως, ο νέος πρόεδρος προχώρησε σε μία δήλωση σχολιάζοντας την τουρκική εμπλοκή στην Συρία, με θετικό “μάτι”: «Η Τουρκία είναι μια μεγάλη δύναμη, παρεμπιπτόντως, και ο Ερντογάν είναι κάποιος με τον οποίο τα πήγα πολύ καλά, αλλά έχει μια μεγάλη στρατιωτική δύναμη. Και δεν έχει εξαντληθεί από τον πόλεμο. Έχει χτίσει έναν πολύ ισχυρό, δυνατό στρατό.

Η Τουρκία είναι πίσω από όλα αυτά. Είναι πολύ έξυπνος τύπος. Το ήθελαν για χιλιάδες χρόνια, και το πήρε. Και οι άνθρωποι που μπήκαν μέσα ελέγχονται από την Τουρκία, και αυτό είναι εντάξει. Είναι ένας άλλος τρόπος. Αλλά όχι, δεν νομίζω αυτό. Κανείς δεν ξέρει πραγματικά ποιο θα είναι το τελικό αποτέλεσμα. Πιστεύω ότι αυτό είναι η Τουρκία. Και πιστεύω ότι η Τουρκία είναι πολύ έξυπνη. Ο Ερντογάν είναι πολύ έξυπνος και πολύ σκληρός, αλλά η Τουρκία έκανε μια εχθρική κατάληψη χωρίς να χαθούν πολλές ζωές. Μπορώ να πω ότι ο Άσαντ ήταν σφαγέας με αυτά που έκανε στα παιδιά» ανέφερε μεταξύ άλλων…

Η Σύνοδος στην Ιορδανία

Μόλις μία εβδομάδα μετά τη διαφυγή του Άσαντ στη Μόσχα, το βράδυ της 7ης Δεκεμβρίου, η πρώτη συνάντηση για το μέλλον της Συρίας πραγματοποιήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου στην Άκαμπα της Ιορδανίας. Αυτή η συνάντηση διεξήχθη σε δύο συνεδρίες. Στην πρώτη συμμετείχαν οι υπουργοί Εξωτερικών οκτώ αραβικών χωρών (της Ιορδανίας που φιλοξένησε τη συνάντηση, της Αιγύπτου, της Σαουδικής Αραβίας, του Ιράκ, του Λιβάνου, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Κατάρ και του Μπαχρέιν). Κατά τη διάρκεια αυτής της συνεδρίας, αποφασίστηκε η υποστήριξη της μεταβατικής διαδικασίας στη Συρία, στο πλαίσιο της Απόφασης 2254 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, που λειτουργεί ως οδικός χάρτης για μια κυβέρνηση εθνικής συμφιλίωσης.

Στη δεύτερη συνεδρία συμμετείχαν, πέρα από τους υπουργούς Εξωτερικών των οκτώ αραβικών χωρών, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν, ο Ειδικός Απεσταλμένος του ΟΗΕ για τη Συρία Γκέιρ Πέντερσον, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν και η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας, Κάγια Κάλλας.

Από τη συνάντηση αυτή προέκυψαν τρεις εκκλήσεις προς την HTŞ (Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ), που ανέτρεψε τον Άσαντ: Σχηματισμός μιας συμπεριληπτικής κυβέρνησης, σεβασμός των δικαιωμάτων των μειονοτήτων και διασφάλιση ότι η Συρία δεν θα γίνει έδαφος για τρομοκρατικές οργανώσεις.

Αυτές οι εκκλήσεις βρίσκονται σε πλήρη αρμονία με τις δηλώσεις του Φιντάν από την πρώτη ημέρα της συνάντησης, ο οποίος τόνισε την ανάγκη αποφυγής ρεβανσιστικών ενεργειών, υιοθέτησης μιας συμπεριληπτικής προσέγγισης και καταπολέμησης των τρομοκρατικών οργανώσεων. Η αναφορά στην αποφυγή ρεβανσιστικών ενεργειών και στην υιοθέτηση μιας συμπεριληπτικής προσέγγισης αφορά τις μειονότητες, όπως οι Αλεβίτες/Νουσαϊρίτες, οι Κούρδοι, οι Χριστιανοί, οι Δρούζοι και οι Τουρκομάνοι, που αποτέλεσαν τον κορμό της καθεστωτικής διοίκησης.

Τί θέλει η Τουρκία

Η Άγκυρα επιθυμεί οι Κούρδοι της Συρίας να μην αποκλειστούν από τη νέα κυβέρνηση, ωστόσο απορρίπτει τη συμμετοχή ομάδων που συνδέονται με το PKK. Αυτή η θέση συνδέεται με την αντίληψη της Τουρκίας για “τρομοκρατικές οργανώσεις” και αποτελεί το βασικό σημείο τριβής με τις ΗΠΑ και την ΕΕ σχετικά με το μέλλον του PYD/YPG και των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), που ελέγχονται από αυτές τις οργανώσεις.

