Η αναγκαιότητα αξιοποίησης των ορυκτών της χώρας

Και πλέον επιδιώκουν, με προεξάρχουσες τις ΗΠΑ, να απεξαρτηθούν, με διαφοροποίηση του εφοδιασμού τους, διότι οι “κρίσιμες πρώτες ύλες”– (critical raw material -CRM) είναι απαραίτητες για την περιβόητη πράσινη μετάβαση σε πηγές ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Η μετάβαση ισχύει περισσότερο για την ΕΕ, καθώς ο νέος Αμερικανός πρόεδρος δεν πιστεύει ότι η “κλιματική αλλαγή” οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα.

Απ’ την άλλη η Κίνα, ξόδεψε 676 δισ. δολάρια για την ενεργειακή της μετάβαση το 2023 – ποσό υπερδιπλάσιο από οποιαδήποτε άλλη χώρα, ενώ κυριαρχεί στην παγκόσμια παραγωγή ηλιακών συλλεκτών, μπαταριών και ηλεκτρικών οχημάτων. Σημειωτέον ότι πάνω από το 85% της παγκόσμιας παραγωγής των κρίσιμων πρώτων υλών προέρχεται από την χώρα αυτή.

Έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, “Ορυκτά για τη Δράση για το Κλίμα” διαπιστώνει ότι η παραγωγή ορυκτών, όπως ο γραφίτης, το λίθιο και το κοβάλτιο, θα μπορούσε να αυξηθεί κατά σχεδόν 500% έως το 2050. Και υπολογίζει ότι αν συνεχιστεί με ένταση η ζήτηση για τεχνολογίες καθαρής ενέργειας, θα χρειαστούν πάνω από τρία δισεκατομμύρια τόνοι ορυκτών και μετάλλων για την ανάπτυξη αιολικής, ηλιακής και γεωθερμικής ενέργειας, καθώς και αποθήκευση ενέργειας, που απαιτούνται για την επίτευξη ενός μέλλοντος κάτω των 2°C.

Αυξημένη ζήτηση

Η ΕΕ, θέσπισε τον Μάρτιο τον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις «κρίσιμες πρώτες ύλες» (CRM), καθώς «η ζήτηση για βασικά μέταλλα, υλικά μπαταριών, σπάνιες γαίες κ.ά. αναμένεται να αυξηθεί εκθετικά τα προσεχή έτη , διότι η ΕΕ “απομακρύνεται” από τα ορυκτά καύσιμα και στρέφεται σε συστήματα καθαρής ενέργειας ,τα οποία χρειάζονται αυτές τις πρώτες ύλες». Η πράσινη μετάβαση της ΕΕ «προϋποθέτει την επαρκή τοπική παραγωγή μπαταριών, ηλιακών συλλεκτών, μόνιμων μαγνητών και άλλων προϊόντων καθαρής τεχνολογίας».

Και προκειμένου να καλυφθεί η αυξημένη ζήτηση θα απαιτηθεί ανάλογη πρόσβαση σε διάφορες πρώτες ύλες: Πχ, το λίθιο, το κοβάλτιο και το νικέλιο χρησιμοποιούνται για την παραγωγή μπαταριών, στην ηλεκτροκίνηση, το γάλλιο χρησιμοποιείται σε ηλιακούς συλλέκτες, το ακατέργαστο βόριο χρησιμοποιείται σε τεχνολογίες αιολικής ενέργειας, το τιτάνιο και το βολφράμιο χρησιμοποιούνται στους τομείς του διαστήματος και της άμυνας κλπ, κλπ.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η εγχώρια δυναμικότητα για όλες τις φάσεις της αλυσίδας εφοδιασμού πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας που θα πρέπει να επιτευχθούν έως το 2030 είναι: 10 % των ετήσιων αναγκών της ΕΕ θα πρέπει να καλύπτονται από την εξόρυξη, 40 % από τη μεταποίηση και 25 % από την ανακύκλωση. Καμία πρώτη ύλη στρατηγικής σημασίας, σε οποιοδήποτε στάδιο επεξεργασίας, δεν πρέπει να προέρχεται από την ίδια τρίτη χώρα, σε ποσοστό άνω του 65 %.

