Για το ιερό και το ανίερο – Σχετικά με τον “ακτιβισμό” στην Εθνική Πινακοθήκη

Προσωπικά πάλι δεν θα σταθώ στα αυτονόητα δηλαδή ότι δεν επιτρέπεται κανενός είδους βία και μάλιστα προς έργα τέχνης μέσα στον ιερό χώρο ενός εθνικού μουσείου και ιδιαίτερα από έναν εκπρόσωπο της ελληνικής Βουλής. Καμία περαιτέρω κουβέντα. Τελεία και παύλα. Μετά μπορούμε να συζητήσουμε το ο,τιδήποτε. Δηλαδή το τί είναι τέχνη, το τί δεν είναι, ποιόν αφορά και ποιόν όχι, ποιά είναι τα όρια ανάμεσα στα ιερό και το βλάσφημο, ανάμεσα στο ιδιωτικό και το δημόσιο γούστο, ανάμεσα στην προσωπική ελευθερία και την ελευθερία του διπλανού, ανάμεσα στην αισθητική έκφραση και την προσβολή ή την ύβρη κ.λπ.

Λαμβάνοντας πάντα υπ’ όψη ότι δικαιούται ο καθένας να έχει τη γνώμη του, να ασκεί κριτική, να αμφισβητεί, να μην του αρέσει κάτι, αλίμονο, αρκεί να μην γίνεται ο ίδιος το σκάνδαλο, το οποίο προτίθεται να καταγγείλει. Η τέχνη ας είναι το τελευταίο καταφύγιο της συλλογικής και της ατομικής ελευθερίας μας.

Εν προκειμένω ο μάτσο κ. βουλευτής, ενώ υπέβαλε επερώτηση στην υπουργό Πολιτισμού και πήρε απάντηση, θέλησε μετά να αυτοδικήσει σαν εικονοκλάστης του βυζαντινού μεσαίωνα, επιβάλλοντας το προσωπικό του γούστο ή τη ιδεολογική του άποψη σε όλους τους υπόλοιπους. Σπάζοντας και καταστρέφοντας σ’ ένα one man show. Στο όνομα μάλιστα του Θεού της αγάπης και της συγγνώμης. Ω της υποκρισίας!

Τι θα πει βλάσφημο και ιερό;

Φαντάζομαι οι παραεκκλησιαστικές οργανώσεις της Θεσσαλονίκης θα τον πριμοδοτήσουν πάλι με τα ψηφαλάκια τους. Για μένα ο κ. Παπαδόπουλος, πάντως, είναι περφόμερ καλύτερος από τους επαγγελματίες του είδους όπως είναι Άγγελος Παπαδημητρίου ή ο Φίλιππος Τσιτσόπουλος, οι οποίοι και συμμετέχουν στην έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης για το αλλόκοτο. Αλλά είναι και ακτιβιστής πιο απρόβλεπτος κι απ’ τους Ρουβίκωνες τους ίδιους.

Τώρα, επί της ουσίας: Υπάρχουν έργα που έχουν γίνει για να συγκινούν και να υποβάλουν κι άλλα που φτιάχτηκαν για να ενοχλούν και να προβληματίζουν. Για να ξεβολεύουν από το οικείο και το αναγνωρίσιμο. Για να είναι ασεβή και προκλητικά απέναντι σ’ ένα κοινό φιλισταϊκό που αντιμετωπίζει τον αφαλό του σαν το κέντρο του σύμπαντος. Γνωστού όντος ότι εκτός από το ωραίο είναι και το αντίθετο του, το άσχημο, μείζων, αισθητική κατηγορία. Όπως συμβαίνει και με το τραγικό και το κωμικό κ.ο.κ.

Ως προς την βλασφημία τώρα… Προσωπικά πιστεύω πως η βλασφημία –και το έχω υποστηρίξει στα βιβλία μου– είναι ένα άλλο είδος, ακραίο βέβαια, προσευχής. Είναι το αρνητικό της προσευχής. Ο βλάσφημος πιστεύει, για αυτό βαθιά μέσα του ξέρει ότι διαπράττει αμαρτία βλασφημώντας. Έτσι, όμως, διεκδικεί την προσωπική του σχέση με τον δικό του Θεό. Ή, αν θέλετε, διαμαρτύρεται και εκδικείται τον Θεό του. Εξ άλλου υπάρχει μεγαλύτερη βλασφημία από αυτή που εκστόμισε ο Υιός του Ανθρώπου επί του Σταυρού «Θεέ μου, Θεέ μου ίνα τί με εγκατέλειπες;»

