“Εμιλία Περέζ”: Ένα αριστουργηματικό δράμα χωρίς κάθαρση

Η Εμίλια Περέζ (Κάρλα Σοφία Γκασκόν) δεν είναι άλλη από το όνομα που διάλεξε ο αρχιναρκέμπορος Μεξικανός Μανίτας ντελ Μόντε, όταν αποφάσισε την αλλαγή φύλου για τον εαυτό του και την απομάκρυνση από κάθε παράνομη δραστηριότητα. Θα νόμιζε κανείς ότι η φυλομετάβαση θα ήταν ένας τρόπος να ξεφύγει ένας παράνομος και επικίνδυνος ναρκέμπορος το θάνατο – στόχος τόσων και τόσων έτερων επικίνδυνων αντίπαλων συμμοριών ναρκέμπορων. Ο ήρωας διευκρινίζει, όμως, ότι αυτή ήταν η επιθυμία του και η τάση του από τότε που ήταν παιδί. Η φυλομετάβαση, δηλώνει, είναι κάτι που θα τον κάνει ευτυχισμένο, μία οπτική του ήρωα, που παραμένει έτσι και μετά την πραγματοποίηση της φυλομετάβασης.

Η Εμιλία Περέζ θα είναι η νέα του ταυτότητα, ενώ τα διλήμματα περί φυλομετάβασης αναπτύσσονται κυρίως από το γιατρό που αναλαμβάνει τη διαδικασία. Δεν δίνεται τόσο χώρος σε αυτό το δίλημμα ή δε στέκεται εν τέλει εκεί ο σκηνοθέτης. Το πρόβλημα προκύπτει παρακάτω από ένα ζήτημα που δεν ήταν καθόλου απλό. Ο Μανίτας ήταν ένας αφοσιωμένος σύζυγος, με γυναίκα και παιδιά, τους οποίους, εν κρυπτώ και με προσοχή, κατάφερε να εξασφαλίσει με πολυτέλεια στην Ελβετία, πριν εξαφανιστεί και πριν φροντίσει να στήσει (επιπλέον) τον θάνατό του. Κανείς δεν ξέρει τίποτα για όλα αυτά, παρά μόνο η δικηγόρος που επιλέγει εκείνος να τον βοηθήσει. Αυτή είναι η Ρίτα (Ζόε Σαλντάνα), την οποία και αμείβει πλουσιοπάροχα. Μια παράλληλη ιστορία εξελίσσεται μαζί της, μοιάζει εκείνη να είναι αρχικά η πρωταγωνίστρια. Οι ρόλοι στην ουσία μοιράζονται.

Η ιστορία περιπλέκεται όταν η Εμιλία Περέζ (πλέον) θελήσει να ζήσει και πάλι μαζί με τα παιδιά της. Η πρώην γυναίκα της Εμιλίας, Τζέσι (Σελένα Γκόμεζ), δε γνωρίζει τίποτα για ό,τι έχει μεθοδεύσει ο (νεκρός υποτίθεται) άντρας της και παραμένει στην Ελβετία με τα παιδιά της. Η Εμιλία παρουσιάζεται ως ξαδέρφη του εκλιπόντος άντρα της και καταφέρνει να την πείσει να ζήσουν όλοι μαζί με τα παιδιά της, πίσω στο Μεξικό και στο ίδιο σπίτι. Ο παράφορος έρωτας δε θα αργήσει να εμφανιστεί και για τους δυο τους, αλλά όχι μεταξύ τους (αυτό θα ήταν εξαιρετικά άγευστο). Δύο ξεχωριστοί άνθρωποι εισβάλουν στη ζωή τους και σπρώχνουν τον μύθο παρακάτω. Η αφήγηση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο, οι χαρακτήρες επίσης, τα πράγματα και το τραγικό τέλος των δύο έμοιαζε αναπόφευκτο σεναριακά.

Ευρηματική ταινία

Τι είναι αυτό που ξεχωρίζει όμως σε αυτήν την αλλόκοτη (ως προς τη θεματική της), αλλά και αναπάντεχα ευρηματική ταινία του Οντιάρ; Καταρχήν η ποικιλία και ταυτόχρονα η απλότητα με την οποία παρουσιάζει το θέμα του χωρίς διδακτισμό και διακρίσεις. Όλα μοιάζουν και ρέουν φυσιολογικά, αποκαλύπτοντας πως η σύγχρονη ζωή ξεπερνάει τα όποια διλήμματα, με την ίδια τη δράση των ηρώων της. Η θέληση για τη διαφορετικότητα, η επιθυμία για την αλλαγή ταυτότητας ξεπερνούν τα όποια διλήμματα. Θα μπορούσε να είναι (και είναι σε πολλές περιπτώσεις) διαφορετικά τα πράγματα για τον ήρωα που επιλέγει τη φυλομετάβαση.

