Τελεσίγραφο Ρούμπιο για την Διώρυγα – Τί φοβάται η παγκόσμια ναυτιλία

Κατά την συνάντηση του με τον πρόεδρο της χώρας, Χοσέ Ραούλ Μουλίνο, ο Ρούμπιο προειδοποίησε ξεκάθαρα τον Παναμά ότι οι ΗΠΑ  θα λάβουν μέτρα, αν δεν προχωρήσουν «άμεσες αλλαγές» στη Διώρυγα, ισχυριζόμενος ότι η συνθήκη παραχώρησης της έχει παραβιασθεί. Μετέφερε στον Μουλίνο την θέση του Τραμπ ότι «η σημερινή θέση επιρροής και ελέγχου του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος επί της ζώνης της Διώρυγας του Παναμά συνιστά απειλή για τη Διώρυγα και αποτελεί παραβίαση της συνθήκης που αφορά τη διαρκή ουδετερότητα και τη λειτουργία της».

 

Ο πρόεδρος του Παναμά από την πλευρά του, πρότεινε συνομιλίες σε «τεχνικό» επίπεδο με τις ΗΠΑ ώστε να απαντηθούν οι αμερικανικές ανησυχίες αναφορικά με την κινεζική επιρροή στη Διώρυγα, ενώ προσφέρθηκε να βοηθήσει στον επαναπατρισμό μεταναστών. «Δεν έχω την εντύπωση ότι υπάρχει πραγματική απειλή αυτή τη στιγμή εναντίον της συνθήκης, της εγκυρότητάς της, και ακόμη λιγότερο για χρήση στρατιωτικής ισχύος για τον έλεγχο της Διώρυγας, δεν έχω αυτή την εντύπωση», δήλωσε στη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου.

Σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε ο Μουλίνο την Πέμπτη 30/1, ενόψει της επίσκεψης του Αμερικανού υπουργού, απέκλεισε το ενδεχόμενο κάθε συζήτησης για τον έλεγχο της Διώρυγας. «Δεν μπορώ να διαπραγματευτώ ή να ανοίξω μια διαδικασία διαπραγμάτευσης για τη Διώρυγα», ανέφερε για να προσθέσει ότι «η Διώρυγα ανήκει στον Παναμά», η οποία έχει καθοριστική σημασία για την οικονομία της χώρας.

Η επίσκεψη Ρούμπιο ήταν η πρώτη κίνηση εκ μέρους των ΗΠΑ που ακολούθησαν τις εξαγγελίες Τραμπ για την ανάκτηση της διαχείρισης της Διώρυγας, που δημιούργησε έντονες πιέσεις στον Παναμά. Προηγήθηκε η Επιτροπή της Γερουσίας για το Εμπόριο, την Επιστήμη και τις Μεταφορές που ξεκίνησε από την περασμένη Τρίτη ακρόαση, για να διαπιστωθεί εάν έχει παραβιαστεί η συνθήκη του 1977, με την οποία άνοιξε ο δρόμος για την ανάληψη της διαχείρισή της Διώρυγας από τον Παναμά από την 1η Ιανουαρίου 2000 και κυρίως η Συνθήκη Ουδετερότητας για την ίση μεταχείριση για τα πλοία όλων των εθνών.

Μια διαπίστωση για παραβίαση της Συνθήκης Ουδετερότητας υποστηρίζουν, κάποιοι, ότι θα νομιμοποιούσε «τη χρήση στρατιωτικής δύναμης» από τις ΗΠΑ, για αυτό και έχουν μεγάλη σημασία οι δηλώσεις Ρούμπιο.

Έλεγχος στην PPC

Ωστόσο, δεν περνάει απαρατήρητο ότι μετά τις αρχικές δηλώσεις του Τραμπ η κυβέρνηση του Παναμά ανακοίνωσε ότι ξεκινάει έλεγχο στην Panama Ports Company (PPC), θυγατρική του πολυεθνικού κολοσσού διαχείρισης λιμένων Hutchison, με έδρα στο Χονγκ Κονγκ, για την ανανέωση της παραχώρησης δύο τερματικών σταθμών κοντέινερ που έγινε το 2021.

