Δύσβατος ο δρόμος για μία συνθήκη ειρήνης στην Ουκρανία

Η Ρωσία έχει δεχθεί moratorium αλλά μόνο για τις επιθέσεις σε ενεργειακές εγκαταστάσεις. Οι υπόλοιπες υποδομές θα αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγματεύσεων, οι οποίες προγραμματίζονται να γίνουν στη Σαουδική Αραβία στις 24/3/2025. Παρ’ όλα αυτά, η εκεχειρία για την ενεργειακή υποδομή αντιπροσωπεύει ουσιαστική πρόοδο, που θα συμβάλλει στη μετάβαση από τον πόλεμο σε μια τροχιά αποκλιμάκωσης με στόχο μία συνθήκη ειρήνης.

Είναι πιθανό ο Ρώσος πρόεδρος να αποδείχθηκε πιο ικανός διαπραγματευτής  από τον Αμερικανό ομόλογό του, λόγω μεγαλύτερης διπλωματικής εμπειρίας. Επιπρόσθετα, ο Πούτιν παίζει με τον αέρα του νικητή, με τον χρόνο να είναι με το μέρος του, τη στιγμή που ο Τραμπ θέλει να διευθετήσει γρήγορα τη σύγκρουση για να προχωρήσει σε άλλα ζητήματα. Κατ’ ουσία δεν νοιάζεται για την Ουκρανία. Θέλει να απαλλαγεί από αυτήν. Έχει άλλες προτεραιότητες.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει επίσης η σύγκρουση των διαφορετικών στυλ της διπλωματίας των δύο πλευρών, επισημαίνοντας ακόμη ότι  κανείς από την αμερικανική ομάδα δεν έχει μεγάλη διπλωματική εμπειρία. Η τεχνική του παρορμητικού Τραμπ είναι να κινείται με αστραπιαία ταχύτητα, να κάνει μια συμφωνία, να επιδιώκει συμβιβασμούς αμβλύνοντας τις διαφορές και να προχωράει. Η ρωσική τεχνική διαπραγμάτευσης (ο Λαβρόφ είναι παλιός γνώστης αυτής) αντίθετα είναι, να διαπραγματεύονται και να διαπραγματεύονται και οι όποιες παραχωρήσεις να γίνουν την τελευταία ώρας.

Στις τρέχουσες διαπραγματεύσεις πιθανόν η ρωσική πλευρά να παίξει με τον χρόνο, επιδιώκοντας να κερδίσει περισσότερο έδαφος επί του πεδίου, καθώς  τα ρωσικά στρατεύματα προελαύνουν προς διάφορες κατευθύνσεις, ώστε να ενισχυθεί η διαπραγματευτική θέση της Ρωσίας. Ανεξάρτητα από το πόσο βιάζεται ο Τραμπ, ο μόνος ρεαλιστικός τρόπος για να τερματιστεί η σύγκρουση είναι μέσα από πολλές συναντήσεις διαπραγματευτικών ομάδων, με κουραστικό συντονισμό για κάθε σημείο της ειρηνευτικής συμφωνίας.

Διαπραγματεύσεις για πλήρη εκεχειρία

Οι Πούτιν και Τραμπ αποφάσισαν να κάνουν ένα πρώτο βήμα με το μορατόριουμ στις επιθέσεις σε ενεργειακές υποδομές για να δείξουν ότι δεν υπάρχει αδιέξοδο, κάτι που επιθυμούσαν και οι δύο. Μια διακοπή 30 ημερών των χτυπημάτων στην ουκρανική ενεργειακή υποδομή δεν είναι κρίσιμη για τη Ρωσία. Μαζικές ρωσικές πυραυλικές επιθέσεις στην ουκρανική ενεργειακή υποδομή γίνονται περίπου μία φορά το μήνα. Μια κατάπαυση του πυρός για ενεργειακούς στόχους δεν θα ωφελούσε μόνο την Ουκρανία, η οποία έχει υποφέρει από τις επαναλαμβανόμενες επιθέσεις της Ρωσίας στο ενεργειακό της δίκτυο. Θα ήταν επίσης ανακούφιση για το Κρεμλίνο. Η Ουκρανία έχει πραγματοποιήσει εκτεταμένα πλήγματα σε εγκαταστάσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου βαθιά στη Ρωσία, επηρεάζοντας την πιο κρίσιμη ροή κρατικών εσόδων της Μόσχας.

