Παρένθετη μητρότητα: Πόσο ηθικό είναι να νοικιάζεις ένα σώμα για εννιά μήνες;

Γιατί, όμως, οι απελπισμένοι δεν υιοθετούν κάποιο από τα δεκάδες χιλιάδες παιδιά που τριγυρνάνε σαν τι άδικες κατάρες σε διάφορα ιδρύματα; Γιατί πρέπει να παραγγείλουν ένα παιδί στα μέτρα τους; Απλούστατο: γιατί τους το επιτρέπει η νέα κουλτούρα σε πολλές χώρες του πλανήτη μας: “Το κάνω, γιατί μπορώ, δεν χρειάζομαι καμία δικαιολογία και ο νόμος είναι με το μέρος μου”.

Το γιατί η Ελλάδα πριν από 23 χρόνια ήταν από τις πρώτες χώρες που ουσιαστικά επιδότησε δια νόμου τον “αναπαραγωγικό τουρισμό” και εμμέσως το τράφικινγκ, είναι πραγματικά ανεξήγητο. Τότε είχαμε κυβέρνηση Σημίτη και υπουργός Υγείας ήταν ο  ψυχίατρος Κώστας Στεφανής (απεβίωσε το 2016) που είχε μάλιστα διατελέσει και πρόεδρος της Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας επί πενταετία.

Πολλοί εστιάζονται στις φεμινίστριες ως βασική ομάδα που διαφώνησε με τη νομοθέτηση επειδή προς χρήση προσφερόταν νόμιμα πλέον το γυναικείο και όχι το ανδρικό σώμα. Πράγματι, σε επίπεδο διαδηλώσεων, κυρίως αυτές αντέδρασαν. Όμως υπήρξαν και εκατοντάδες ακαδημαϊκοί που διαφώνησαν με τη νομοθετική κάλυψη της παρένθετης μητρότητας, εξ ου και παραμένει παράνομη σε πολλές χώρες. Ο λόγος δεν ήταν μόνον αυτός που επικαλούνται οι φεμινίστριες, αλλά η κόκκινη γραμμή της εμπορίας ανθρώπων -μάνας και παιδιού.

Όμως η προβολή της αντίδρασης των φεμινιστριών συσκότιζε το πανανθρώπινο ατόπημα για την εμπορία. Βόλευε στο πλαίσιο της πιο εύκαιρης ταμπέλας -κάτι που συνηθίζεται πλέον στις μέρες μας, στην εποχή της άμετρης κορεκτίλας. Στόχος ήταν να μειωθεί η βαρύτητα της ευρύτερης κοινωνικής ένστασης. Το ότι απέδωσαν τις αντιδράσεις κυρίως στις φεμινίστριες, ήταν αντιπερισπασμός και προς αποπροσανατολισμό.

Επίσης πολλοί εστιάζονται στους gay ενδιαφερόμενους λόγω της τροπολογίας που αυτές τις μέρες ανακοινώθηκε ότι θα κατατεθεί στην ελληνική Βουλή. Η υπόθεση αυτή, όμως, δεν ξεκίνησε από τους gay ούτε περιορίζεται στη συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα. Το ότι βεβαίως οι ομοφυλόφιλοι είχαν κάθε λόγο να υποστηρίξουν με πάθος την νομιμοποίηση της παρένθετης μητρότητας έπαιξε σημαντικό ρόλο τις τελευταίες δεκαετίες. Εντούτοις η υπόθεση αυτή ξεκίνησε πριν από μισό αιώνα από τον γνωστό άκρατο εγωισμό του ανθρώπου και όχι από τους ομοφυλόφιλους.

Οι αλλαγές στο νόμο

Να αναφέρουμε παρεμπιπτόντως ότι προχθές ο υπουργός Δικαιοσύνης, Γιώργος Φλωρίδης δήλωσε πως με ειδική διάταξη στο πολυνομοσχέδιο με τις τροποποιήσεις του Αστικού Κώδικα, θα αποκλείεται η δυνατότητα να “προσλαμβάνουν” παρένθετη μητέρα τα ομόφυλα ζευγάρια ανδρών ή οι μοναχικοί άνδρες, «γιατί η χώρας μας κοντεύει να καταντήσει κέντρο τράφικινγκ καθώς έρχονται ξένοι και πληρώνουν μεγάλα ποσά σε αλλοδαπές με σκοπό τη διακίνηση παιδιών». Οι άνδρες αποκλείσθηκαν και για το λόγο της παιδοφιλίας, η οποία πάντως δεν περιορίζεται σε αυτούς.

Πέραν όσων είπε ο υπουργός προχθές για τους αλλοδαπούς ή και τους Έλληνες που εκμεταλλεύονται την ελαστική εν προκειμένω ελληνική νομοθεσία για να “ναυλώνουν” γυναίκες προς κύηση για αλλότριους σκοπούς, υπάρχει η ουσία για το ηθικό υπόβαθρο της όλης νομοθεσίας που επιτρέπει την εμπορευματοποίηση του ανθρώπινου σώματος -όχι μόνον της γυναίκας, αλλά και του παιδιού που θα γεννηθεί ως αποτέλεσμα οικονομικής συναλλαγής.

Η αρχή έγινε στις ΗΠΑ

Το όλο θέμα ξεκίνησε νομικά το 1980 από την υπαρξιακή εγωπάθεια του ανθρώπου που ήθελε οπωσδήποτε κάτι από το DNA τους στο παιδί που θα ανέτρεφε. Το υιοθετημένο, δεν του αρκούσε. Πλούσιοι ή και μικρομεσαίοι γονείς που ήθελαν έστω και εν μέρει “κάτι δικό τους” στο παιδί που θα “αποκτούσαν” έβρισκαν μια αναγκεμένη γυναίκα και στην ουσία την “νοίκιαζαν” για κάποιους μήνες, χρησιμοποιώντας για την κύηση είτε σπέρμα του πατέρα ως δότη είτε με εξωσωματική γονιμοποίηση ωαρίου της γυναίκας που ως έμβρυο εν συνεχεία εμφυτευόταν στην “παρένθετη” -όταν η γυναίκα είχε πρόβλημα στη δική της μήτρα. Στην Ελλάδα γίνεται εμφύτευση εμβρύου και απαγορεύεται να χρησιμοποιηθεί ωάριο της “ενοικιαζόμενης” γυναίκας, επειδή ο νομοθέτης έκρινε ότι αυτό θα έδινε περισσότερα δικαιώματα στην “ναυλωμένη” παρένθετη αλλά θα την συνέδεε και ψυχικά με το παιδί. Το σκεφτικό ότι μόνο το ωάριο είναι εκείνο που συνδέει την κυοφορούσα με το παιδί είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη άποψη.

Επισήμως το θέμα κινήθηκε στη Δύση το 1986, όταν μια Αμερικανίδα “προσελήφθη” για να γεννήσει ένα μωρό για λογαριασμό άλλων, όμως τελικά αρνήθηκε να τηρήσει τη συμφωνία. Η γυναίκα είχε μείνει έγκυος με εξωσωματική με το σπέρμα του ενδιαφερόμενου πατέρα. Τα δικαστήρια του Νιου Τζέρσεϊ δικαίωσαν  τότε την βιολογική μητέρα και κήρυξαν παράνομα και άκυρα τα ιδιωτικά συμφωνητικά που παρατύπως είχαν υπογραφεί με τους “γονείς”. Παρά ταύτα, επειδή το ίδιο δικαστήριο εν τέλει έκρινε την βιολογική μητέρα ως ακατάλληλη, ανέθεσε την επιμέλεια του νεογέννητου κοριτσιού στον βιολογικό πατέρα και στη σύζυγό του. Η μάνα δηλαδή έχασε τελικά το παιδί που γέννησε με όσα αυτό συνεπάγεται.

Το 1990 στην Καλιφόρνια, η “νοικιασμένη” για εννέα μήνες Άννα Τζόνσον αρνήθηκε κι εκείνη να δώσει το μωρό της στους υποψήφιους γονείς. Το ζευγάρι την μήνυσε για την επιμέλεια (Calvert v. Johnson) και το δικαστήριο δικαίωσε τους “εργοδότες” στους οποίους έδωσε τα γονικά δικαιώματα. Με τον τρόπο αυτό, όρισε ως νόμιμη μητέρα την “ενοικιάστρια” και όχι την μάνα που κυοφόρησε το μωρό. Σταδιακά αρκετές χώρες προχώρησαν σε νομικές ρυθμίσεις για το θέμα. Οι περισσότερες επιτρέπουν την “χρήση” μιας άλλης γυναίκας μόνον για αλτρουιστικούς λόγους και όχι επί πληρωμή, κάτι που φυσικά καταστρατηγείται, διότι ελάχιστες γυναίκες θα γεννήσουν το παιδί που θα πάρει κάποια άλλη (ή άλλος) χωρίς οι ίδιες να έχουν κάποιο (και μάλιστα υπολογίσιμο) οικονομικό όφελος.

Τα παιχνίδια με τις λέξεις

Έβρισκαν βεβαίως και παλιότερα γυναίκες για να γεννοβολάνε για λογαριασμό τους εύποροι που είχαν πρόβλημα στην απόκτηση παιδιών. Ο Μεσαίωνας ήταν μια εποχή που κανείς δεν το έβρισκε παράλογο αυτό το “απλό πράγμα”. Να που και σήμερα όμως αρχίσαμε να βλέπουμε ως λογικό το να γινόμαστε δουλοπάροικοι με το νόμο. Αλλάζουμε τις λέξεις για να αλλάξουμε βαθμιαία και την ουσία. Δεν λέμε “νοικιασμένη” γυναίκα, αλλά παρένθετη μητέρα. Λες και το παράγωγο της “παρένθεσης” δεν είναι ντροπή για τη μητρότητα, ένα από τα ιερότερα στοιχεία στη ζωή της γυναίκας, όπως και της κοινωνίας ως δομής με αρχές και “κόκκινες γραμμές” σε αξίες.

Είναι όμως γεγονός ότι οι λέξεις βοηθούν σημαντικά στο να ξεπεραστούν οι κόκκινες γραμμές. Άλλη φόρτιση είχε το “χαράτσι” και άλλη ο ΕΝΦΙΑ ως λέξεις, εξ ου και η κυβέρνηση της ΝΔ άλλαξε εν μια νυκτί την ορολογία με την συστράτευση των ΜΜΕ. Άλλα συναισθήματα γεννούσαν οι λέξεις “τρόικα” και “δανειστές” και άλλα οι “θεσμοί”, που προσπάθησε με λιγότερη επιτυχία ο ΣΥΡΙΖΑ να επιβάλει ως όρο. Δηλαδή οι λέξεις όντως επηρεάζουν σταδιακά σε καθοριστικό βαθμό τον τρόπο που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος μια κατάσταση και οι έχοντες εξουσία το ξέρουν πολύ καλά. Οπότε ουδείς χρησιμοποιεί και για το επίμαχο ζήτημα καθημερινές και απλές, ξεκάθαρες κουβέντες για αυτό που πραγματικά σημαίνουν οι αλλαγές στις αξίες μας, και μένουμε στο επιστημονικοφανές “παρένθετη μητρότητα”, όπου η αγορά ή ενοικίαση ανθρώπου εξωραΐζεται με τη βοήθεια ουδέτερων εκφράσεων και με τη χρήση ει δυνατόν όσο πιο αφηρημένων ουσιαστικών γίνεται.

Αν και από αιώνες η γυναίκα ήταν προς χρήση ως μηχανή αναπαραγωγής, ήταν τελικά “προνόμιο” της γενιάς μας να το νομιμοποιήσουμε με την αιτιολογία ότι “αφού συμβαίνει παράνομα, ας γίνει νόμιμο για να είναι ασφαλέστερο”, αλλά και “για να έχουν τη χαρά της απόκτησης τέκνων όσοι αδυνατούν”. Αίφνης η υιοθεσία ως λύση μπήκε στο συρτάρι, λες και δεν συνιστούσε επιλογή.

Οι συγγενείς

Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε την σημαντική παράμετρο που αποτελεί και το άλλοθι της νομιμοποίησης: υπάρχουν γυναίκες που θέλουν να χαρίσουν την ευκαιρία της μητρότητας π.χ. στην αδελφή τους. Αυτή είναι κυριολεκτικά αλληλέγγυα και αλτρουιστική ενέργεια, όπου η γυναίκα δεν “ενοικιάζεται”. Δεν υπάρχει κανένα οικονομικό κίνητρο, αλλά αδελφική αγάπη. Ομως αυτές οι περιπτώσεις συνθέτουν άγνωστο ποσοστό του συνόλου. Σε μια πολύ περιορισμένη έρευνα στη Βρετανία σε σύνολο μόλις 47 γυναικών οι δέκα δήλωσαν ότι έγιναν παρένθετες μητέρες για συγγενείς τους. Ομως αυτό δεν λέει στην πραγματικότητα για τα αληθινά ποσοστά καθώς αυτά εκτιμάται από ειδικούς  ότι κυμαίνονται μεταξύ 5% έως 20%.

Το ζητούμενο εντούτοις είναι αν αυτές οι ανιδιοτελείς δωρεές αγάπης απαλείφουν τα ηθικά ζητήματα που δημιουργούν με τη νομιμοποίησή τους. Εδώ υπάρχει σύγκρουση αγαθών. Δηλαδή το δικαίωμα (;) των ανθρώπων στην απόκτηση παιδιού πρέπει να κατισχύει τη αρχής ότι ο άνθρωπος δεν είναι προϊόν και εμπόρευμα;

Παιδί προς πώληση

Με τη νομοθετική ρύθμιση του θέματος, στην ουσία η οικονομική συναλλαγή μεταβάλλει και το παιδί σε εμπόρευμα. Δεν νοικιάζεται δηλαδή απλώς το σώμα της μάνας, αλλά στην ουσία αγοράζεται το “αποτέλεσμα” της συμφωνίας -το παιδί. Το βρέφος πλέον για το νόμο μετατρέπεται σε εμπόρευμα στο πλαίσιο μιας οικονομικής συναλλαγής. Από την άλλη οι δικαιωματιστές υποστηρίζουν ότι οι απαγορεύσεις στην παρένθετη μητρότητα αποτελούν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η αλήθεια βεβαίως είναι ότι το παιδί δεν συνιστά αγαθό ή υπηρεσία που το κράτος μπορεί να εγγυηθεί ή να παράσχει, αλλά άνθρωπος που έχει και το ίδιο αναφαίρετα δικαιώματα. Κάποτε σύσσωμη η κοινωνία συμφώνησε, όταν βγήκε από το χάος του Μεσαίωνα και αρχίσαμε όλοι να παριστάνουμε τους πολιτισμένους, ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να αγοραστούν ή να πουληθούν. Εμείς το ξεχνάμε, αλλά η UNICEF λέει ότι «η νομικά δεσμευτική  σχέση μεταξύ της παρένθετης μητέρας και του γονέα, κατά την οποία η μεταφορά του παιδιού θα εξαρτηθεί από πληρωμή, συνιστά πώληση του παιδιού. Η ταυτότητα και οι οικογενειακές σχέσεις ενός παιδιού δεν είναι αντικείμενα προς πώληση».

Η Ελλάδα

Όσον αφορά στον τόπο μας, να προσθέσουμε ότι ο αρχικός νόμος του Στεφανή ανέφερε ότι στην αίτηση παρένθετης μητρότητας τόσο η αιτούσα όσο και η παρένθετη θα έπρεπε να είναι μόνιμοι κάτοικοι Ελλάδος. Με τροποποίηση όμως στο νόμο το έτος 2014 αρκεί η αιτούσα ή η παρένθετη να έχουν και  προσωρινή διαμονή στην Ελλάδα. Παρατηρείται λοιπόν μια πολύ σημαντική μεταστροφή του σκεπτικού του Νομοθέτη ο οποίος ενώ αρχικά έδειξε να μην επιθυμεί τον αναπαραγωγικό τουρισμό, τελικά τον επέτρεψε.

Στη Γαλλία και στη Γερμανία η πρακτική αυτή απαγορεύεται αυστηρά, όπως και στην Ισπανία. Ομως η Γαλλίδα ή η Ισπανίδα που αποκτά παιδί με αυτό τον τρόπο πηγαίνοντας για λίγους μήνες στο εξωτερικό για να βρει παρένθετη (συνήθως στην Ουκρανία και πλέον κυρίως στην Ελλάδα), κατά την επιστροφή της δεν διώκεται και το τέκνο αναγνωρίζεται ως δικό της. Μέχρι την έναρξη του πολέμου η Ουκρανία ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά παρένθετης μητρότητας στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ, καθώς χρεώνονταν χαμηλότερες αμοιβές και λειτουργούσε ελαστικότερο ρυθμιστικό πλαίσιο.

Σύμφωνα με ρεπορτάζ της γερμανικής εφημερίδας Zeit όσον αφορά στην Ελλάδα, οι παρένθετες μητέρες που χρησιμοποιούνταν από Γερμανούς τα τελευταία χρόνια, ήταν κυρίως γυναίκες Ρομά με πολύ χαμηλό εισόδημα, αλλά έφερναν στην Ελλάδα και γυναίκες από άλλες βαλκανικές χώρες. Για κάθε παρένθετη μητρότητα η ελληνική κλινική, εισέπραττε συνήθως μεταξύ 70 και 100.000 ευρώ. Σήμερα που ψάξαμε το θέμα στο διαδίκτυο, βρήκαμε ιστοσελίδες που προφέρουν φτηνά πακέτα σε όλους τους ενδιαφερόμενους “γονείς” -από 13.500 έως 53.000 ευρώ- με πρώτη επιλογή την Γεωργία για την Ασία και την Ελλάδα για την Ευρώπη! Οι αναπαραγωγικές εξαγωγές της χώρας μας συνεχίζονται και ο τουρισμός μητρότητας φέρνει χρήμα.