Η σύγκρουση Τραμπ-Ζελένσκι αποκάλυψε τη νέα γεωπολιτική δυναμική

Η κατάσταση οξύνθηκε όταν ο αντιπρόεδρος Βανς περιέγραψε τη νέα προσέγγιση της κυβέρνησης Τραμπ προς τη διπλωματία, σε ό,τι έχει να κάνει με τον πρόεδρο Πούτιν: “Για χρόνια, οι ΗΠΑ είχαν έναν πρόεδρο που μιλούσε σκληρά για τον Πούτιν, αλλά εκείνος παρ’ όλα αυτά εισέβαλε στην Ουκρανία και κατέστρεψε μεγάλο μέρος της χώρας. Ο δρόμος προς την ειρήνη και την ευημερία ίσως να περνά μέσα από τη διπλωματία. Δοκιμάσαμε την προσέγγιση του Τζο Μπάιντεν – επιθετική ρητορική χωρίς ουσιαστικές πράξεις. Αυτό που κάνει την Αμερική καλή δεν είναι τα λόγια, αλλά η ικανότητά της να εμπλέκεται στη διπλωματία, και αυτό ακριβώς κάνει ο Πρόεδρος Τραμπ..” (ελεύθερη μετάφραση).

Ο Ζελένσκι αντέδρασε άμεσα, ρωτώντας: «Μπορώ να σας ρωτήσω κάτι;» Αναφέρθηκε στο 2014, όταν, παρά τις συμφωνίες της Ουκρανίας με τη Ρωσία και Ευρωπαίους ηγέτες (όπως η Μέρκελ) ο Πούτιν κατέλαβε ουκρανικά εδάφη. Απευθυνόμενος στον Βανς, έθεσε μια καθοριστική ερώτηση: «Τι είδους συμφωνία εννοείτε;». Αυτή η φράση πυροδότησε την ένταση, με τον Αμερικανό αντιπρόεδρο και πρόεδρο να κατηγορούν τον Ζελένσκι ότι δεν σέβεται τον χώρο στον οποίο βρίσκεται και την προσπάθεια που γίνεται για να σωθεί η χώρα του.

Η κατάσταση ξέφυγε τελείως όταν ο Ζελένσκι κινδυνολόγησε, λέγοντας ότι οι ΗΠΑ αισθάνονται ασφαλείς επειδή έχουν έναν ωκεανό που τις προστατεύει, αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει στο μέλλον. Ο Τραμπ αντέδρασε έντονα, λέγοντας προσπαθούν να λύσουν ένα πρόβλημα, και ότι δεν είναι στη θέση και δεν επιτρέπεται στον Ζελένσκι να υπαγορεύει τι θα νιώσουν οι ΗΠΑ κι ότι τζογάρει με τον 3ο παγκόσμιο πόλεμο.

Ο Βανς μετά τον ρώτησε αν έχει πει έστω και ένα ευχαριστώ. Ο Τραμπ είπε ευθέως στον Ζελένσκι ότι μιλάει πάρα πολύ. Και ότι η χώρα του έχει σοβαρό πρόβλημα. «Είχαμε έναν χαζό πρόεδρο (Μπάιντεν) ο οποίος σου έδωσε 350 δισ δολάρια και στρατιωτικό εξοπλισμό»! «Αν δεν είχες τον εξοπλισμό μας θα είχες χάσει τον πόλεμο σε δύο βδομάδες». Λίγο αργότερα, η συνάντηση διακόπηκε, και η ουκρανική αντιπροσωπεία αποχώρησε από τον Λευκό Οίκο… Και φτάσαμε στο σήμερα, στο πάγωμα της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας…

Τι θέλουν οι ΗΠΑ και τι η Ουκρανία

Το περιστατικό ανέδειξε με κρότο τις αντικρουόμενες στρατηγικές των δύο πλευρών. Οι στόχοι της αμερικανικής κυβέρνησης είναι:

• Να τερματίσει τον πόλεμο, επιτυγχάνοντας στρατηγικά και οικονομικά οφέλη.
• Να παρουσιαστεί ο Τραμπ ως ειρηνοποιός, ίσως ως ο ηγέτης που απέτρεψε τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
• Να ενεργοποιηθεί η συμφωνία για τα ορυκτά, επιτρέποντας στις ΗΠΑ να ανακτήσουν μέρος της οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας που έδωσαν στην Ουκρανία (Return on Investment).
• Να μειωθούν οι κρατικές δαπάνες, ευθυγραμμίζοντας την εξωτερική πολιτική με την οικονομική στρατηγική του Τραμπ.

