Με αργούς ρυθμούς η Ναυτιλία στην πράσινη μετάβαση

«Η Έκθεση αντικατοπτρίζει την επείγουσα ανάγκη ο τομέας των θαλάσσιων μεταφορών να εντείνει τις προσπάθειές του για τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα και άλλων περιβαλλοντικών επιπτώσεων», ανέφερε, μεταξύ άλλων, η Φινλανδή εκτελεστική διευθύντρια του ενός από τους δύο οργανισμούς, που συνέταξαν στην έκθεση, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, Leena Ylä Mononen. Η ίδια κάλεσε τη ναυτιλία «να επισπεύσει άμεσα τη λήψη μέτρων για τη στροφή του προς τις πράσινες πρακτικές».

Το θέμα αγγίζει άμεσα την Ελλάδα καθώς η προσαρμογή της ακτοπλοΐας στους ευρωπαϊκούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς (από φέτος) αλλά και των λιμανιών σε ό,τι αφορά την ηλεκτροδότηση πλοίων από τη στεριά κατά την παραμονή τους σε αυτά (από το 2030), αποδεικνύονται μια περίπλοκη, λόγω κόστους, υπόθεση. Μάλιστα, ο υπουργός Ναυτιλίας Χρ. Στυλιανίδης μιλώντας σε συνέδριο του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ) αποκάλυψε, όπως έγραψε (14.1.2025) ο “Οικονομικός Ταχυδρόμος”, ότι έθεσε στις Βρυξέλες το θέμα της χορήγησης παράτασης των προθεσμιών προσαρμογής της ακτοπλοΐας.

Οι στόχοι του Κανονισμού

Να πούμε ότι ο Κανονισμός 2023/1805, που τέθηκε σε εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου, στοχεύει, με την προώθηση στα πλοία της χρήσης ανανεώσιμων καυσίμων, καυσίμων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και τεχνολογιών καθαρής ενέργειας, να μειωθεί σταδιακά- έως και 80% μέχρι το 2050- η ένταση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου των καυσίμων που χρησιμοποιούνται στον τομέα. Οι στόχοι δεν καλύπτουν μόνο το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) αλλά και εκπομπές μεθανίου και υποξειδίου του αζώτου καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των καυσίμων που χρησιμοποιούνται επί του πλοίου.

Ωστόσο, φαίνεται να υπάρχει, ακόμα, σημαντική απόσταση για την επίτευξη των στόχων, σύμφωνα με την έκθεση, που συντάχτηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (European Maritime Safety Agency- EMSA) και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (European Environment Agency- EEA). Σύμφωνα με αυτήν το σύνολο του ναυτιλιακού τομέα (θαλάσσιες μεταφορές με φορτηγά πλοία και πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, εμπορική αλιεία, θαλάσσιες μεταφορές καυσίμων με δεξαμενόπλοια και τα κρουαζιερόπλοια, καθώς και λιμενικές δραστηριότητες) αντιπροσωπεύει το 3-4% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) της ΕΕ, ποσοστό που πρέπει να μειωθεί.

Διαπιστώσεις της Έκθεσης για τη ναυτιλία

Συγκεκριμένα, στην έκθεση υπογραμμίζεται ότι «οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) αποτελούν τον σημαντικότερο τύπο εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που παράγονται από τον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών, καθώς αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 3-4% του συνόλου των εκπομπών CO2 της ΕΕ και, το 2022, το 14.2% των συνολικών εκπομπών CO2 του τομέα των μεταφορών της ΕΕ στο σύνολό του».

Ακόμα σημειώνεται ότι «οι εκπομπές μεθανίου από τον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών αυξάνονται με την πάροδο του χρόνου και σήμερα εκτιμάται ότι αντιστοιχούν στο 26% των συνολικών εκπομπών μεθανίου από ολόκληρο τον τομέα των μεταφορών της ΕΕ». Μεταξύ του 2018 και του 2023 «οι εκπομπές μεθανίου σε όλες τις θαλάσσιες περιοχές της ΕΕ ενδέχεται να αυξήθηκαν κατά δύο έως πέντε φορές», αναφέρεται, χαρακτηριστικά, με την αύξηση αυτή να συσχετίζεται «με την αύξηση του συνολικού αριθμού των πλοίων που κινούνται με υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), τα οποία παράγουν περισσότερες εκπομπές μεθανίου από ό,τι τα πλοία που κινούνται με συμβατικά καύσιμα». Επίσης, ζητούμενο εξακολουθεί να είναι η μείωση των ατμοσφαιρικών ρύπων, όπως το θείο και τα οξείδια του αζώτου (NOX).

Οι θαλάσσιες μεταφορές εξακολουθούν να συμβάλλουν στη ρύπανση των υδάτων με πετρελαιοκηλίδες και απορρίψεις λυμάτων από πλοία. Μάλιστα, στην έκθεση υπογραμμίζεται ότι «η πιθανότητα εντοπισμού πετρελαιοκηλίδων είναι μεγαλύτερη στη Μεσόγειο και τη Βόρεια Θάλασσα σε σύγκριση με άλλες περιοχές». «Αυτό οφείλεται στην πυκνή θαλάσσια κυκλοφορία, η οποία αυξάνει την πιθανότητα παράνομων απορρίψεων και ατυχημάτων», σημειώνεται χαρακτηριστικά.

Θετικά στοιχεία και εκπαίδευση

Αντίθετα, τα θαλάσσια απορρίμματα από την αλιεία και τη ναυτιλία εκτιμάται ότι μειώθηκαν κατά το ήμισυ την τελευταία δεκαετία, αλλά η ολοκληρωμένη αντιμετώπισή τους εξακολουθεί να προσκρούει σε διάφορες δυσκολίες. Στα θετικά είναι η διαπίστωση ότι έχει αυξηθεί η χρήση εναλλακτικών καυσίμων και πηγών ενέργειας. Όμως, επισημαίνεται ότι απαιτείται να αυξηθεί σημαντικά η παραγωγή ορισμένων πιθανών εναλλακτικών καυσίμων, προκειμένου να καταστεί δυνατή η κάλυψη της δυνητικής ζήτησης.

Παράλληλα, σημειώνεται η ανάγκη ώστε οι ναυτικοί να εκπαιδευτούν σε νέες τεχνολογίες απανθρακοποίησης, πράγμα που έχει επισημανθεί και από ελληνικής πλευράς. «(..) η ενεργειακή μετάβαση της ναυτιλίας, με σημαντικές αλλαγές στα συστήματα, τον εξοπλισμό και τις λειτουργίες των πλοίων που επιφέρουν τα εναλλακτικά καύσιμα και οι νέες τεχνολογίες, δε μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς επαρκώς εκπαιδευμένο προσωπικό, τόσο στα πλοία όσο και στην ξηρά. Βασική προϋπόθεση και αρχή θα πρέπει πάντα να είναι η ασφάλεια των ναυτικών, η ασφάλεια στη θάλασσα, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες», αναφερόταν στην περυσινή ετήσια έκθεση της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών (ΕΕΕ).

Η έκθεση των δύο ευρωπαϊκών οργανισμών χαιρετίστηκε, με δηλώσεις, από τον Έλληνα επίτροπο Βιώσιμων Μεταφορών και Τουρισμού, Απόστολο Τζιτζικώστα και την επίτροπο Περιβάλλοντος, Ανθεκτικότητας των Υδάτων και Ανταγωνιστικής Κυκλικής Οικονομίας Jessika Roswall, ενώ δήλωση έκανε και η Maja Markovčić Kostelac, εκτελεστική διευθύντρια της EMSA.