Μοιάζει σαν αστείο να θέλει ένας τόσο σκληρός (και παραπάνω από ότι ‘πρέπει’ αρρενωπός) άντρας να μεταμορφωθεί σε γυναίκα. Παρόλα αυτά, η αφήγηση δε σε ξενίζει ούτε παραπέμπει σε καρικατούρες και αστοχίες. Η ταινία, βαθιά φεμινιστική και ταυτόχρονα ανθρώπινη, διεισδύει και αφηγείται περισσότερο την οικογένεια ως κέντρο σύγκρουσης, κάτι που προκύπτει όταν οι πρώην σύζυγοι ζουν ως πρώτα ξαδέρφια του ιδίου φύλου.

Η ιστορία, εξαιρετικά αλμοδοβαρική ως έμπνευση, ξεπερνά τις απροσδόκητες απρόοπτες καταστάσεις με μουσικό τρόπο και μία διάχυτη τραγικότητα που υποφώσκει. Η δικηγόρος Ρίτα καταπιέζεται σε ένα ακραία απαιτητικό δικηγορικό (και επίσης ακραία ψευδεπίγραφο) περιβάλλον. Ο Μανίτας είναι η διέξοδος της και αργότερα, ως Εμιλία, το στήριγμά της. Η ίδια, όμως, ενώ θα πετύχει επαγγελματικά, θα αποτύχει προσωπικά. Σε κανένα σημείο της αφήγησης δεν λυτρώνεται. Η Εμιλία Περέζ θα βιώσει, από την άλλη, την απώλεια των παιδιών της. Ως Εμιλία Περέζ θα είναι η θεία, αλλά ποτέ ξανά ο αφοσιωμένος πατέρας. Η Τζέσι θα απολέσει ένα σημαντικό στήριγμα, και τον πατέρα των παιδιών της. Ο παράφορος έρωτάς της με κάποιον άλλον αργότερα θα την οδηγήσει σε ακρότητες και απώλεια και της ίδιας της ζωής της.

Το τραγικό τέλος και των δύο πρώην συζύγων θα κορυφώσει το δράμα. Λίγο πριν το τέλος, η Τζέσι θα μάθει την αλήθεια, αλλά θα είναι πλέον αργά. Η λύτρωση δεν προκύπτει σε κανέναν ήρωα. Ο θάνατος έμοιαζε μονόδρομος. Η Ρίτα παρακολουθεί ανήμπορη να βοηθήσει, συγκλονισμένη, μία τραγική φιγούρα που βλέπει τον κόσμο που είχε φτιάξει να καταρρέει απότομα και με ραγδαίους ρυθμούς.

Παράλληλα, η ταινία αναπτύσσει ένα μεγάλο σύγχρονο πρόβλημα του Μεξικού, των εκατοντάδων αγνοουμένων, οι οποίοι και δολοφονούνται από τις συμμορίες των ναρκέμπορων. Η Εμιλία Περέζ ανέλαβε ένα μεγάλο κοινωνικό έργο, να φέρει στο φως τον τρόπο και τους τόπους ταφής δεκάδων αγνοουμένων και μέσω όσων γνώριζε η ίδια, ως πρώην ναρκέμπορος. Ο Οντιάρ βρίσκει έναν έξυπνο τρόπο να αναδείξει τη σκληρότητα, τη βία, τον πόνο που προκαλείται σε ένα κόσμο απρόσωπο, απίθανα σκληρό, που η ταυτότητα και το πρόσωπο μοιάζει να μην έχει νόημα. Ο άνθρωπος ζει πλέον χωρίς πρόσωπο, αγνοείται, και καμία κρατική μέριμνα δε νοιάζεται γι’ αυτό.

Αυτό που είναι επίσης κυρίαρχο (και εξαιρετικά ευφάνταστο) είναι πως η δράση της (πολυβραβευμένης ήδη) ταινίας συνοδεύεται από μουσικά νούμερα γραμμένα από την Γαλλίδα μουσικό και τραγουδίστρια Camille και χορογραφημένα από τον Βέλγο Νταμιέν Ζαλέ. Ένα ευφάνταστο μιούζικαλ, λοιπόν, που εκπλήσσει ευχάριστα με τα δυναμικά της χορογραφικά αριστουργήματα και βοηθούν να πάει η δράση παρακάτω, χωρίς να κουράζει ούτε λεπτό.

