Οι πολιτικές του ΟΟΣΑ ακρωτηριάζουν την κοινωνική ασφάλιση

Ο ΟΟΣΑ θεωρεί ότι η ενδυνάμωση της αποταμιευτικής συνταξιοδοτικής συνείδησης των πολιτών κινητοποιεί τη συνταξιοδοτική αποταμίευση η οποία, κατά την κρίση του διεθνούς οργανισμού, αποτελεί κινητήριο δύναμη των χρηματοοικονομικών αγορών. Σε πρόσφατη έκθεσή του (ΟΟΣΑ: Pensions in Focus 2024) αναφέρεται ότι το 2023 τα αποθεματικά των συνταξιοδοτικών συστημάτων αυξήθηκαν κατά 10% (63 τρις δολάρια), εκ των οποίων τα 7 τρις δολάρια αποτελούν αποθεματικά των δημόσιων συνταξιοδοτικών συστημάτων.

Όμως, είναι ενδιαφέρον να επισημανθεί ότι παρά την αύξηση κατά 10% που σημειώθηκε το 2023, τα αποθεματικά είναι κατά 5% μειωμένα σε σχέση με το 2021. Έτσι, η εξέλιξη αυτή οδήγησε τον ΟΟΣΑ να καλεί τις χώρες σε περαιτέρω ενίσχυση των κεφαλαιοποιητικών συνταξιοδοτικών συστημάτων προκειμένου να ενδυναμωθεί η αποταμιευτική συνείδηση μέσω της προώθησης του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού.

Στο υπόβαθρο αυτών των νεοφιλελεύθερων αντιλήψεων και προτάσεων πολιτικής του ΟΟΣΑ βρίσκεται η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της γήρανσης του πληθυσμού στην αγορά εργασίας, τη παραγωγικότητα και τη συνταξιοδότηση. Πράγματι, οι πολιτικές αυτές εστιάζοντας στην ενεργό γήρανση και στην προώθηση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού επιδιώκουν την ενίσχυση της αποταμίευσης προκειμένου να υποστηριχθούν οι κεφαλαιοαγορές στο μέλλον.

Κι’ αυτό επειδή λόγω της γήρανσης του πληθυσμού οι κεφαλαιαγορές θα αντιμετωπίσουν πίεση με την μείωση των αποταμιεύσεων, δεδομένου ότι θα μειώνεται ο πληθυσμός των οικονομικά ενεργών ατόμων (ηλικίας 15-64 ετών) όπως είχε επισημάνει και ο επικεφαλής της Blackrock για την πιθανή μείωση των κεφαλαιοποιητικών συνταξιοδοτικών αποθεματικών λόγω της γήρανσης του πληθυσμού.

Η νεοφιλελεύθερη συνταγή ΟΟΣΑ

Το επιχείρημα αυτό στηρίζεται στο γεγονός ότι εφόσον στο μέλλον ενδέχεται να μειωθεί η παραγωγικότητα λόγω του μειωμένου και γηρασμένου εργατικού δυναμικού, θα πρέπει να ενισχυθούν οι κεφαλαιαγορές για να στηριχθούν οι επενδύσεις. Ταυτόχρονα, όπως υποστηρίζεται, αυτά τα χρηματικά κεφάλαια χρησιμοποιούνται είτε για τον δανεισμό των επιχειρήσεων μέσω του τραπεζικού συστήματος, είτε για την χρηματοδότηση των επιχειρήσεων μέσω των κεφαλαιαγορών και χρηματαγορών. Η χρηματοδότηση αυτή με την σειρά της δημιουργεί ζήτηση για εργατικό δυναμικό επειδή αυτά τα χρηματικά κεφάλαια χρησιμοποιούνται για επενδύσεις από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις.

Η δημιουργία επενδύσεων προκαλεί αύξηση της απασχόλησης και αυτό με την σειρά του επιφέρει την αύξηση των μισθών και την αύξηση του συνολικού παραγόμενου προϊόντος της οικονομίας. Αυτή ακριβώς την αντίληψη εξυπηρετεί και η δημιουργία στην Ελλάδα του Ταμείου Κεφαλαιοποιητικής Επικουρικής Σύνταξης (ΤΕΚΑ) με τον Ν. 4826/2021, θεωρώντας ότι θα ενισχύσει την μελλοντική οικονομική ανάπτυξη της χώρας μέσω της αποταμίευσης και των επενδύσεων.

