Τί δείχνουν οι πρώτες διαδηλώσεις Χριστιανών στην Συρία

Οι διαδηλώσεις ξέσπασαν, αφού κυκλοφόρησε σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης βίντεο που εικονίζει μασκοφόρους μαχητές να βάζουν φωτιά σε χριστουγεννιάτικο έλατο στην κοινότητα Σουκαϊλαμπία, που έχει κατά πλειονότητα ορθόδοξους χριστιανούς κατοίκους, κοντά στη Χάμα. Σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, οι μαχητές αυτοί είναι ξένοι, μέλη της τζιχαντιστικής οργάνωσης Ανσάρ ατ Ταουχίντ.

Σε άλλο βίντεο, που γνωρίζει επίσης ευρεία διάδοση, εικονίζεται πνευματικός της Χαγιάτ Ταχρίρ ας Σαμ (HTS), που έχει καταλάβει την εξουσία, να απευθύνεται σε κατοίκους της χριστιανικής κοινότητας, διαβεβαιώνοντας πως οι δράστες αυτής της ενέργειας “δεν είναι Σύροι” και πως θα τιμωρηθούν. “Το δέντρο θα αντικατασταθεί και θα ανάψουν τα λαμπάκια ως αύριο το πρωί”, προσθέτει, έχοντας στο πλάι του χριστιανούς ιερωμένους, επευφημούμενος από κατοίκους.

Προφανώς το να αποτρέψουν τον κατακερματισμό της Συρίας με βάση εθνοθρησκευτικές διαχωριστικές γραμμές αποτελεί κορυφαία πρόκληση για τους νέους κυριάρχους της Δαμασκού. Γνωρίζουν δε ότι ειδικά η τύχη των Χριστιανών θα είναι ένα από τα κριτήρια “κανονικοποίησής” τους στα μάτια του διεθνούς παράγοντα.

Η ειρωνεία του πράγματος έγκειται βέβαια στο ότι η HTS αποτελεί τον κύριο ύποπτο για την κορυφαία συμβολική πράξη αντιχριστιανικής βίας κατά τη διάρκεια του συριακού πολέμου: Tην απαγωγή και εξαφάνιση του Ελληνορθόδοξου και του Συρορθόδοξου μητροπολίτη Χαλεπίου το 2013, ενώ αυτοί επέστρεφαν από επίσκεψη στην τουρκική επικράτεια.

Ποιοι είναι οι Σύροι Χριστιανοί

Ποιοι είναι όμως οι Χριστιανοί της Συρίας; Σαφή δημογραφικά στοιχεία δεν υπήρχαν τις τελευταίες δεκαετίες εφόσον, με βάση την εκκοσμικευμένη ιδεολογία του κυβερνώντος κόμματος Μπάαθ, η θρησκεία δεν συμπεριλαμβάνονταν στα απογραφικά δεδομένα. Γενικά θεωρείται ότι κατά το ξέσπασμα του πολέμου, το 2011, οι Χριστιανοί αποτελούσαν το 10-11% των 22 εκατομμυρίων κατοίκων της Συρίας.

Αυτοί οι Χριστιανοί διαχωρίζονται σε 11 διαφορετικές εκκλησίες, η μεγαλύτερη των οποίων είναι το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας (με έδρα στη Δαμασκό, και δικαιοδοσία επίσης στον Λίβανο, το Ιράκ, την νοτιοανατολική Τουρκία και τη Διασπορά), που αντιπροσώπευε κάτι ανάμεσα στο ένα τρίτο και το μισό του συνόλου των Χριστιανών της Συρίας.

Οι Ελληνορθόδοξοι αποκαλούνται Ρουμ Ορτοντόκς, δηλ. Ρωμιοί, πνευματικοί κληρονόμοι της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Πρόκειται για Άραβες στη γλώσσα και τη συνείδηση (όπως αυτή διαμορφώθηκε στη νεωτερικότητα) και μάλιστα από τους κόλπους τους προέκυψαν μορφές του αραβικού εθνικισμού, όπως ο ιδρυτής του Μπάαθ, Μισέλ Αφλάκ.

Οι Ρουμ υπολογίζονταν πριν τον πόλεμο σε σχεδόν ένα εκατομμύριο στη Συρία και 600.000 στον Λίβανο, ενώ πολλοί βρίσκονται στη Διασπορά, ιδίως στη Λατινική Αμερική. Το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας (ο επιθετικός προσδιορισμός είναι απαραίτητος διότι τον τίτλο του Πατριάρχη Αντιοχείας έχουν και οι ηγέτες των Μαρωνιτών, των Μελχιτών, των Συρορθοδόξων, των Συροκαθολικών κτλ.) λειτουργεί δικό του πανεπιστήμιο στο Μπάλαμαντ του Λιβάνου, με Θεολογική και άλλες σχολές. Αρκετοί από τους ιεράρχες του έχουν πραγματοποιήσει σπουδές και στην Ελλάδα.

Από τα τρία Ελληνορθόδοξα Πατριαρχεία της Μέσης Ανατολής, αυτό της Αντιόχειας είναι το μόνο που έχει αραβοποιηθεί πλήρως από το 1899, οπότε, μετά από εντάσεις και με σαφή ρωσική ενθάρρυνση, υιοθετήθηκε η αραβική γλώσσα στη λατρεία και ο ελληνικός κλήρος αντικαταστάθηκε από Άραβες.