Είναι ποτέ δυνατόν ο Θεός να εγκαταλείψει τα πλάσματα Του και κυρίως τον Μονογενή Του; Γι’ αυτό σας λέω. Μην πιάσουμε τα θεολογικά γιατί δεν θα βρούμε άκρη. Ας πιάσουμε καλύτερα τα πολιτικά. Επειδή πολιτικό είναι το ζήτημα. Εν προκειμένω το υπουργείο Πολιτισμού και η Εθνική Πινακοθήκη (διά της υπουργού και της διευθύντριας της που κρύβονται φοβικά) έχασαν μοναδική ευκαιρία και για να υπερασπιστούν τη σύγχρονη τέχνη με τους εκπροσώπους της και για να διαπαιδαγωγήσουν το ευρύτερο κοινό που δεν έχει μεγάλη εξοικείωση σχετικά. Αλλά και για να δώσουν μία πειστική απάντηση με αισθητικά και ιδεολογικά επιχειρήματα – κι όχι αφορισμούς – στην Ακροδεξιά που διογκώνεται απειλώντας τη ΝΔ.

Η ελεύθερη τέχνη έχει αποστολή

Οι άνθρωποι του πολιτισμού και της τέχνης οφείλουν να εμπνέουν και να διδάσκουν. Όχι να φυγομαχούν. Όμως στο υπουργείο της κας Μενδώνη περισσεύουν οι ευνούχοι υπηρεσίας, ενώ είναι ελάχιστοι οι διανοούμενοι και εκείνοι που όχι μόνο διαθέτουν άποψη, αλλά μπορούν και να την υποστηρίζουν. Για μένα είναι ντροπή που η κα Τσιάρα δεν εμφανίστηκε να υπερασπιστεί την δική της έκθεση(!) και τον καλλιτέχνη που η ίδια επέλεξε, αλλά κρύφτηκε πίσω από το γενικόλογο και δειλό κείμενο του Δ.Σ. της Εθνικής Πινακοθήκης. Κρίμα για την θεσμική και προσωπική ανεπάρκεια.

Αν ζούσαν οι αείμνηστοι διευθυντές της Εθνικής Πινακοθήκης Δημήτρης Παπαστάμος, ή του Μουσείου Μπενάκη Άγγελος Δεληβορριάς ή του Βυζαντινού Μουσείου Δημήτρης Κωνστάντιος θα αντιδρούσαν εντελώς διαφορετικά. Και πολύ πιο παιδαγωγικά. Δυστυχώς και ο σύγχρονος πολιτισμός, λόγω του νεποτισμού και των κομματικών, αναξιοκρατικών επιλογών δεν βρίσκεται στα καλύτερα χέρια. Αφήστε που έτσι χάνεται μια μοναδική ευκαιρία για μιαν ουσιαστικότερη συζήτηση ως προς εκείνα τα θέματα που αν και κεφαλαιώδη, δεν υπήρξαν ποτέ δημοφιλή στα ΜΜΕ. Τα θέματα της τέχνης και του πολιτισμού.

ΥΓ: Ως προς την παραμορφωμένη Παναγία τώρα με το τσιγάρο στο στόμα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη, ας πούμε πως πρόκειται για την κραυγή οδύνης και θυμού του καλλιτέχνη μετά την τραγωδία των Τεμπών. Για τη Παναγία που δεν ήταν εκεί για να βάλει το χέρι Της. Θα μπορούσε το έργο να λέγεται “Η απουσία” ή “Η απούσα Παναγία”. Διαβάστε το εσείς όπως θέλετε. Στο πλαίσιο της δικής σας ελευθερίας. Και με το ρίσκο να γίνετε βλάσφημοι!

Φωτό: Ο Άγιος Χριστόφορος όπως αποδίδεται παραδοσιακά ως κυνοκέφαλος (Άνουβις;) και η σύγχρονη εκδοχή του από τον Χριστόφορο Κατσαδιώτη. Το ιερό πάντα είχε σχέση με το φρικώδες και το τρομερό. Η σύγχρονη τέχνη πάλι αν βουλιάζει στην κοινοτοπία και τον ανυπόφορο υποκειμενισμό, είναι γιατί έχει απολέσει τη μεταφυσική της διάσταση.