Οι εμπορικοί πόλεμοι πριν τον 20ο αιώνα

Αν και αρχικά πρόκειται φαινομενικά για ένα μάλλον άσχετο γεγονός για τον ελλαδικό χώρο, προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις, συντελώντας στην μεγαλύτερη ίσως κρίση της Ύστερης  Εποχής του Χαλκού, όταν περί το 1240 π.Χ. οι Ασσύριοι υπό τον Tukulti- Ninurta II, θέτουν υπό τον έλεγχό τους τα πλουσιότατα ορυχεία χαλκού και άλλων μετάλλων της Ανατολίας, εκτοπίζοντας τους Χετταίους.

Αντιδρώντας στην δυσμενή αυτή εξέλιξη, ο προκαθήμενος ηγεμόνας της ομοσπονδίας των Χετταίων Tudhaliyas IV ή III (1239 π.Χ. – 1209 π.Χ.) σύμφωνα με νεώτερα δεδομένα (Τάνταλος;) προχωρεί στην υλοποίηση μιας σειράς αντιμέτρων με πρώτο την κατάληψη της Κύπρου, ώστε να διατηρήσει αλώβητη την παραγωγή χαλκού, γεγονός που καταγράφεται σε μεταγενέστερο έγγραφο του Shuppiluliuma II (Σίπυλος;) της περιόδου 1205 π.Χ. – 1178 π.Χ.

Ταυτόχρονα επιβάλλει εμπορικό αποκλεισμό εναντίον των Ασσυρίων, με βασική παράμετρο την απαγόρευση των εμπορικών συναλλαγών με τους Αχαιούς, αποκλείοντας την πρόσβαση σε ακτές, όπως πιστοποιείται από την σχετική του συνθήκη με τον ηγεμόνα των Αμοραίων στην Συρία Shaushga-muwa, που προφανώς επαναλαμβάνεται και με τους υπόλοιπους υποτελείς ή συμμάχους ηγεμόνες της ομοσπονδίας των Χετταίων (συνολικά 18 ομόσπονδοι ή υποτελείς ηγεμόνες).

Τα σχετικά κείμενα από τα αρχεία της πρωτεύουσας των Χετταίων, Χαττούσας (KBo XII. 38/ Keilschrifttexte aus Bogazköi & KUB XXIII.1/ Keilschrifturkunden aus Bogazköi), πιστοποιούν πως ένας εμπορικός πόλεμος, που δεν οδηγεί σε συναινέσεις τις αντιμαχόμενες πλευρές καταλήγει τελικά σε σειρά εμπόλεμων συγκρούσεων με καταστροφικά αποτελέσματα, όπως προδίδουν τα αρχαιολογικά ευρήματα που ανάγονται στην περίοδο αυτή.

Οι εμπορικοί πόλεμοι στον 18ο και 19ο αιώνα

Από το 1760 η μητροπολιτική Βρετανία εισέρχεται σε μία περίοδο αντιπαραθέσεων με τις αμερικανικές αποικίες της, με πρώτη μεγάλη έξαρση τον Νόμο περί Σακχάρων (Sugar Act) του 1764 που επιβάλλει νέους φόρους και περιοριστικές ρυθμίσεις στο εμπόριο σακχάρων πλήττοντας κυρίως τους Αμερικανούς εμπόρους και βιοτέχνες επεξεργασίας σακχάρων που συναλλάσσονται με τους παραγωγούς των Δυτικών Ινδιών. Ακολουθεί το 1765 ο Νόμος περί Χαρτοσήμου (Stamp Act), με στόχο την αύξηση των εσόδων από τις αμερικανικές αποικίες, ώστε να μειωθεί η φορολογία στην Βρετανία, που προκαλεί μεγάλες αντιδράσεις στους Αμερικανούς.

Εντελώς μυωπικά το Λονδίνο επιβάλλει το 1767 τον Νόμο περί Δασμών (Duties Act), με νέα εξωτερική φορολογία, δηλαδή στις αποικίες, του μολύβδου, των υαλουργικών προϊόντων και των προϊόντων χάρτου, όπως και του τσαγιού. Ευτυχώς τα μέτρα αποσύρονται σύντομα, παραμένοντας πάντως σε ισχύ για το τσάι. Όμως το 1773 ψηφίζεται ο Νόμος περί Τσαγιού  (Tea Act) με στόχο την διάσωση της άλλοτε πανίσχυρης Εταιρείας των Ανατολικών Ινδιών από την χρεωκοπία. Το μάλλον περίπλοκο νομοσχέδιο, παρέχει νέα προνόμια στην εταιρεία και μεταξύ άλλων προβλέπει την επιστροφή των φόρων εισαγωγής για το τσάι που αποθηκεύεται στο Λονδίνο.

Με τον τρόπο αυτό υψηλής ποιότητας αγγλο-ινδικό προϊόν, καταφθάνει στην Αμερική σε τιμές χαμηλώτερες από το κατώτερης ποιότητας ολλανδικό, όπου όμως με βάση τον Νόμο περί Τσαγιού, εισπράττονται φόροι, καλύπτοντας το έλλειμμα που προκαλεί η επιστροφή τους στην εταιρεία στο Λονδίνο. Αυτή την φορά οι αντιδράσεις προσλαμβάνουν τεράστιες διαστάσεις με αποκορύφωμα την καταστροφή στην Βοστώνη μεγάλων φορτίων τσαγιού, καθώς εξοργισμένοι ριζοσπάστες άποικοι καταλαμβάνουν τα ελλιμενισμένα εμπορικά πλοία, πετώντας τα φορτία στην θάλασσα, ενώ στο Τσάρλεστον οι κάτοικοι κατάσχουν τα φορτία και δεν τα επιστρέφουν. Τα επεισόδια θα αποτελέσουν την θρυαλλίδα για τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας που καταλήγει στην δημιουργία των ΗΠΑ.

Στην άλλη πλευρά του κόσμου εξελίσσεται από το 1830 μία σιωπηρή σύγκρουση μεταξύ του Κινέζου αυτοκράτορα της δυναστείας των Qing και των Βρετανών εμπόρων οπίου, με αποκορύφωμα το 1839, όταν κατάσχεται στην Καντώνα ένα τεράστιο φορτίο, αξίας $11 εκατομμυρίων (σύγχρονη αξία μεγαλύτερη από $1 δισεκατομμύριο), με βάση τον νόμο περί δασμών. Ακολουθούν γενικά μέτρα κατά των Βρετανών εμπόρων στην Καντώνα, ενώ παρά τις γενναίες δωροδοκίες ανώτατων Κινέζων κρατικών λειτουργών, το Πεκίνο αρνείται να παραδώσει τα φορτία που έχουν κατασχεθεί, προκαλώντας την οργή του Λονδίνου.

Μερικούς μήνες αργότερα μοίρες του βρετανικού πολεμικού ναυτικού επιτίθενται σε κινεζικούς λιμένες και τελικά το 1842, οι Κινέζοι αποδέχονται την ήττα τους, με συνέπεια την πτώση της δυναστείας  των Qing και την είσοδο της τεράστιας χώρας σε μία εποχή που αποκαλείται ο Αιώνας της Ταπείνωσης. Η συνθήκη κατάπαυσης των εχθροπραξιών επιβάλλει στους Κινέζους την καταβολή αποζημειώσεων συμπεριλαμβανομένης και της αξίας των κατασχεθέντων φορτίων, το ανοιγμα εκτός από την Καντώνα και άλλων τεσσάρων μεγάλων λιμένων, συμπεριλαμβανομένων του Νανκίν και της Σαγκάης, με παράλληλη παραχώρηση του Χόνγκ-Κόνγκ στην βρετανική αυτοκρατορία.