Πολύχρωμο μωσαϊκό

Οι Συρορθόδοξοι, που χρησιμοποιούν στη λατρεία μια ύστερη μορφή της αραμαϊκής γλώσσας, έρχονται δεύτεροι σε αριθμητική δύναμη και προέρχονται (όπως και η Κοπτική και Αρμενική Εκκλησία) από τη διάσπαση που προκάλεσε η Σύνοδος της Χαλκηδόνας σχετικά με το χριστολογικό δόγμα. Όσοι προσχώρησαν τότε στο σχίσμα του Ιακώβου Βαραδαίου απέκτησαν το εξωνύμιο “Ιακωβίτες”, ενώ όσοι παρέμειναν πιστοί στην Κωνσταντινούπολη από αποκλήθηκαν Μελχίτες, δηλ. “βασιλικοί”. Το όρο αυτό κράτησαν οι Ελληνόρρυθμοι που τον 18ο αιώνα, αποσπάσθηκαν και ενώθηκαν με τη Ρώμη, διατηρώντας διακριτή ιεραρχία και βυζαντινό τυπικό.

Οι Ελληνόρρυθμοι (Ρουμ Κατολίκ) αποτελούν προϊόν της δυτικής διείσδυσης στο Λεβάντε από τον 17ο αι. και μετά, όταν τμήματα των γηγενών χριστιανικών κοινοτήτων συνδέθηκαν εκκλησιαστικά με τη Ρώμη, διατηρώντας ωστόσο διακριτό τυπικό και ιεραρχίες. Προέκυψαν έτσι και Συροκαθολικοί, Αρμενοκαθολικοί και λοιποί “ουνίτες”.

Το πολύχρωμο αυτό μωσαϊκό συμπληρώνουν οι Μαρωνίτες (συγκεντρωμένοι κυρίως στο Όρος του Λιβάνου, αλλά με παρουσία και στη Συρία), οι οποίοι προέρχονται από το σχίσμα του μονοθελητισμού και προσχώρησαν εν σώματι στη δικαιοδοσία του Πάπα τον 15ο αι., οι Ασσύριοι της Αρχαίας Ανατολικής Εκκλησίας, καταγόμενοι από το νεστοριανό σχίσμα, με παρουσία κυρίως στα βορειοανατολικά, καθώς και οι Αρμένιοι, που συνέρρευσαν στη Συρία και τον Λίβανο μετά τη Σφαγή του 1915. Οι δύο τελευταίες ομάδες έχουν και χαρακτηριστικά εθνοτικής μειονότητας, ενώ οι Μαρωνίτες αρέσκονται να δηλώνουν απόγονοι των αρχαίων Φοινίκων, υποβαθμίζοντας την αραβική ταυτότητά τους.

Κοινωνικά και πολιτικά, η θέση των Χριστιανών της Συρίας χαρακτηριζόταν από την απουσία ιστορικού διωγμών, τον υψηλό βαθμό ενσωμάτωσης στον περίγυρο, την τάση προς αστικοποίηση και την κατάκτηση, λόγω των ιεραποστολικών σχολείων, υψηλού μορφωτικού επιπέδου, γεγονός που με τη σειρά του διευκόλυνε την κυριαρχία τους στα ελευθέρια επαγγέλματα, αλλά και ενθάρρυνε τη μετανάστευση στη Δύση.

Χριστιανοί και καθεστώς Άσαντ

Από το 1963 και μετά, με την ανάδυση του μπααθικού καθεστώτος, υπήρξε, σε μια πρώτη ριζοσπαστική περίοδο, εθνικοποίηση των μέσων παραγωγής, αλλά και των χριστιανικών σχολείων, στο πνεύμα της εποχής που δεν ευνοούσε οποιαδήποτε βάση κοινοτισμού. Όμως το καθεστώς Άσαντ από το 1970 και μετά προχώρησε σε ένα είδος συναλλαγής με τις χριστιανικές κοινότητες: Τους επέτρεψε να έχουν, σε αντίθεση με τον λοιπό πληθυσμό, δικές τους κοινοτικές δομές (ευρύ δίκτυο φιλανθρωπικών οργανώσεων, ομάδων νέων, γυναικών, υποτροφίες, εκκλησιαστικά δικαστήρια που ρυθμίζουν τα θέματα οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου κοκ), με αντάλλαγμα τη συνεργασία του ανώτερου κλήρου στον εκθειασμό των κυβερνητικών πολιτικών.

Γενικά οι μειονοτικοί είχαν μία στάση ανοχής απέναντι στο καθεστώς Άσαντ, που το θεωρούσαν, ως κοσμικό, προτιμότερο από τις πιθανές εναλλακτικές. Δεν έλειψαν ωστόσο φυσιογνωμίες επωνύμων Χριστιανών στους κόλπους μετά το 2011 εξόριστης αντιπολίτευσης.

Τις τελευταίες δύο εβδομάδες Χριστιανοί εκκλησιαστικοί ηγέτες επιχειρούν να προσεταιρισθούν τους νέους ιθύνοντες και να εμπνεύσουν ψυχραιμία στο ποίμνιό τους. Άλλωστε η έλλειψη ιδιαίτερης γεωγραφικής συγκέντρωσης τους αφήνει έξω από πιθανά σενάρια “καντονοποίησης”, με τα οποία ενδεχομένως να ικανοποιούνταν οι μουσουλμανικές μειονότητες, όπως οι Αλαουΐτες και οι Δρούζοι.

Η συνέχεια μένει να γραφτεί στα δελτία ειδήσεων. Πάντως, η εμφάνιση μορφών χριστιανικής διεκδικητικότητας δείχνει ότι οι εν λόγω κοινότητες δεν θα πρέπει να θεωρηθούν “ξεγραμμένες”.

Πηγή: capital.gr

---

 

Με στοιχεία από παλαιότερη συνέντευξη στο Capital.gr του μεσανατολιστή ανθρωπολόγου Παναγιώτη Γέρου