Γεω-πλεονέκτημα Ελλάδας

Η Ελλάδα παρακολουθεί με βραδύ ρυθμό τις εξελίξεις, ενώ έχει ένα μεγάλο (γεω)πλεονέκτημα, καθώς διαθέτει πρώτες ύλες. «Οι Κρίσιμες Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΟΠΥ) εντός των Δημόσιων Μεταλλευτικών Χώρων» είναι: Bωξίτης, φωσφορίτης, βαρίτης, αντιμόνιο, κοβάλτιο, μαγνήσιο, πυρίτιο, βολφράμιο, γραφίτης, πλατινοειδή και σπάνιες γαίες (ομάδα 17 μετάλλων: Νεοδύμιο (Nd), Πρασεοδύμιο (Pr), Σαμάριο (Sm), Δυσπρόσιο (Dy), Τέρβιο (Tb), Λανθάνιο (La), Λουτέτιο (Lu), Κέριο(Ce), Ύττριο (Y), Eυρώπιο (Eu), Γαδολίνιο (Gd), Χόλμιο (Ho), Σκάνδιο (Sc), Θούλιο (Tm), Υτέρβιο (Yb), Προμέθιο (Pm) και Έρβιο (Er). Σύμφωνα με στοιχεία του μεταλλευτικού κλάδου, η Ελλάδα είναι η πρώτη στην Ευρώπη σε παραγωγή βωξίτη, κατέχοντας το 85% του συνόλου της παραγωγής και είναι 12η παγκοσμίως σε παραγωγή βωξίτη, με πρώτη ύλη υψηλής ποιότητας αλλά και απαιτήσεων επεξεργασίας.

Ο Μεταλλευτικός κλάδος θεωρεί ότι «η εξόρυξη πρέπει να θεωρείται μια από τις πλέον κρίσιμες δραστηριότητες της χώρας» που μπορεί να προσδώσει στην Ελλάδα και στρατηγικό ρόλο στην ευρωπαϊκή αγορά. Στην χώρα μας ο κλάδος της εξόρυξης: «Συνεισφέρει το 3% του ΑΕΠ, παράγει 65 εκατ. τόνους εμπορεύσιμων προϊόντων, 60% του κύκλου εργασιών από εξαγωγές, καταγράφει δύο δισ. ευρώ ανά έτος πωλήσεις και 1,2 δις ευρώ εξαγωγές, απασχολεί 100.000 εργαζόμενους (έμμεσα και άμεσα), απασχολεί το 4% του ενεργού πληθυσμού της περιφέρειας και ενισχύει σημαντικά τις τοπικές οικονομίες , υποστηρίζοντας την αλυσίδα της ελληνικής μεταποίησης. Επίσης έχει αποκαταστήσει πλήρως 85.000 στρέμματα από το 1979».

Ανηφορικός δρόμος

Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας από την πλευρά του, στοχεύει σε ένα εθνικό πρόγραμμα έρευνας που περιλαμβάνει επαναξιολόγηση του δυναμικού των ορυκτών πόρων της Ελλάδας, σε συνδυασμό με την βιωσιμότητα και την προστασία του περιβάλλοντος.

«Με δεδομένο το νομικό πλαίσιο, τις βασικές παραμέτρους του κόστους παραγωγής, αλλά και την νοοτροπία μας, ως Ευρωπαίοι έχουμε έναν πολύ δύσκολο και ανηφορικό δρόμο να διανύσουμε, για να επαναφέρουμε την παραγωγή ορυκτών πρώτων υλών στα επίπεδα που θα μας διασφαλίσουν επάρκεια και κατά συνέπεια ασφάλεια και ανεξαρτησία», λέχθηκε σε κεντρική εκδήλωση του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ) που γιόρτασε διπλά το 2024 “έτος ορυκτών πόρων”, με ποικίλες εκδηλώσεις , καθώς συμπληρώθηκαν πέρυσι και “100 χρόνια λειτουργίας του Συνδέσμου”».

Από τα «πλέον βασικά εμπόδια» στην ανάπτυξη του μεταλλευτικού τομέα είναι: Η χρονοβόρα διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, η επίλυση συγκρούσεων με άλλες χρήσεις και εμπορικές δραστηριότητες και η κοινωνική αποδοχή – αν και στην ΕΕ έχουμε ένα αυστηρό αυστηρά πλαίσιο περιβαλλοντικών όρων (διεθνή περιβαλλοντικά πρότυπα – ISO 14001, 45001, 9001), οι τοπικές κοινωνίες παραμένουν επιφυλακτικές.

