Ο Μερσχάιμερ για το πως προκλήθηκε ο πόλεμος στην Ουκρανία – Πρώτο Μέρος

Στις μειονοτικές απόψεις γι’ αυτόν τον πόλεμο συγκαταλέγεται κι αυτή του Αμερικανού καθηγητή Τζον Μερσχάιμερ, ο οποίος με σειρά άρθρων του παραθέτει με εντελώς διαφορετικό τρόπο τις αιτίες αυτού του καταστροφικού πολέμου, επιρρίπτοντας την μεγαλύτερη ευθύνη στο ΝΑΤΟ. Για το λόγο αυτό ο Αμερικανός καθηγητής βρέθηκε στο κέντρο έντονων επικρίσεων από συναδέλφους του και δυτικά ισχυρά mainsteram media. Σε μακροσκελές άρθρο του, λίγο πριν τις αμερικανικές εκλογές, ο Μερσχάιμερ διευκρινίζει ότι η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι τεράστιας σημασίας, καθώς ο πόλεμος αυτός «είναι μια καταστροφή για πολλούς και διάφορους λόγους, και από τους οποίους ο σημαντικότερος είναι ότι η Ουκρανία ουσιαστικά θα καταστραφεί».

Οι βασικοί λόγοι της συντελούμενης καταστροφής είναι ότι «η χώρα έχει χάσει σημαντικό μέρος της επικράτειάς της και ενδεχομένως να χάσει περισσότερα, η οικονομία της είναι ερειπωμένη, μεγάλος αριθμός Ουκρανών εκτοπίστηκαν εσωτερικά ή έχουν εγκαταλείψει τη χώρα και έχει να θρηνήσει εκατοντάδες χιλιάδες θύματα». Επιπλέον, στις στρατηγικού χαρακτήρα αρνητικές επιπτώσεις είναι ότι για το άμεσο μέλλον οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης, για να μην αναφέρουμε αυτές μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, «θα δηλητηριαστούν, πράγμα που σημαίνει ότι η απειλή ενός μεγάλου πολέμου στην Ευρώπη θα παραμείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμη και αν ο πόλεμος στην Ουκρανία εξελιχθεί σε μια παγωμένη σύγκρουση».

Δεν είναι τυχαίο που ο νέος Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο κατηγόρησε ευθέως τον τέως πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν για την καταστροφή της Ουκρανίας. Ανεξάρτητα όμως αν ο πρόεδρος Τραμπ επιβάλλει στους ερχόμενους μήνες έστω μια εκεχειρία, για τον Μερσχάιμερ το ποιος φέρει την καθοριστική ευθύνη για αυτήν την καταστροφή «είναι ένα ερώτημα που δεν θα εξαφανιστεί σύντομα από τα φώτα της δημοσιότητας, και αν μη τι άλλο, είναι πιθανό να γίνει ακόμη πιο σημαντικό όταν η έκταση της καταστροφής γίνει εμφανής σε όλο και περισσότερους ανθρώπους».

Η επέκταση του ΝΑΤΟ

Ο Μερσχάιμερ επισημαίνει ότι στη Δύση η κυρίαρχη άποψη είναι ότι «για τον πόλεμο στην Ουκρανία υπεύθυνος είναι ο Πούτιν». Σύμφωνα με αυτήν, ο στόχος της Ρωσίας δεν είναι μόνο «να κατακτήσει ολόκληρη την Ουκρανία και να την κάνει μέρος μιας Μεγάλης Ρωσίας» αλλά μόλις αυτό επιτευχθεί, «οι Ρώσοι θα ξεκινήσουν την οικοδόμηση μιας αυτοκρατορίας στην Ανατολική Ευρώπη, όπως έκανε η Σοβιετική Ένωση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο». Αυτό τελικά σημαίνει ότι ο Πούτιν είναι «μια απειλή για τη Δύση και πρέπει να καταπολεμηθεί σθεναρά», καθώς πρόκειται για «ιμπεριαλιστή» που ακολουθεί με συνέπεια «ένα γενικό σχέδιο που ταιριάζει απόλυτα στη ρωσική παράδοση».

Όντας αντίθετος, ο Μερσχάιμερ διατείνεται χωρίς περιστροφές από την αρχή της ανάλυσής του ότι «τον πόλεμο προκάλεσαν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους». Όπως δηλώνει, αυτό δεν σημαίνει ότι η Ρωσία δεν εισέβαλε στην Ουκρανία και ότι δεν είναι αυτή που ξεκίνησε τον πόλεμο. Ωστόσο, συνεχίζει ο Μερσχάιμερ «η βασική αιτία της σύγκρουσης είναι η απόφαση του ΝΑΤΟ να δεχτεί την Ουκρανία στη Συμμαχία, η οποία θεωρείται από όλους σχεδόν τους Ρώσους πολιτικούς ηγέτες ως υπαρξιακή απειλή που πρέπει να εξαλειφθεί». Κι αυτό γιατί, σύμφωνα με τον Μερσχάιμερ, η επέκταση του ΝΑΤΟ είναι μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής που στοχεύει «να μετατρέψει την Ουκρανία σε δυτικό προπύργιο στα σύνορα με τη Ρωσία». Οι άλλοι δύο πυλώνες αυτής της επεκτατικής στρατηγικής είναι «η ένταξη του Κιέβου στην ΕΕ και η προώθηση μιας έγχρωμης επανάστασης στην Ουκρανία – μετατρέποντάς την σε μια φιλοδυτική φιλελεύθερη δημοκρατία».