Οι στόχοι του Ζελένσκι είναι:

• Να διασφαλίσει τη συνεχή στήριξη των ΗΠΑ, οικονομικά και στρατιωτικά (κάτι που πλέον είναι στον “αέρα”).
• Να λάβει εγγυήσεις ότι η Ρωσία δεν θα παραβιάσει μια μελλοντική ειρηνευτική συμφωνία.
• Να εξασφαλίσει στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ σε στρατηγικά σημεία της Ουκρανίας, ως αποτρεπτικό παράγοντα απέναντι στη Ρωσία (ο Τραμπ είναι σε θετικός μόνο σε παρουσία ευρωπαϊκών στρατευμάτων, αν και η Μόσχα δεν συμφωνεί).

Η αλλαγή ηγεσίας στις ΗΠΑ έχει ήδη αλλάξει τη γεωπολιτική δυναμική. Ο Ζελένσκι κατέληξε να βρίσκεται σε μια εχθρική ατμόσφαιρα, καθώς ο Βανς τον κατηγόρησε ανοιχτά ότι στήριξε την καμπάνια της Καμάλα Χάρις στις αμερικανικές εκλογές. Τώρα, αντιμετωπίζει ένα δύσκολο δίλημμα: Πώς θα διατηρήσει την αμερικανική στήριξη στον πόλεμο με τη Ρωσία, όταν ο νέος πρόεδρος θέλει να τερματίσει τον πόλεμο και επιθυμεί αποκλιμάκωση;

Ο Ζελένσκι γνωρίζει ότι η θέση του είναι επισφαλής. Αν δεν καταφέρει να επιτύχει χειροπιαστά οφέλη, το πολιτικό του μέλλον θα είναι αβέβαιο. Παρόλο που οι πραγματικές του προθέσεις είναι ασαφείς, φαίνεται πως για την ουκρανική ηγεσία υπάρχουν περισσότερα οφέλη σε έναν συνεχιζόμενο πόλεμο, παρά σε μια ειρηνευτική διαδικασία. Η δυναμική της Ουκρανίας όμως είναι περιορισμένη. Το επεισόδιο μεταξύ Τραμπ-Ζελένσκι δεν ήταν απλώς μια αποτυχημένη διπλωματική συνάντηση, αλλά ένα φιάσκο με μεγάλη επίδραση.

Ανέδειξε μια νέα στρατηγική πραγματικότητα, με τις ΗΠΑ να κάνουν στροφή 180 μοιρών στο ζήτημα της Ουκρανίας, επιστρέφοντας μάλιστα σε έναν πιο επιχειρηματικό τρόπο διπλωματίας, σχεδιασμένο στα μέτρα του επιχειρηματία-προέδρου τους. Η Ουκρανία, από την άλλη, φαίνεται να επιδιώκει τη διαρκή εμπλοκή της Δύσης, προσπαθώντας να διασφαλίσει ότι οι ΗΠΑ δεν θα απομακρυνθούν από τον πόλεμο και θα συνεχίσουν να αποτελούν εγγυητή της ασφάλειάς της. Το ερώτημα που παραμένει είναι αν η Ουκρανία θα καταφέρει να προσαρμοστεί στη νέα γεωπολιτική πραγματικότητα, ή αν θα βρεθεί να χάνει τη στρατηγική της θέση στη διεθνή σκακιέρα.

Ο ουκρανικός λαός έχει υποστεί τεράστια ταλαιπωρία τα τελευταία χρόνια, με διαρκείς πολιτικές εντάσεις και πολέμους. Το ερώτημα του Ζελένσκι για τις εγγυήσεις έχει λογική βάση και το κενό παραμένει. Ο Τραμπ δεν απάντησε με επάρκεια στο τι θα κάνουν οι ΗΠΑ αν η Ρωσία παραβιάσει μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. Και με τα στρατηγικά συμφέροντα της περιοχής να είναι πολλά και αντικρουόμενα, η επόμενη κίνηση στη διπλωματική σκακιέρα θα κρίνει την εξέλιξη του πολέμου και τη θέση της Ουκρανίας στον κόσμο…