Την ίδια ημέρα που ο Φιντάν συμμετείχε στις συνομιλίες στην Άκαμπα, ο υπουργός Άμυνας της Τουρκίας Γιασάρ Γκιουλέρ δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου στην Άγκυρα: «Η προτεραιότητά μας είναι η εξάλειψη του PKK/YPG. Το έχουμε καταστήσει σαφές και στους Αμερικανούς συμμάχους μας, από τους οποίους περιμένουμε να επανεξετάσουν τη θέση τους». Ο Γκιουλέρ υπενθύμισε επίσης την παλαιότερη πρόταση της Τουρκίας να αναλάβει δράση κατά του ISIS, με τη χρήση τριών ταξιαρχιών καταδρομών, υπό την προϋπόθεση ότι οι ΗΠΑ θα εγκαταλείψουν την υποστήριξή τους στις δυνάμεις των SDF.

Η επιλογή της Ιορδανίας, ως τόπου της πρώτης συνάντησης για το μέλλον της Συρίας μετά την αποχώρηση του Άσαντ, είναι αξιοσημείωτη. Κατά τις ημέρες που η HTŞ καταλάμβανε το Χαλέπι και κατευθυνόταν προς τη Χάμα (3-4 Δεκεμβρίου), ο Βασιλιάς Αμπντάλα της Ιορδανίας είχε μιλήσει στη Σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες. Παρόλο που το επίκεντρο της συνόδου ήταν ο πόλεμος στην Ουκρανία, το ζήτημα της Συρίας προστέθηκε στην ατζέντα. Η ικανότητα της Ιορδανίας να αντισταθεί στην πίεση του Ισραήλ, αφού απελευθερώθηκε από την πίεση της συριακής κρίσης, έχει κρίσιμη σημασία για τις νέες ισορροπίες που διαμορφώνονται στην περιοχή.

ΜΙΤ-HTŞ-NATO-ΕΕ

Πριν από μερικές εβδομάδες, υπήρχαν αναφορές για τις προσπάθειες του Πούτιν να φέρει σε συμφωνία τον Ερντογάν με τον Άσαντ, την πιθανή αντίδραση του Ιράν και την πρόταση του ηγέτη του CHP, Οζγκιούρ Οζέλ, να επισκεφθεί τη Δαμασκό μαζί με τον Ερντογάν. Τώρα, η Ρωσία και το Ιράν δεν αναφέρονται στο τραπέζι για το μέλλον της Συρίας. H εκπροσώπηση των θέσεων τους, λόγω της διαδικασίας της Αστάνα, ανήκει πλέον στον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών.

Παράλληλα, ο Φιντάν διαθέτει πλέον την κατάλληλη εμπειρία και γνώση, ειδικά μετά τη συνάντηση του Αρχηγού της ΜΙΤ Ιμπραήμ Καλίν, με τον ηγέτη της HTŞ, Γκολανί, στη Δαμασκό, σε μία εικόνα που προκάλεσε αίσθηση. Ο Φιντάν δήλωσε στο τηλεοπτικό δίκτυο της Σαουδικής Αραβίας: «Ο Καλίν μετέφερε τις απόψεις της διεθνούς κοινότητας, της περιοχής και, φυσικά, τις δικές μας, ενώ έλαβε δεδομένα από την άλλη πλευρά».  Η αναφορά στη “διεθνή κοινότητα” περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα, από το ΝΑΤΟ έως τον ΟΗΕ και την ΕΕ.

Τρεις φωτογραφίες για το μέλλον…

Τρεις εικόνες από τη συνάντηση στην Άκαμπα έχουν σημασία:

• Η γενική εικόνα της δεύτερης συνεδρίας, όπου, λόγω της αλφαβητικής διάταξης, δεν υπάρχει “κεφαλή” στο τραπέζι.
• Τρεις φωτογραφίες που ανάρτησε ο Μπλίνκεν στον λογαριασμό του στο X: Μία με τον Σαουδάραβα υπουργό Εξωτερικών Φαϊσάλ Μπιν Φαρχάν, μία με τον Ιορδανό υπουργό Αϊμέν Σαφάντι κατά την είσοδό τους στη συνάντηση, και μία κοντινή με τον Φιντάν, που ήταν η μοναδική.
• Στην ιστοσελίδα του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, υπάρχει μόνο μια φωτογραφία του Φιντάν με τον Σαουδάραβα υπουργό, που καθόταν δεξιά του. Η συνομιλία του με τον Μπλίνκεν, που καθόταν στα αριστερά του, δεν συμπεριλήφθηκε.

Αν αυτή η συνάντηση γινόταν πριν από την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ, ο Φιντάν θα περιλάμβανε τον Μπλίνκεν στις φωτογραφίες του; Το γεγονός ότι και οι δύο επικεντρώθηκαν στον Σαουδάραβα υπουργό αξίζει να σημειωθεί, επισημαίνουν αναλυτές.