Όμως, οι προαναφερόμενες θεωρήσεις, όπως και αυτή του ΟΟΣΑ, παραβλέπει το γεγονός ότι η ενίσχυση των κεφαλαιοποιητικών συνταξιοδοτικών συστημάτων και ο περιορισμός της κοινωνικής ασφάλισης θα οδηγήσουν στο μέλλον, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος στις χώρες που εφαρμόστηκε η κεφαλαιοποίηση της ασφάλισης, στην περαιτέρω διεύρυνση της φτωχοποίησης και των οικονομικών-κοινωνικών ανισοτήτων.

Πράγματι, από έρευνες που έχουν δημοσιευτεί όπως της Mercer & CFA Institute (Mercer CFA Institute Global Pension Index 2021) τα κεφαλαιοποιητικά συστήματα καθορισμένων εισφορών ενισχύουν τις οικονομικές, κοινωνικές και έμφυλες ανισότητες. Έτσι, οι ανισότητες θα διευρυνθούν ακόμα περισσότερο από το γεγονός της συνεχούς μείωσης των κεφαλαιοποιητικών συστημάτων καθορισμένων παροχών και την αντικατάσταση αυτών από ατομικούς λογαριασμούς (καθορισμένες εισφορές) που ενισχύουν τις ανισότητες. Όμως, η αύξηση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων προκαλεί αρνητικές επιδράσεις στην οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας.

Οι ανισότητες εκτοξεύονται

Σε έκθεση που δημοσίευσαν οικονομολόγοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ, 15 Ιουνίου 2015), εκτίμησαν τις επιπτώσεις της αύξησης των ανισοτήτων παγκοσμίως. Συγκεκριμένα, οι συντάκτες της έκθεσης, υποστήριξαν ότι εκτός από διάφορα προβλήματα μικρής εμβέλειας που προκαλεί η αύξηση των ανισοτήτων, αυτό που πρέπει να απασχολήσει ιδιαίτερα τις κυβερνήσεις είναι οι επιδράσεις που προκαλεί στην οικονομική ανάπτυξη. Ειδικότερα, εκτίμησαν ότι 1% αύξηση του εισοδήματος του 20% των πλουσιότερων πολιτών επιφέρει μείωση του ΑΕΠ κατά 0,08%, ενώ αντίθετα 1% αύξηση του 20% του πληθυσμού με το χαμηλότερο εισόδημα, προκαλεί αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης κατά 0,38%

Αυτό συμβαίνει επειδή οι πλούσιοι είναι λιγότερο πιθανό να αυξήσουν την κατανάλωσή τους από μια ποσοστιαία αύξηση του εισοδήματός τους και περισσότερο πιθανό να συσσωρεύσουν την αύξηση του εισοδήματος με την αποταμίευση. Αντίθετα οι φτωχότεροι από μια αύξηση του εισοδήματός τους αυξάνουν αμέσως, μεταξύ άλλων, την κατανάλωσή τους αγοράζοντας προϊόντα και υπηρεσίες που πριν δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να αποκτήσουν.

Η έρευνα αυτή του ΔΝΤ, αποτελεί ένα ακόμα επιχείρημα ότι η ροπή προς κατανάλωση των οικονομικών της ζήτησης προκαλεί μεγαλύτερο όφελος στο σύνολο της οικονομίας από ότι η ροπή προς αποταμίευση των οικονομικών της προσφοράς. Πράγματι, οι υποστηρικτές του ανα-διανεμητικού συστήματος (pay-as-you-go) χρηματοδότησης υποστηρίζουν ότι η μεταφορά εισοδήματος από τους εργαζόμενους προς τους συνταξιούχους δεν είναι μονόδρομη αλλά αντίθετα είναι αμφίδρομη. Ειδικότερα, υποστηρίζουν ότι το εισόδημα που λαμβάνουν οι συνταξιούχοι με την μορφή της σύνταξης επιστρέφεται στους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις με την κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών που προσφέρουν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις.