Παρότι ο γενικός ελεγκτής του Παναμά Anel Bolo Flores δεν διευκρίνισε αν ο ξαφνικός έλεγχος σχετίζεται με τις δηλώσεις Τραμπ και ο πρόεδρος Μουλίνο δήλωσε ότι δεν θα ακυρώσει μια παραχώρηση «επειδή κάποιος μου το ζήτησε» – καθώς κάτι τέτοιο θα είναι αποτρεπτικό για ξένους επενδυτές – αναλυτές εκτιμούν ότι ο Παναμάς θα μπορούσε να εξετάσει την ακύρωση της παραχώρησης στη Hutchison και την ανάθεσή της διαχείρισης των λιμενικών εγκαταστάσεων σε αμερικανική ή ευρωπαϊκή εταιρεία.

Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν ο Τραμπ θα αποδεχόταν αυτό το μέτρο ως επαρκές ή θα ήθελε – όπως έχει πει – και μια ειδική συμφωνία εξασφάλισης μειωμένων τελών διέλευσης από τη Διώρυγα για αμερικανικά πλοία, εμπορικά, πολεμικά και κρουαζιερόπλοια.
Άλλωστε στη πρώτη συνεδρίαση της Επιτροπής της Γερουσίας, ο πρόεδρος της Τεντ Κρουζ, έθεσε ως μείζον πρόβλημα «τα υψηλά τέλη διέλευσης» και τις «άδικες τιμές για ανεφοδιασμό καυσίμων σε τερματικούς σταθμούς στον Παναμά, ως αποτέλεσμα ενός μονοπωλίου που χορηγεί η κυβέρνηση».

«Τα κέρδη του καναλιού ξεπερνούν τακτικά τα τρία δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτά τα χρήματα προέρχονται τόσο από Αμερικανούς φορολογούμενους, όσο και από καταναλωτές με τη μορφή υψηλότερου κόστους για αγαθά», είπε, μεταξύ άλλων, ο Τεξανός-Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής.

Τα ερωτηματικά για τη ναυτιλιακή κοινότητα

Η αυξανόμενη ένταση δημιουργεί σοβαρούς προβληματισμούς στη ναυτιλιακή κοινότητα για δύο λόγους: Πρώτον, εάν υπάρξει στρατιωτική επέμβαση, η ναυτιλιακή κίνηση στη Διώρυγα εάν δεν διακοπεί σίγουρα θα διαταραχτεί, προκαλώντας αύξηση των ναύλων και αύξηση του κόστους για τους εισαγωγείς και εξαγωγείς των ΗΠΑ. Επίσης, μια αμερικανική κατάληψη της πλωτής οδού θεωρείται ότι θα έθετε σε κίνδυνο και την Ουδετερότητα – την ίση μεταχείριση για τα πλοία όλων των εθνών – που βρίσκεται στο επίκεντρο της συζήτησης.

Δεύτερον, εάν υπάρχει ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων σε εμπορικά πλοία με σημαία Παναμά, την οποία (να σημειωθεί) φέρουν, με στοιχεία Μαρτίου 2024, 327 ελληνόκτητα πλοία, που αντιστοιχούν στο 7,8% του συνόλου του ελληνόκτητου στόλου. Το δεύτερο ερωτηματικό δημιουργήθηκε από τη τοποθέτηση του Τεντ Κρουζ, ο οποίος έβαλε στο “στόχαστρο” εκτός από τη λειτουργία της Διώρυγας και τα πλοία με σημαία Παναμά.

«Ο Παναμάς έχει, εδώ και χρόνια, (σ.σ. εννοεί υπό τη σημαία του, νηολογημένα) δεκάδες πλοία του ιρανικού “στόλου-φάντασμα”, που απέφεραν στο Ιράν κέρδη δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων από πετρέλαιο για να χρηματοδοτήσει την τρομοκρατία σε όλο τον κόσμο», είπε, μεταξύ άλλων, ο Κρουζ, ενώ όπως έγραψε η βρετανική εφημερίδα Lloyd’s List οι γερουσιαστές έθεσαν ερώτημα προς τις αμερικανικές ναυτιλιακές ρυθμιστικές αρχές για το ποιες κυρώσεις θα μπορούσαν να επιβληθούν, εάν διαπιστωθεί ότι ο Παναμάς βλάπτει το αμερικανικό εμπόριο.