Χωρίς να σοκάρει, ενώ ταυτόχρονα σοκάρει, η ταινία αναπτύσσεται μελοδραματικά και υποσημειώνει την τραγικότητα των ηρώων, της σύγχρονης ζωής, που δεν λυτρώνεται, παρά μόνο βιώνεται ως τραγική. Η ευαισθησία της Εμιλίας να βοηθήσει ανθρώπους, δίνοντας μια δεύτερη ευκαιρία και στον εαυτό της, ώστε να κάνει κάτι καλύτερο για την κοινωνία, έξω από τη βία και τον πόνο που είχε προκαλέσει ως Μανίτας, αποτελεί και μία πρόταση για μία θετική μεταμόρφωση του σύγχρονου ανθρώπου στην κοινωνία. Η ζωή εκπλήσσει, ο άνθρωπος το ίδιο, αλλά κανείς εν τέλει δεν κάνει ό,τι θέλει. Οι συγκρούσεις αναπόφευκτες, θα φέρουν τους ήρωες σε αδιέξοδο. Το απάνθρωπο και σκληρό πρόσωπο της σύγχρονης ζωής επικρατεί πάνω από τη θέληση των ηρώων της.

Μαγευτικός Οντιάρ

Οι ερμηνείες των τριών πρωταγωνιστριών είναι εξαιρετικές, ενώ η χορογραφία και ο χορός της Ρίτας (Ζοέ Σαλντάνα) στη σκηνή που μαζεύονται οι διακεκριμένοι πολίτες (πολλοί εξ αυτών ναρκέμποροι) για να χρηματοδοτήσουν φιλανθρωπικά την ΜΚΟ της Εμιλίας Περέζ, είναι αριστουργηματική. Ο καμβάς χρωμάτων, ρυθμού, ποικιλίας, ένα δρώμενο που από μόνο του ως σύνθεση είναι έργο τέχνης – ένας χορευτικός εικαστικός πίνακας όλη η σκηνή – ενώ ταυτόχρονα τα λόγια που συνοδεύουν τη μουσική, αποκαλύπτουν και τις πραγματικές διαθέσεις και ανησυχίες της συμπρωταγωνίστριας, ένα σημαντικό κοινωνικό σχόλιο του σκηνοθέτη μέσω της Ρίτας (που εδώ χορεύει εξαίσια).

Αξίζει να δει κανείς αυτή την ευρηματική ταινία, ένα μαγευτικό μιούζικαλ (τόσο, όσο) χωρίς υπερβολές, ενώ ταυτόχρονα ακούγεται αφηγηματικά υπερβολικό. Το μόνο αρνητικό της ταινίας η πολύ γρήγορη τελική έκβαση του μύθου. Δίνεται μεγάλο βάρος στη φάση της κοινωνικής δράσης της Εμιλίας Περέζ, μέσω της ΜΚΟ που στήνει, ενώ το πρόβλημα που δημιουργείται με την πρώην γυναίκα της και η τελική λύση που προκύπτει στην αφήγηση, προκύπτει με γοργά άλματα και καταιγιστικό ρυθμό, ενώ (κακώς) απουσιάζει ο χορός και το μιούζικαλ προς το δεύτερο μισό της ταινίας. Κατά τα άλλα, το σινεμά στα χέρια του Οντιάρ, με τις βαθιά συγκινητικές ιστορίες που επιλέγει, την ανάλυση χαρακτήρων που προσεχτικά αναπτύσσει, εκπλήσσει ευχάριστα και υπόσχεται ένα κινηματογραφικό μέλλον χωρίς υπεκφυγές και αφοπλιστική καθαρότητα και ειλικρίνεια.

Ο Οντιάρ να υπενθυμίσω, μας έχει προσφέρει στο παρελθόν ποικιλία κινηματογραφιών στιλ, πάντα ευρηματικά και βαθιά ανθρώπινα δράματα, που ο θεατής δύσκολα ξεχνά με τη δυναμική τους καθαρότητα: Ο Προφήτης, Dheepan: Ο Άνθρωπος Χωρίς Πατρίδα, ένα μοναδικό γουέστερν Οι Αδελφοί Σίστερς και το ασπρόμαυρο Παρίσι, 13ο Διαμέρισμα.