Ο Μερσχάιμερ θεωρεί ότι αυτό που φοβίζει περισσότερο τη ρωσική ηγεσία είναι η προς Ανατολάς επέκταση του ΝΑΤΟ. Γι’ αυτό και προκειμένου «να αντιμετωπίσει αυτή την απειλή, η Ρωσία ξεκίνησε προληπτικό πόλεμο στις 24 Φεβρουαρίου 2022». Σε αντίθεση με τη δυτική επιχειρηματολογία, θεωρεί ότι «ο Πούτιν εισέβαλε στην Ουκρανία όχι επειδή είναι ιμπεριαλιστής που ήθελε να κάνει την Ουκρανία μέρος της Μεγάλης Ρωσίας, αλλά κυρίως λόγω της επέκτασης του ΝΑΤΟ και των δυτικών προσπαθειών να κάνει την Ουκρανία ένα δυτικό προπύργιο στα ρωσικά σύνορα».

Ο Μερσχάιμερ καταρρίπτει την κυρίαρχη άποψη 

Επικαλείται μάλιστα τον πρώην Γ.Γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ ο οποίος δύο φορές δήλωσε ότι «ο πρόεδρος Πούτιν ξεκίνησε αυτόν τον πόλεμο επειδή ήθελε να κλείσει την πόρτα του ΝΑΤΟ και να αρνηθεί στην Ουκρανία το δικαίωμα να ακολουθήσει τον δικό της δρόμο». Αυτή η αξιοσημείωτη παραδοχή δεν αμφισβητήθηκε από κανέναν στη Δύση. Κατόπιν, προκειμένου να απορρίψει την κυρίαρχη δυτική θέση για τα αίτια του πολέμου και να τεκμηριώσει τη θέση του, ο Μερσχάιμερ παρουσιάζει επιχειρήματα. Το πρώτο έγκειται απλά στο γεγονός ότι «δεν υπάρχουν στοιχεία πριν από τις 24 Φεβρουαρίου 2022 ότι ο Πούτιν ήθελε να κατακτήσει την Ουκρανία και να την ενσωματώσει στη Ρωσία». Μέχρι σήμερα οι υποστηρικτές της συμβατικής άποψης στη Δύση δεν έχουν να υποδείξουν τίποτα που να έγραψε ή να είπε ο Πούτιν που υποδηλώνει ότι ήταν αποφασισμένος να κατακτήσει την Ουκρανία.

Σύμφωνα με τον Μερσχάιμερ το δυτικό αφήγημα έχει «ελάχιστη ή καθόλου σχέση με τα κίνητρα του Πούτιν για την εισβολή στην Ουκρανία». Για παράδειγμα, σημειώνει ότι «ορισμένοι επισημαίνουν ότι (ο Πούτιν) είπε πως η Ουκρανία είναι ένα “τεχνητό κράτος” ή ότι δεν είναι “πραγματικό κράτος”». Ωστόσο, ξεκαθαρίζει ότι «τέτοια αδιαφανή σχόλια δεν λένε τίποτα για την αιτία να πάει σε πόλεμο». Το ίδιο ισχύει και για τη δήλωση Πούτιν ότι «βλέπει τους Ρώσους και τους Ουκρανούς ως “ένα λαό” με κοινή ιστορία».

Αναφερόμενος στην επισήμανση Δυτικών ότι ο Πούτιν χαρακτήρισε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης «τη μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του αιώνα», διευκρινίζει ότι ο Ρώσος πρόεδρος συμπλήρωσε σε αυτό: «Σε όποιον δεν του λείπει η ΕΣΣΔ δεν έχει καρδιά. Όποιος όμως τη θέλει πίσω δεν έχει μυαλό». Στην ίδια μάλιστα ομιλία του ο Πούτιν είχε παραδεχτεί: «Φυσικά δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα γεγονότα του παρελθόντος, αλλά πρέπει τουλάχιστον να τα παραδεχτούμε ανοιχτά και ειλικρινά».

Για τον Αμερικανό καθηγητή όποιος θέλει να αποδείξει ότι η κατάκτηση όλης της Ουκρανίας και η ενσωμάτωσή της στη Ρωσία ήταν προειλημμένη απόφαση οφείλει να προσκομίσει στοιχεία ότι ο Πούτιν θεωρούσε ότι αυτό ήταν επιθυμητός και εφικτός στόχος και ότι σκόπευε όντως να τον πετύχει. Τέτοιες αποδείξεις περί σχεδιαζόμενης “Μεγάλης Ρωσίας” όμως μέχρι σήμερα δεν έχουν δημοσιοποιηθεί. Αντιθέτως, «υπάρχουν σημαντικές αποδείξεις», συνεχίζει ο Μερσχάιμερ «ότι ο Πούτιν έχει αναγνωρίσει την Ουκρανία ως ανεξάρτητη χώρα».