Τι ειπώθηκε στη συνεδρίαση της Επιτροπής 

Από αναλυτικό ρεπορτάζ, που παρέθεσε, για τη συνεδρίαση της Επιτροπής, η Lloyd’s List φαίνεται ότι Ρεπουμπλικάνοι γερουσιαστές στις τοποθετήσεις τους επικέντρωσαν τις ανησυχίες τους, με πολλές δόσεις υπερβολής, στις παραχωρήσεις χρήσης των τερματικών σταθμών Balboa και Cristobal στη Hutchison, καθώς και σε μια σύμβαση, που έχει συναφθεί, με κινέζικη κρατική εταιρεία για την κατασκευή μιας γέφυρας πάνω από την Διώρυγα.

«Ο κίνδυνος είναι η Κίνα να εκμεταλλεύεται ή να εμποδίζει τη διέλευση μέσω της Διώρυγας», είπε, χαρακτηριστικά, ο πρόεδρος της Επιτροπής, ενώ ο επίσης Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής από την Αλάσκα Ντάν Σάλιβαν προχώρησε ακόμα περισσότερο: «Νομίζω ότι μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτές οι εταιρείες έχουν Κινέζους κατασκόπους ή στρατιωτικούς αξιωματούχους στις τάξεις των υπαλλήλων τους. Δεν νομίζω ότι είναι μια απλή υπόθεση. Νομίζω ότι μάλλον είναι αλήθεια».

Ένας άλλος Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής από το Μιζούρι, ο Έρικ Σμιτ είπε πως «η Αμερική υπνοβατεί σε μια προσεκτικά στρωμένη κινεζική παγίδα και, ευτυχώς, άνθρωποι όπως ο πρόεδρος Τραμπ δεν πέφτουν σ’ αυτήν»… «Η Διώρυγα πρέπει να παραμείνει ουδέτερή προς τις ΗΠΑ. Αλλά ο επιχειρησιακός έλεγχος της Διώρυγας του Παναμά βρίσκεται πραγματικά στο ΚΚΚ (Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας)», είπε ο ίδιος.

Ωστόσο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η γραπτή τοποθέτηση του Eugene Kontorovich, που μιλώντας εκ μέρους του συντηρητικού think tank Heritage Foundation, κατέθεσε ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να αποφασίσουν μονομερώς ότι η συνθήκη ουδετερότητας Παναμά-ΗΠΑ έχει παραβιαστεί. Ο ίδιος υποστήριξε ότι η συνθήκη «επιτρέπει τη χρήση στρατιωτικής δύναμης, [αν και] αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να είναι η πρώτη προσφυγή».

Ακόμα επικαλέστηκε το άρθρο 5 της συνθήκης Ουδετερότητας σύμφωνα με την οποία μόνο ο Παναμάς θα εκμεταλλεύεται τη Διώρυγα, για να πει: «Αν ο Παναμάς υπέγραφε μια συνθήκη με την Κίνα, σύμφωνα με την οποία η τελευταία θα εκμεταλλευόταν το κανάλι, αυτό θα ήταν σαφής παραβίαση. Τι θα γινόταν όμως αν ο Παναμάς συνάψει συμβόλαιο για [παραχώρηση] λιμενικές δραστηριότητες με μια κινεζική κρατική εταιρεία, ή ακόμα και μια ιδιωτική εταιρεία που επηρεάζεται ή ελέγχεται εν μέρει από την κινεζική κυβέρνηση; Μια εταιρεία δεν χρειάζεται να ανήκει σε μια κυβέρνηση για να ελέγχεται εν μέρει από την κυβέρνηση».

Από την άλλη πλευρά ο Τζέιμς Σταυρίδης, απόστρατος ναύαρχος του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ και πρώην ανώτατος διοικητής του ΝΑΤΟ μιλώντας στη Lloyd’s List προειδοποίησε ότι «μια πραγματική επίθεση για την κατάληψη της Διώρυγας θα ήταν ένα σημαντικό λάθος σε κάθε περίπτωση και θα οδηγούσε σε μια σειρά από επικίνδυνες συνέπειες τόσο στην Αμερική όσο και σε όλο τον κόσμο.
«Πολιτικά και διπλωματικά, θα ήταν καταστροφικό (…) Οι ΗΠΑ θα έχαναν αμέσως κάθε αξιοπιστία στην περιοχή».

Η οικονομική σημασία της Διώρυγας

Σε αυτό το σημείο να πούμε, ότι όπως αναφέρεται σε ανάλυση του ναυτιλιακού συντάκτη Greg Miller, που δημοσιεύεται στη Lloyd’s List, η Hutchison δεν είναι μια κινεζική κρατική εταιρεία. Είναι μια εισηγμένη στο χρηματιστήριο εταιρεία, της οποίας το μεγαλύτερο ποσοστό των μετοχών (30%) ελέγχεται από τον δισεκατομμυριούχο του Χονγκ Κονγκ Li Ka-shing, ενώ στη μετοχική σύνθεσή της μετέχει και το αμερικανικό private equity fund BlackRock, με ποσοστό 2%.

Είναι ο έκτος μεγαλύτερος διαχειριστής λιμένων στον κόσμο, με 53 τερματικά σε όλη την Αμερική, την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Ασία. Η θυγατρική της, Panama Ports Company (PPC) ανέλαβε το 1997 τη λειτουργία του τερματικού Balboa στην πλευρά του Ειρηνικού και του Cristobal στον Ατλαντικό και η σύμβαση ανανεώθηκε το 2021.

Σε κάθε περίπτωση δεν είναι ο μοναδικός διαχειριστής λιμένων στις δύο εξόδους της Διώρυγας του Παναμά. Στην πλευρά του Ειρηνικού εκτός από το Balboa λειτουργεί το τερματικό εμπορευματοκιβωτίων, PSA Panama, το οποίο διαχειρίζεται η PSA της Σιγκαπούρης, η μεγαλύτερη εταιρεία λιμένων στον κόσμο. Στον Ατλαντικό εκτός από το Cristobal, υπάρχει το τερματικό MIT, το οποίο λειτουργεί η εταιρεία Carrix που εδρεύει στις ΗΠΑ. και το CCT, το οποίο διαχειρίζεται η Evergreen της Ταϊβάν.

Αυτά τα πέντε λιμάνια διακίνησαν συνολικά 9,4 εκατομμύρια teu (μονάδα μέτρησης κοντέινερ) το 2024, αυξημένα κατά 14% σε σύγκριση με το 2023. Επίσης, η Διώρυγα, που επεκτάθηκε το 2016 ώστε να εξυπηρετεί και πλοία μεγαλύτερου μεγέθους και υπερδιπλασιάστηκε η θαλάσσια κυκλοφορία της, είχε το 2024 μικτά κέρδη της τάξης των πέντε δισεκατομμυρίων δολαρίων. Σύμφωνα, δε, με μια μελέτη που κυκλοφόρησε τον περασμένο Δεκέμβριο από την IDB Invest, το 23,6% του ετήσιου εισοδήματος του Παναμά προέρχεται από τη Διώρυγα και τις εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες σχετικές με τις λειτουργίες της Διώρυγας.

Με δύο λόγια, η Διώρυγα έχει βοηθήσει την χώρα αυτή, που έχει πληθυσμό 4.337.000 κατοίκων, σχεδόν όσους η Αττική (3.792.469 άτομα, με την απογραφή του 2021) να γίνει ένα υποδειγματικό προπύργιο σταθερότητας στην Κεντρική Αμερική, όπου άλλα έθνη πλήττονται από τη φτώχεια και τη διακίνηση ναρκωτικών.