Η αύξηση της ζήτησης για προϊόντα ωθεί τις επιχειρήσεις να προσλάβουν νέους εργαζόμενους που ήταν άνεργοι προκειμένου να ανταποκριθούν στην αυξημένη ζήτηση. Η διαδικασία αυτή αυξάνει τα κέρδη των επιχειρήσεων τα οποία χρησιμοποιούνται για νέες επενδύσεις και εν τέλει οδηγεί στη αύξηση του παραγόμενου εθνικού προϊόντος, δηλαδή οδηγεί στην οικονομική ανάπτυξη και την αύξηση του ΑΕΠ.

Κι’ εάν λάβουμε υπόψη ότι το 60%-65% του ΑΕΠ διαμορφώνεται από την ιδιωτική κατανάλωση για προϊόντα και υπηρεσίες και μόλις 20% από τις επενδύσεις (αποταμίευση), τότε λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της υψηλής ροπής προς κατανάλωσης των συνταξιούχων ένα αναδιανεμητικό συνταξιοδοτικό σύστημα παράγει μεγαλύτερα οφέλη σε μια οικονομία με γηρασμένο πληθυσμό παρά ένα κεφαλαιοποιητικό σύστημα.

Τι είναι βιώσιμο για την Ελλάδα;

Το ζήτημα είναι το όλο και μικρότερο εργατικό δυναμικό να μπορεί να ανταπεξέλθει στην όλο και αυξανόμενη ζήτηση. Για να συμβεί αυτό στην Ελλάδα υπολογίσαμε ότι θα πρέπει η παραγωγικότητα της εργασίας να αυξάνεται με ρυθμό 1,04% ετησίως προκειμένου να καλύψει τον ετήσιο ρυθμό γήρανσης του πληθυσμού, αφού ο ενεργά οικονομικά πληθυσμός (ηλικίες 15- 64 ετών) θα μειωθεί από 62% το 2024 σε 55% το 2070 και ο πληθυσμός άνω των 65 ετών θα αυξηθεί από το 23% το 2024 σε 32% το 2070. Αν η χώρα μας επιτύχει αυτό τον ετήσιο ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας, τότε ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός θα αυξήσει σημαντικά το εισόδημά του αφού θα μοιράζεται σε μικρότερο πληθυσμό.

Παράλληλα, η αύξηση αυτή του εισοδήματος θα βελτιώσει τόσο το επίπεδο διαβίωσης των μελλοντικών εργαζομένων, όσο και την δυνατότητα αυτών να αποταμιεύουν αφού θα έχουν ένα ικανοποιητικό εισόδημα. Η αύξηση της αποταμίευσης που θα προκαλέσει η αύξηση των εισοδημάτων, θα ευνοήσει και τις μελλοντικές επενδύσεις.

Οπότε, οι πολιτικές που προτρέπουν να εφαρμοσθούν οι διεθνείς οργανισμοί, όπως ο ΟΟΣΑ, με την διαχείριση της γήρανσης, την ενεργό γήρανση, τον περιορισμό της κοινωνικής ασφάλισης και την μετατόπιση σε κεφαλαιοποιητικά συστήματα θα οδηγήσει σε αύξηση των ανισοτήτων και σε αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη την απασχόληση, το εισόδημα, κλπ. Ουσιαστικά είναι πολιτικές προς την επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού.

Αυτό που επιβάλλεται να συμβεί σε οικονομίες με πληθυσμό που γερνάει, όπως στην χώρα μας, είναι η πραγματοποίηση σοβαρού επιπέδου επενδύσεων στην τεχνολογία ώστε να αυξηθεί η μελλοντική παραγωγικότητα προκειμένου το συρρικνούμενο εργατικό δυναμικό λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, να ωφεληθεί τόσο από την μελλοντική παραγωγή διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων και υπηρεσιών, όσο και από την εσωτερική αυξανόμενη ζήτηση λόγω της αύξησης του εισοδήματος.