Το Κρεμλίνο έθεσε ως βασική προϋπόθεση για πλήρη εκεχειρία την πλήρη παύση της δυτικής στρατιωτικής βοήθειας (και της παροχής πληροφοριών) στο Κίεβο. Ο Πούτιν απάντησε εποικοδομητικά στην ιδέα του Τραμπ για την ασφάλεια της ναυτιλίας στη Μαύρη Θάλασσα. Συμφώνησε επίσης στη συνέχιση των  προσπαθειών για την επίτευξη μόνιμης ειρήνης στην Ουκρανία. Για το σκοπό αυτό δημιουργούνται ομάδες εμπειρογνωμόνων Ρωσίας και ΗΠΑ.

Ο Τραμπ με τον επιχειρηματικό οίστρο που τον διακρίνει, πρόταξε την γεωοικονομία, εκφράζοντας την αισιοδοξία του πως ένα μέλλον με βελτιωμένες τις διμερείς σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας έχει τεράστιες δυνατότητες για οικονομικές συμφωνίες. Προφανώς, οι δύο ηγέτες συνομίλησαν  και για  άλλα ζητήματα που έμειναν εκτός των επίσημων αναφορών. Ένα μεγάλο μέρος της συζήτησης θα επικεντρώθηκε στα εδάφη που θα παραχωρηθούν στη Ρωσία και στον έλεγχο του πυρηνικού σταθμού της Zαπορίζια, του μεγαλύτερου στην Ευρώπη, που τώρα ελέγχεται από τις ρωσικές δυνάμεις.

Δύσκολη η πλήρης εκεχειρία

Ο Ρώσος Πρόεδρος δεν αποδέχθηκε την πρόταση των ΗΠΑ για προσωρινή κατάπαυση του πυρός, επαναλαμβάνοντας τους ισχυρισμούς του ότι  πρέπει οι συνομιλίες να αντιμετωπίσουν τα «βαθύτερα αίτια» της σύγκρουσης. Παρέθεσε ουσιαστικά τις κόκκινες γραμμές του Κρεμλίνου, όπως η μη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Ο Πούτιν απαίτησε επίσης να σταματήσει Ουκρανία να κινητοποιεί (δηλαδή να στρατολογεί και να εκπαιδεύει) δυνάμεις κατά τη διάρκεια μιας προσωρινής κατάπαυσης του πυρός, αλλά ασφαλώς δεν συζήτησε τη στρατιωτική υποστήριξη της Ρωσίας από τη Βόρεια Κορέα, την Κίνα και το Ιράν.

Ο Πούτιν ακόμη ισχυρίστηκε ότι η Ρωσία και οι ΗΠΑ πρέπει να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για μια ειρηνευτική διευθέτηση με διμερή τρόπο, αποκλείοντας την Ευρώπη και σε πρώτη τουλάχιστον φάση και την Ουκρανία από τις διαπραγματεύσεις. Όσον αφορά την ΕΕ, εάν η Μόσχα και η Ουάσιγκτον επιτύχουν την ειρήνευση στην περιοχή με τους όρους τους, θα πρέπει να επιλέξει είτε να στηρίξει την Ουκρανία για να συνεχίσει τον πόλεμο, είτε να αποδεχθεί τον χειρισμό του Τραμπ.

Και ενώ όλα δείχνουν πως οι συζητήσεις εξελίσσονται ερήμην της Ουκρανίας, το Κίεβο φρόντισε να ανακοινώσει τις κόκκινες γραμμές του. Ο υπουργός Εξωτερικών της εξέφρασε  τα θεμελιώδη ζητήματα που δεν μπορούν να θιγούν στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Όπως ανέφερε: «Το πρώτο είναι η εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία της Ουκρανίας. Η Ουκρανία δεν θα αναγνωρίσει ποτέ τα κατεχόμενα εδάφη. Δεύτερον, καμία χώρα δεν έχει δικαίωμα βέτο στην επιλογή του ουκρανικού λαού, στην επιλογή της Ουκρανίας σχετικά με τη συμμετοχή σε ορισμένες ενώσεις ή συμμαχίες, είτε είναι η ΕΕ είτε το ΝΑΤΟ. Τρίτον, δεν μπορεί να υπάρχουν περιορισμοί στην αμυντική ικανότητα της Ουκρανίας, κανένας περιορισμός στη δύναμη του στρατού μας, στις δυνατότητές μας. Τέταρτον, η Ρωσία πρέπει να λογοδοτήσει».

Είναι εφικτή μία συνθήκη ειρήνης;

Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν με αυτούς τους όρους μπορεί να προκύψει χρυσή τομή στις θέσεις των δύο πλευρών. Προφανώς και η Ουκρανία εμμένει στις πάγιες της θέσεις για να έχει διαπραγματευτική ευελιξία, αλλά και γιατί οποιαδήποτε υποχώρηση ίσως προκαλούσε ενδεχομένως και ακραίες αντιδράσεις στο εσωτερικό. Μόνο όμως που τα δεδομένα επί του πεδίου υπαγορεύουν υποχωρήσεις, οι οποίες θα δικαιολογηθούν στην ουκρανική κοινωνία ως αποτέλεσμα εξωτερικής πίεσης.

Να σημειωθεί ότι ο Πούτιν σε μια συνάντηση με Ρώσους επιχειρηματίες τόνισε, ότι οι διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου θα είναι αργές και δύσκολες και συμβούλευσε τους επιχειρηματίες να μην είναι αφελείς, δεδομένου των θεμάτων που εμπλέκονται στις διαπραγματεύσεις. Δήλωσε επίσης, ότι η Ρωσία δεν πρέπει να περιμένει από τη Δύση να άρει γρήγορα τις κυρώσεις. Ασφαλώς και ο συγκερασμός  των διαμετρικά αντίθετων θέσεων θα απαιτήσει χρόνο, αλλά θεωρούμε ότι οι διαπραγματεύσεις για την ειρήνη θα είναι πολύ πιο σύντομες από τις διαπραγματεύσεις στο Παρίσι για τον τερματισμό του πολέμου του Βιετνάμ που διήρκεσαν τέσσερα χρόνια!

Αν κρίνουμε από τα κείμενα που δημοσιεύθηκαν, δεν υπάρχει ακόμη πρόοδος στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, αλλά το θετικό είναι ότι δεν υπάρχει ούτε αδιέξοδο, κάτι που θα ήθελαν να αποφύγουν και οι δύο ηγέτες. Οι ανακοινώσεις τόσο από το Κρεμλίνο όσο και από τον Λευκό Οίκο είναι  πολύ προσεχτικά διατυπωμένες, δείχνοντας τη διάθεση για την αποκατάσταση των σχέσεων. Το αν αυτό το κλίμα θα οδηγήσει σε επιτάχυνση των ειρηνευτικών συνομιλιών στην Ουκρανία θα φανεί τις επόμενες εβδομάδες. Το αποτέλεσμα της συνομιλίας εμφανώς υπολείπεται πολύ από αυτό που ήλπιζε ο Τραμπ, μετά τις αισιόδοξες διακηρύξεις του ότι η ειρήνη ήταν εφικτή. Προς επίρρωση, δεν ορίστηκε ημερομηνία συνάντησης μεταξύ των δύο προέδρων και δεν υπήρξε κοινή δήλωση για τον τερματισμό του πολέμου.