Η «ευαισθητοποίηση και η εκπαίδευση κρίνονται ως σημαντικοί παράγοντες προκειμένου οι πολίτες να κατανοήσουν τα οφέλη της βιωσιμότητας και οι εταιρείες που είναι ανοιχτές σε διάλογο και προσαρμόζονται στις αντιδράσεις και τις ανησυχίες των πολιτών είναι πιθανότερο να επιτύχουν στη στρατηγική τους για βιωσιμότητα». Ο ευρωπαϊκός δείκτης ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας δείχνει ότι «4 στους 10 ενήλικες και ένα στα τρία άτομα που εργάζονται στην Ευρώπη δεν διαθέτουν βασικές ψηφιακές δεξιότητες».

Αδρανή υλικά

Ένας ακόμα κλάδος που είναι «άρρηκτα συνδεδεμένος με την βιώσιμη ανάπτυξη και την κλιματική αλλαγή, είναι ο τομέας των αδρανών υλικών» (τα υλικά διαφόρων διαστάσεων, που προέρχονται από την εξόρυξη και θραύση πετρωμάτων ή την απόληψη φυσικών αποθέσεων θραυσμάτων τους). Η βιομηχανία αδρανών υλικών είναι η μεγαλύτερη μη εξορυκτική – με την παραδοσιακή έννοια του όρου – βιομηχανία στην Ευρώπη λόγω της κλίμακας και της έκτασης των δραστηριοτήτων της.

Σήμερα, «περίπου το 57% του παγκόσμιου πληθυσμού – περίπου 4,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι – ζει σε πόλεις. Μέχρι το 2040, ο αριθμός των κατοίκων των πόλεων προβλέπεται να αυξηθεί στο 65 τοις εκατό ή σχεδόν έξι δισεκατομμύρια άτομα. Με τα αδρανή υλικά να αποτελούν περίπου το 70 τοις εκατό των μειγμάτων σκυροδέματος, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η αυξανόμενη αστικοποίηση είναι εν μέρει υπεύθυνη για τον τριπλασιασμό της παγκόσμιας κατανάλωσης αδρανών υλικών τα τελευταία 20 χρόνια. Μετά το νερό, τα αδρανή υλικά είναι ο δεύτερος φυσικός πόρος που καταναλώνεται παγκοσμίως με πέραν των 40 δισεκατομμυρίων τόνων ετησίως».

Στην Ελλάδα «παρά τα αναμφισβήτητα άριστα χαρακτηριστικά των ελληνικών Αδρανών Υλικών, οι εξαγωγικές δυνατότητες του κλάδου – επιχειρήσεις του οποίου είναι μέλη του ΣΜΕ – είναι ακόμα περιορισμένες, λόγω και του ενεργειακού κόστους στην Ελλάδα -τα δικά μας αδρανή υλικά είναι τα φθηνότερα με διαφορά από την Ευρώπη των 27 και οι τιμές τους πλησιάζουν αυτές της Κίνας, στην οποία είναι σαφώς μικρότερο το παραγωγικό κόστος».

Με δεδομένο τον κρίσιμο ρόλο της εξόρυξης στην εξεύρεση απαραίτητων πρώτων υλών για την πράσινη και ενεργειακή μετάβαση, «καθίσταται επιτακτική η ανάγκη εκπόνησης ενός μακροπρόθεσμου σχεδιασμού για ανακύκλωση και αξιοποίηση των δευτερογενών ανακτημένων υλικών στους τομείς των κρίσιμων πρώτων υλών και των αδρανών υλικών».

Επενδύσεις-εργαζόμενοι

Με αποτελεσματική συνεργασία του δημόσιου τομέα με την αγορά «μπορεί να προωθηθεί η βιώσιμη ανάπτυξη και να ενισχυθεί η καινοτομία, αλλά χρειάζονται και επενδύσεις». «Παρά τις βελτιώσεις, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις, κυρίως για τις μικρές και νεοφυείς επιχειρήσεις -ανάγκη για πολυάριθμα έγγραφα, η καθυστέρηση στις εγκρίσεις και η επιφυλακτικότητα των τραπεζών απέναντι σε υψηλού ρίσκου επενδύσεις», υποστηρίζουν στελέχη της αγοράς.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό στον μεταλλευτικό χώρο είναι ότι «η πλειονότητα των εργαζομένων απασχολείται με την ειδικότητα του χειριστή μηχανημάτων έργου». Λαμβάνοντας υπόψη ότι «πρόκειται για έναν κλάδο όπου κυριαρχεί η απασχόληση σε τεχνικά επαγγέλματα, η ουσιαστική βελτίωση της επαγγελματικής κατάρτισης, ειδικότερα σε ειδικότητες με διαπιστωμένες ελλείψεις, θα προσφέρει στις επιχειρήσεις ανθρώπινο δυναμικό με τις απαραίτητες τεχνικές γνώσεις και δεξιότητες. Ταυτόχρονα, θα προσφέρει στο εργατικό δυναμικό της περιφέρειας επαγγελματικές προοπτικές σε ποιοτικές θέσεις απασχόλησης». Εδώ είναι θέμα και του υπουργείου Παιδείας το οποίο επιδιώκει «την σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας με νομοθετικές αλλά και επιχειρησιακές παρεμβάσεις».

