Η πολιτική ορθότητα παραποιεί και τα Ομηρικά Έπη!

Λίγοι οι πνευματικοί άνθρωποι διεπιστημονικών πεδίων που είναι ελεύθερα πνεύματα απαλλαγμένα από αγκυλώσεις. Σαν τον Γιώργο Θεοτοκά, φερ’ ειπείν (κορυφαίο διανοητή της γενιάς του ’30), ή τον Γάλλο Νομπελίστα Αντρέ Ζίντ (συγγραφέα των ”Κιβδηλοποιών”, ο οποίος έδωσε στο εν λόγω μυθιστόρημα χαρακτηριστικά ημερολογίου, για να καλύψει τον “ίλιγγο του κενού χώρου”).

Να τον καλύψει ”θέτοντας τον δάκτυλον επί των τύπων των ήλων”, προκειμένου να γίνουν “ορατά” προς αντιμετώπιση τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής του. Προβλήματα που επικαιροποιούνται περιοδικά και στην εποχή μας, όπως: η σύγκρουση των γενεών, η θρησκεία, η ομοφυλοφιλία, η εξέγερση εναντίον της οικογένειας, η σύγκρουση του καλού με το κακό, η σχέση της λογοτεχνίας με τη ζωή και η “κιβδηλεία” (νόθευση, παραποίηση της αλήθειας στη μεταφορική σημασία της).

Λίγοι οι πνευματικοί άνθρωποι που ανοίγουν δρόμους και ασκούν θετική επιρροή στον κόσμο. Αυτοί που αποκαθιστούν με ανασύνθεση και αναστοχασμό την απώλεια κύρους των αξιών. Και πολύ λιγότεροι οι ικανοί να εκτιμήσουν δημιουργήματα που κυοφορούν πανανθρώπινες αξίες (βλ. Ομηρικά έπη), διευρύνοντας τις διαστάσεις τους με ερμηνείες πολλαπλασιασμού των οπτικών γωνιών (αντί συρρίκνωσης) και επιλογής της αλήθειας αντί της παραποίησής της.

Παραποίηση της Ομηρικής αλήθειας

Σε συρρίκνωση και διάθεση παραποίησης της Ομηρικής αλήθειας, επιδίδονται τελευταία Βρετανοί πανεπιστημιακοί του δημοσίου, ερευνητικού πανεπιστημίου Έξετερ της Αγγλίας για το μάθημα της Ελληνικής Μυθολογίας.

Η εσκεμμένη παραποίηση επικεντρώθηκε στα Έπη του Ομήρου (“Ιλιάδα” και ”Οδύσσεια”) – αφηγηματικά ποιήματα του 8ου αι. π Χ (εποχή που έζησε ο Όμηρος) με περιεχόμενο μυθολογικό, διδακτικό και ηρωικό – η επίσημη καταγραφή των οποίων έγινε (απ’ ό,τι φαίνεται) στην Αθήνα κατά τον 6ο αι. π X. (εποχή του τυράννου Πεισίστρατου ή του γιου του Ίππαρχου, το 560-510 π. X.).

Επί των Ομηρικών Επών, λοιπόν, εξέφρασαν οι εν λόγω καθηγητές καινοφανείς απόψεις, οι οποίες καταλήγουν στη σύσταση προς τους φοιτητές-αναγνώστες της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας (στο τμήμα προπτυχιακών φοιτητών της ενότητας “Women in Homer”) να ζητήσουν ”ψυχολογική υποστήριξη” για το… στρες που, ενδεχομένως, υφίστανται διαβάζοντας την Ομήρου ”Οδύσσεια” και ”Ιλιάδα”!

Η πολιτική ορθότητα, προφανώς – που έχει εισβάλει ”κινηματικά” τις τελευταίες δεκαετίες στους ακαδημαϊκούς χώρους της Δύσης – επηρέασε κάποιους κύκλους βρετανικών πανεπιστημιακών Αρχών, με συνέπεια να εκδηλώσουν μια σύγχρονη μορφή λογοκρισίας (υπό μορφή οδηγίας) απέναντι στα… ”τραυματικά” για τους φοιτητές τους Ομηρικά Έπη.

Έπη που προκαλούν στους ίδιους του πανεπιστημιακούς, στην ουσία, δυσανεξία λόγω της μονομερούς αντίληψής τους απέναντι στο πνεύμα του αρχαίου Έλληνα ποιητή και πρώτου μεγάλου δημιουργού της ευρωπαϊκής και δυτικής Λογοτεχνίας, με αφορμή τα έργα και τις ημέρες Ελλήνων θεών και ημίθεων, η ζωή και η δράση των οποίων ”εμπεριέχει άβολες και προκλητικές” σκηνές.

Σκηνές βρεφικής θνησιμότητας και άσκησης σεξουαλικής βίας (θεών προς θνητές, κυρίαρχα) ή και εμπόλεμης βίας (που εξιδανικεύεται από τον Όμηρο στα πρόσωπα των ηρώων). Σκηνές που μπορεί να δημιουργήσουν – κατά την άποψη των… ”ηθικοκοπλαστών” του πανεπιστημίου του Έξετερ – ”ψυχολογικά προβλήματα ”στους (έμφοβους; / αδύναμους; / μαλθακούς; / απονήρευτους;) φοιτητές τους.

Προφάσεις εν αμαρτίαις

Προφάσεις εν αμαρτίαις, φυσικά, τουλάχιστον για τους υποψιασμένους που εκτιμούν ότι η στάση των εν λόγω ”πνευματικών ανθρώπων” (την οποία δεν συμμερίζεται η πλειοψηφία των πανεπιστημιακών δασκάλων της Βρετανίας, ο πρώην πρωθυπουργός της Μπόρις Τζόνσον και Βρετανοί καθηγητές από άλλα πανεπιστήμια) οφείλεται σε λόγους αντιπερισπασμού.

Λόγους που συσχετίζονται με την αύξηση των συζητήσεων μεταξύ των Άγγλων υπέρ της επιστροφής στην γενέτειρά τους Ελλάδα των 253 γλυπτών του Παρθενώνα και της επανένωσης των αρχιτεκτονικών μελών με το αθάνατο μνημείο-σύμβολο του Παγκόσμιου Πολιτισμού μετά τη ληστρική αρπαγή τους το 1801 από τον λόρδο Έλγιν.

Λόγους που συνδέονται, ενδεχομένως, με την αδυναμία των εν λόγω καθηγητών του Έξετερ να εκτιμήσουν το λογοτεχνικό και αξιακό μεγαλείο του Ομήρου. Του Ομήρου ο οποίος προβάλλει (σε τόνο πεζολογικό, με συγκινησιακά φορτισμένο λεξιλόγιο και μεταφορική συνήθως γραφή που φωτίζει σκιές, τονίζει λεπτομέρειες και δραματοποιεί καταστάσεις αφήνοντας να αναδυθούν συναισθήματα) τον ηρωικό κώδικα και την αρχαιογνωσία στην ”Ιλιάδα”.

Στην ”Ιλιάδα” των 15.000 στίχων, όπου ο αρχαίος Έλληνας, Μικρασιάτης ή Νησιώτης, επικός ποιητής αφηγείται – πότε θριαμβικά και πότε ζεστά και χαμηλόφωνα – το ηρωικό ιδεώδες (μέσα απ’ την προβολή της αγριότητας του πολέμου), στοιχεία θρησκευτικότητας των εμπολέμων, έθιμα και συμπεριφορές μεταξύ τους, χωρίς να παραλείπει να αναφερθεί στον  γενεαλογικό δεσμό θεών και ανθρώπων και τη συμμετοχή των θεών στις μάχες, που καθορίζει συχνά τις τύχες των Αχαιών και των Τρώων (βλ. Η Θέτις ως αίτιο του Τρωικού πολέμου στην ”Ιλιάδα”).

Στην ”Ιλιάδα” (ένα από τα πιο ”ευπώλητα” επικά ποιήματα μυθιστορηματικού χαρακτήρα και χρονικής διάρκειας 52 ημερών) όπου δεν κυριαρχεί μόνο η… εκφοβιστική για τους Βρετανούς καθηγητές του Έξετερ αγριότητα της μάχης από τον τελευταίο χρόνο του δεκαετούς Τρωικού πολέμου (13ος αι. π.Χ.) με πρωταγωνιστές τους ‘Ελληνες και τους Τρώες εκπροσώπους του ηρωικού ιδεώδους, αλλά και το συμφιλιωτικό και συνανθρώπινο πνεύμα (βλ. συμφιλίωση Αχιλλέα-Αγαμέμνονα, Πρίαμου-Αχιλλέα).

Δεν κυριαρχεί μόνο η Ύβρις του ανθρώπου που υπερβαίνει τα όριά του, αλλά και η μήνις των θεών κατά των θνητών οι οποίοι τους εξοργίζουν με τις προσβολές και τις αδικίες τους σε βάρος θεών και ανθρώπων.

Το αξιακό υπόβαθρο των ομηρικών επών

Δεν υπάρχει μόνο η καταστροφική διχόνοια (έρις μεταξύ Αχιλλέα-Αγαμέμνονα), αλλά και το ενωτικό πνεύμα (συμφιλίωσή τους στον Επίλογο), όπως και η πρόταξη του εθνικού συμφέροντος (συνασπισμός των ελληνικών δυνάμεων [Αθήνα, Κυκλάδες, Βοιωτία, Φώκαια, Εύβοια, Άργος, Κόρινθος, Αρκαδία, Σπάρτη, Κεφαλονιά, Κρήτη, Ρόδος Μαγνησία] κατά των Τρώων) εναντίον των αντιπάλων.

Δεν υπάρχει μόνο η ομηρική αδικία, αλλά και η δικαιοσύνη. Δεν υπάρχουν μόνο οι ανισότητες μεταξύ θεών και ανθρώπων, αλλά και ο ανθρωπομορφισμός που τους εξισώνει (βλ. Κωνσταντίνου Τσοπάνη: ”Ομηρικός ανθρωπομορφισμός και μυστικιστική έκστασις”), κλπ. Στην Ομηρική Οδύσσεια, πάλι, όλα κινούνται γύρω απ’ το δίχτυ του ονείρου, κατά τον καθηγητή του ΑΠΘ Δημ. Μαρωνίτη: «Όπως στο όνειρο ο κυνηγός δεν μπορεί να προφτάσει τον κυνηγημένο, έτσι και στο εν λόγω έργο ούτε ο ένας γίνεται να ξεφύγει ούτε ο άλλος να τον φτάσει» (Δ. Μαρωνίτης: ”Τα αντικλείδια της ποίησης”, Αθήνα 1992).

Σ’ αυτό το ”δίχτυ ονείρου” του ποιήματος-συμβόλου του νόστου (που ”κατέκτησε την πρώτη θέση μεταξύ των αφηγημάτων τα οποία διαμόρφωσαν τον κόσμο και επηρέασαν σημαντικά τους αναγνώστες τους”, σύμφωνα με έρευνα του BBC το 2020), ξετυλίγεται ένα ειδυλλιακό και εκφοβιστικό ταυτόχρονα σκηνικό με πρωταγωνιστή τον πολυμήχανο βασιλιά της Ιθάκης, Οδυσσέα (τον οποίο καθιστά ο Όμηρος ”εσωτερικό αοιδό” μέσα από τον οποίο καθρεφτίζει τον εαυτό του και την ποιητική μαεστρία, την τέχνη του).

Η διαχρονική έλξη της Οδύσσειας

Σκηνικό όπου κυριαρχεί η εκτεταμένη αναδιήγηση από τον ίδιο τον Οδυσσέα (μοναδικό επιζώντα, τελικά, της δεκαετούς περιπλάνησής του), με απαρχή τον απόπλου του από την Τροία μέχρι και την άφιξή του στο νησί της Καλυψούς, καθ’ οδόν προς την πατρίδα του, Ιθάκη.

Πέρα από την αναδιήγηση του ήρωά του, όμως, ο Όμηρος αναδεικνύει – στο εν λόγω έπος των 12.110 στίχων – θέματα που συνυπάρχουν στην αξιακή, παραδοσιακή και πολιτιστική συνείδηση των Ελλήνων διαχρονικά, όπως η γυναικεία πίστη και η αγάπη του παιδιού για τον πατέρα του (Πηνελόπη-Τηλέμαχος), η συντροφικότητα, η αναζήτηση της Ιθάκης ως ιδεατού τόπου ευτυχίας, ο ρόλος της μοίρας, ο νόστος, το περιπετειώδες πνεύμα κλπ.

Θέματα που παρουσιάζονται αριστοτεχνικά χάρη στα λογοτεχνικά χαρίσματα του Ομήρου σε επίπεδο πλοκής, τεχνικής [εσωτερικός μονόλογος, ευρηματικότητα], ποιητικότητας, περιγραφής, αφήγησης και αρμονίας στον λόγο.

Όλα αυτά και άλλα πολλά έκαναν το ποίημα του νόστου ”ένα από τα συναρπαστικότερα κείμενα της παγκόσμιας Λογοτεχνίας” (Χρήστος Τσαγγάλης, ΑΠΘ), στον καμβά του οποίου ξετυλίγονται εικονοποιητικά – πέρα απ’ τα προαναφερθέντα – το ταξίδι (πηγή έμπνευσης του Καβάφη για το ποίημά του ”Ιθάκη”), το γεωγραφικό στοιχείο, οι δοκιμασίες, η εθνική καταγωγή, οι πολιτιστικές καταβολές και η πολιτική τοποθέτηση.

Στοιχεία που συναρπάζουν την πλειονότητα των αναγνωστών διεθνώς (πλην των μίζερων Βρετανών καθηγητών του Έξετερ, προφανώς) συμπεριλαμβανομένων και των πρώτων αρχαιολόγων με κύριο εκπρόσωπό τους τον Ερρίκο Σλήμαν, ο οποίος – εμπνευσμένος από την Οδύσσεια το 1879 – άρχισε την αναζήτηση του ανακτόρου του Οδυσσέα στην Ιθάκη (πριν εξετάσει και άλλες Ομηρικές εκδοχές αργότερα).