Στο άρθρο του (12-7-2021) για τις ρωσο-ουκρανικές σχέσεις, το οποίο οι υποστηρικτές της συμβατικής άποψης αναφέρουν σαν απόδειξη των αυτοκρατορικών του φιλοδοξιών, ο Πούτιν είπε απευθυνόμενος στον ουκρανικό λαό: «Θέλετε να δημιουργήσετε το δικό σας κράτος: είστε ευπρόσδεκτοι!». Στο ερώτημα μάλιστα πώς πρέπει να αντιμετωπίσει η Ρωσία την Ουκρανία, γράφει: «Υπάρχει μόνο μία απάντηση: με σεβασμό».  Ολοκληρώνει μάλιστα αυτό το άρθρο ως εξής: «Και τι θα είναι η Ουκρανία – αυτό πρέπει να το αποφασίσουν οι πολίτες της». Αυτές οι δηλώσεις έρχονται, όπως συμπεραίνει, σε ευθεία αντίφαση με τον ισχυρισμό ότι ο Πούτιν ήθελε να ενσωματώσει την Ουκρανία σε μια Μεγάλη Ρωσία.

Περί της ρωσικής εισβολής 

Ο Μερσχάιμερ θυμίζει επίσης ότι στο ίδιο άρθρο, αλλά και σε μια σημαντική ομιλία που εκφωνήθηκε (21-2-2022), ο Πούτιν τόνισε ότι η Ρωσία αποδέχτηκε «τη νέα γεωπολιτική πραγματικότητα που διαμορφώθηκε μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ». Το ίδιο επαναλήφθηκε για τρίτη φορά (24-2-2022), όταν ο Πούτιν ανακοίνωσε ότι «δεν είναι το σχέδιό μας να καταλάβουμε ουκρανικό έδαφος» και κατέστησε σαφές ότι σέβεται την ουκρανική κυριαρχία, διευκρινίζοντας όμως ότι «η Ρωσία δεν μπορεί να αισθάνεται ασφαλής, να αναπτυχθεί και να υπάρξει, όταν αντιμετωπίζει μια συνεχή απειλή στο έδαφος της σημερινής Ουκρανίας» και δεν θα επιτρέψει να γίνει εφαλτήριο για τη δυτική επιθετικότητα κατά της Ρωσίας.

Το δεύτερο σημείο ένστασης του Μερσχάιμερ στο δυτικό αφήγημα είναι ότι «δεν υπάρχουν στοιχεία ότι ο Πούτιν προετοίμασε μια κυβέρνηση μαριονέτα για την Ουκρανία, ότι προώθησε φιλορώσους ηγέτες στο Κίεβο ή ότι ακολούθησε πολιτικές που θα επέτρεπαν την κατάληψη ολόκληρης της χώρας και τελικά την ενσωμάτωσή της στη Ρωσία. Αυτά τα γεγονότα έρχονται σε αντίθεση με τον ισχυρισμό ότι ο Πούτιν ενδιαφερόταν να σβήσει την Ουκρανία από τον χάρτη».

Το τρίτο αντεπιχείρημα του είναι ότι ο Πούτιν «δεν είχε αρκετά στρατεύματα για να κατακτήσει την Ουκρανία». Δίνει μάλιστα και έναν συγκεκριμένο αριθμό στρατιωτών: «Οι Ρώσοι εισέβαλαν στην Ουκρανία με μέγιστο αριθμό 190.000 στρατιώτες». Ωστόσο, διευκρινίζει ότι ο Ουκρανός στρατηγός Oleksandr Syrsky είχε δηλώσει στον Guardian ότι «η δύναμη εισβολής της Ρωσίας ήταν μόνο 100.000». Για τον Μερσχάιμερ είναι δεδομένο ότι «είναι αδύνατο μια δύναμη 100.000 ή 190.000 ανδρών να κατακτήσει και να ενσωματώσει ολόκληρη την Ουκρανία σε μια Μεγάλη Ρωσία». Ο Αμερικανός καθηγητής αντιπαραθέτει στη ρωσική εισβολή το παράδειγμα της Βέρμαχτ όταν η Γερμανία εισέβαλλε τον Σεπτέμβριο του 1939 στο δυτικό μισό της Πολωνίας, με περίπου 1.500.000 στρατιώτες, δηλαδή 15 φορές περισσότερο, αν ισχύει η εκτίμηση του στρατηγού Syrsky. Και αυτός ο μικρός ρωσικός στρατός εισέβαλε σε μια χώρα πολύ μεγαλύτερη από την Πολωνία, τόσο σε εδαφικό μέγεθος, όσο και σε πληθυσμό…