Στον μεταλλευτικό, κλάδο με βάσει στοιχεία της Ομοσπονδίας Μεταλλωρύχων Ελλάδας απασχολούνται περισσότεροι από 15.000 εργαζόμενοι, που μιλούν για ανάπτυξη και λένε: «Αν είναι να έρθει, να έρθει με σεβασμό για τον άνθρωπο, για τον τόπο, το περιβάλλον και την κοινωνία».

Με αφορμή των 100 χρόνων λειτουργίας του ΣΜΕ, το SLpress.gr παρουσιάζει το αφιέρωμα: “Η αναγκαιότητα αξιοποίησης των ορυκτών της χώρας”. Συμμετέχουν με συνεντεύξεις και τοποθετήσεις οι:

• Υφυπουργός ΠΕΝ Αλεξάνδρα Σδούκου: «Συνδυασμός εξορύξεων και προστασίας περιβάλλοντος»
• Υφυπουργός Παιδείας Ιωάννα Λυτρίβη: «Σύνδεση εκπαίδευσης με αγορά εργασίας»
• Φραγκίσκος Παρασύρης κοινοβουλετικός τομέας ενέργειας ΠΑΣΟΚ -Κίνημα Αλλαγής: «Ζωτικής σημασίας οι πρώτες ύλες»
• Βασίλης Μέλφος Καθηγητής Κοιτασματολογίας ΑΠΘ: «Πλεονεκτική η γεωγραφική θέση της Ελλάδας»
• Mark Rachovides επίτιμος πρόεδρος Euromines: «Υπεύθυνη εξόρυξη»
• Κωνσταντίνος Γιαζιτζόγλου πρόεδρος Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων ΣΜΕ: «Ανταγωνιστικό κόστος από τρίτες χώρες»
• Γενικός Διευθυντής Ε.Α.Γ.Μ.Ε Διονύσιος Γκούτης: «Βιώσιμη αξιοποίηση των πόρων της χώρας»
• Πρόεδρος της Ελληνικός Χρυσός (HellasGold) Χρήστος Μπαλασκας: «Έργο-ορόσημο μας οι Σκουριές»
• Αθανάσιος Κεφαλάς πρόεδρος Imerys Greece: «Ορυκτός Πλούτος είναι Εθνικός Πλούτος»
• Αντώνης Λατούρος πρόεδρος AggregatesEurope: «Τα αδρανή στηρίζουν την ενεργειακή μετάβαση»
• Στεφανής Φώτης Δ/νων Σύμβουλος «Βιομηχανικά Ορυκτά Ελλάδος»: «Αποτελούμε τον μεγαλύτερο εξαγωγέα Chips μαρμάρου»
• Ιουλία Χαϊδά Αναπληρώτρια Διευθύνουσα Σύμβουλος ΙΚΤΙΝΟΣ ΕΛΛΑΣ Α.Ε.: «Πρόβλημα η αύξηση κόστους παραγωγής»
• Ιάκωβος Γιακουμής- Founder and CEO – Monolithos Catalysts and Recycling Ltd: «Ανακύκλωση κρισίμων-στρατηγικών μετάλλων»
• Θωμαϊς Τουσιάδου senior manager PLANET: «Χαμηλή απορροφητικότητα ευρωπαϊκών πόρων»
• Δρ Χρήστος Ρούμπος Δ/ντής Μελετών Εκμετάλλευσης -Περάτωσης Ορυχείων ΔΕΗ
• Ευθύμιος Μπαλωμένος Επίκουρος καθηγητής Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου: «Η κοιλάδα θανάτου των επιχειρήσεων»
• Δημήτρης Μπάτης πρόεδρος Ομοσπονδίας Μεταλλωρύχων Ελλάδας (ΟΜΕ): «Να στελεχωθούν οι απαξιωμένες Επιθεωρήσεις Μεταλλείων»

Αύριο θα μιλήσει στο SLpress.gr η Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου