Ο εμπορικός πόλεμος των χαλυβουργικών – ΗΠΑ εναντίον όλων (2002)

Οι προσωρινοί δασμοί της τάξης του 8%-30% προβλέπεται αρχικά να παραμείνουν σε ισχύ έως το 2005, με προοπτική να προστατεύσουν τις αμερικανικές χαλυβουργίες από τις χαμηλού κόστους εισαγωγές, με δεδομένο ότι περισσότερες από 30 βιομηχανικές μονάδες έχουν ήδη οδηγηθεί στην χρεωκοπία.

Αν και οι Αμερικανοί χαλυβουργοί απαιτούν δασμούς της τάξης του 40%, τελικά υπαναχωρούν και αποδέχονται την εξαίρεση του Καναδά και του Μεξικού από τα σκληρά μέτρα, κατανοώντας πως διατρέχουν τον κίνδυνο υψηλών προστίμων, λόγω της συνθήκης NAFTA. Παράλληλα εξαιρούνται και κάποιες αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Αργεντινή, η Ταϊλάνδη και η Τουρκία, ώστε να μην πληγούν οι εύθραυστες οικονομίες τους.

Με δεδομένο ότι οι μέχρι τούδε δασμοί στους εισαγόμενους χάλυβες παρέμεναν σε μηδενικά επίπεδα ή έφθαναν σε κάποιες περιπτώσεις το 1%, οι νέοι δασμοί κρίνονται υπέρογκοι, με συνέπεια η ΕΕ να αντιδράσει άμεσα επιβάλλοντας υψηλούς δασμούς στα αμερικανικά εσπεριδοειδή, πλήττοντας κυρίως την Φλώριδα, στα αμερικανικά αυτοκίνητα και σε δεκάδες άλλα εμπορεύματα, υποβάλλοντας ταυτόχρονα επίσημη διαμαρτυρία στον Διεθνή Οργανισμό Εμπορίου (World Trade Organization-WTO).

Την ΕΕ ακολουθούν οι Βραζιλία, Ελβετία, Ιαπωνία, Κίνα, Κορέα, Ταϊβάν και άλλες χώρες με ανάλογες προσφυγές, με αποτέλεσμα στις 11 Νοεμβρίου του 2003 ο WTO αποφασίζει πως οι ΗΠΑ παραβιάζουν τις υποχρεώσεις τους στην εφαρμογή συγκεκριμένων και επίσημα αναγνωρισμένων δασμολογικών συντελεστών. Το τελικό πόρισμα καταδικάζει τις ΗΠΑ σε πρόστιμο $2 δισεκατομμυρίων, το υψηλότερο που έχει επιβάλλει έως τότε ο οργανισμός σε μέλος του.

Αν και η κυβέρνηση Bush δηλώνει πως θα διατηρήσει τους νέους δασμούς, οι επιπτώσεις των ευρωπαϊκών αντιμέτρων δημιουργούν έντονα προβλήματα στο εσωτερικό των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα η αμερικανική κυβέρνηση να υποχρεωθεί, μόλις ένα δεκαοκτάμηνο μετά την εφαρμογή των νέων δασμών, να τους αποσύρει στις 4 Δεκεμβρίου του 2003.

Η απόφαση του Αμερικανού προέδρου προκαλεί την δριμύτατη κριτική των χαλυβουργιών και των οπαδών του προστατευτισμού, αλλά επικροτείται από οπαδούς του ελευθέρου εμπορίου και τους εισαγωγείς χαλύβων. Από την πλευρά του ο George W. Bush υποστηρίζει πως καταλήγει στην επιλογή των δασμών, ώστε να προσφέρει στην αμερικανική χαλυβουργία να προσαρμοσθεί και να αντισταθεί στην πλημμυρίδα των εισαγωγών από το εξωτερικό, αλλά και να ανακουφίσει τους εργαζόμενους και τις κοινότητες που εξαρτώνται από τον χάλυβα για να επιβιώσουν και να φροντίσουν τις οικογένειές τους. Ισχυρίζεται πως τα μέτρα του επιτυγχάνουν τον στόχο τους, οπότε και δεν υπάρχει λόγος να παραμείνουν σε ισχύ.

Τα στοιχεία για τον “πόλεμο” του 2002 

Τον Σεπτέμβριο του 2003, η Διεθνής Εμπορική Επιτροπή των ΗΠΑ (U.S. International Trade Commission-ITC) εξετάζει εξονυχιστικά τις συνέπειες των δασμών του 2002 στους χάλυβες, καταλήγοντας σε μία ευρύτατου φάσματος οικονομική ανάλυση. Η μελέτη εστιάζεται στην επίδραση των δασμών και υπολογίζει τις επιδράσεις στην κοινωνική πρόνοια που έχουν όφελος μεταξύ $56,6 εκατομμυρίων (0,0006% του ΑΕΠ) με απώλειες όμως της τάξης των $110 εκατομμυρίων (0,0011% του ΑΕΠ), με τελική απώλεια $41,6 εκατομμυρίων.

Μία διετία σχεδόν αργότερα, στα τέλη του 2005, μία μελέτη που εμφανίζεται ταυτόχρονα στις εφημερίδες New York Times και Wall Street Journal, αποκαλύπτει εμπεριστατωμένα πως το κόστος αυτού του έστω και βραχυχρόνιου εμπορικού πολέμου καταλήγει να υπερβεί τα οφέλη που εκτιμώνται αρχικά και εστιάζονται στην αύξηση του ΑΕΠ, στον πολλαπλασιασμό των θέσεων εργασίας και σε θετικές επιδράσεις στον αναδιανεμητικό τομέα της αγοράς.

Σε πρώτη φάση οδηγεί σε απώλεια 26.000 θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ, που αυξάνονται σε 200.000 στην λήξη του, ενώ στο σύστημα κοινωνικών παροχών το όφελος ανέρχεται σε $65,6 εκατομμύρια (0,0006% του ΑΕΠ), αλλά οι απώλειες φθάνουν τα $110,0 εκατομμύρια (0,0011%), εκμηδενίζοντας το αρχικό κέρδος.

Η μελέτη εστιάζεται στο γεγονός ότι ενώ τα προγραμματιζόμενα οφέλη επικεντρώνονται σε έναν εξαιρετικά περιορισμένο τομέα οικονομικής δραστηριότητας, το κόστος λόγω των αντιμέτρων διαχέεται σε δραστικά μεγαλύτερο εύρος, με αποτέλεσμα να προκαλεί αρνητικές επιπτώσεις σε κλίμακες που συχνά λόγω αλληλεπιδράσεων εξελίσσονται απρόβλεπτα. Η πλειοψηφία πάντως των καταναλωτών χαλύβων στην χώρα εμφανίζεται πεπεισμένη για το γεγονός ότι οι δασμοί δεν προκαλούν σημαντικές μεταβολές στην αγορά εργασίας, στην διεθνή ανταγωνιστικότητα, ή στις επενδύσεις κεφαλαίων.

Η παραγωγή χαλύβων αυξάνεται ανεπαίσθητα στις ΗΠΑ κατά την περίοδο επιβολής των δασμών, με την προστασία της χαλυβουργίας να επιφέρει όμως ανεπιθύμητες συνέπειες. Μία μελέτη του 2003 για λογαριασμό της Ένωσης Εμπορικών Δραστηριοτήτων Βιομηχανιών Καταναλωτικών Αγαθών (Consuming Industries Trade Action Coalition-CITAC), που αποτελεί σύνδεσμο βιομηχανιών που αξιοποιούν πρώτες ύλες, αποκαλύπτει πως τελικά μειώνονται κατά 200.000 οι θέσεις εργασίας στην επίμαχη περίοδο.

Σε γενικές γραμμές οι εμπορικοί πόλεμοι των Αμερικανών δεν κρίνονται επιτυχημένοι, με αποτελέσματα στις καλύτερες περιπτώσεις αμφίβολα και το κυριότερο χωρίς θετικές επιπτώσεις. Παράλληλα τα προβλήματα που υποτίθεται πως πρόκειται να επιλύσουν συνήθως παραμένουν και συχνά οξύνονται, επιβαρύνοντας τις οικονομίες των εμπλεκόμενων χωρών, χωρίς να εξαιρείται η χώρα που προχωρεί στην εφαρμογή τους, δηλαδή οι ΗΠΑ. Με βάση αυτά τα δεδομένα και ο νέος εμπορικός πόλεμος των Αμερικανών κατά της ΕΕ και της Κίνας, πέραν της γενικής αναταραχής που προκαλεί στις αγορές, δεν πρόκειται να καταλήξει σε απτά και θετικά αποτελέσματα.