Σουφισμός και Χριστιανισμός – Η αλήθεια μέσα από την οπτική του “άλλου”

Ο Alberto Fabio Ambrosio, με χρόνια εμπειρίας στην Τουρκία και βαθιά γνώση της οθωμανικής και σουφικής παράδοσης, φωτίζει ένα πεδίο συναντήσεων ανάμεσα στον χριστιανισμό και τον σουφισμό, όχι μέσα από πολιτικά φίλτρα αλλά από τον φακό της ειλικρινούς αναζήτησης. Το βιβλίο του, “Ο Σουφισμός και ο Χριστιανισμός”, είναι η αφορμή για έναν βαθύτερο προβληματισμό γύρω από την κατανόηση, τη σχετικότητα της αλήθειας, πέρα από σύνορα και ταυτότητες.

Ένα βιβλίο που, κανονικά δεν θα με ενδιέφερε, σχετικά με την οπτική του Χριστιανισμού για τον Ισλαμικό μυστικισμό ή τις ιστορικές συναντήσεις αυτών των δύο αντιλήψεων, ωστόσο με κέντρισε ο τίτλος, όταν μου το συνέστησαν. Διαβάζοντας την προσέγγιση του συγγραφέα στο θέμα του, μου έκανε Ένα κλικ: Η απόλαυση του να βλέπει κανείς μια πίστη ή μια ιδεολογία μέσα από τα μάτια των έντιμων ανθρώπων της “άλλης πλευράς”.

Ο καθολικός ιερέας Alberto Fabio Ambrosio, έζησε πολλά χρόνια και στην Τουρκία, και κυκλοφόρησε το βιβλίο του τον Φεβρουάριο του 2025. Δεν μπορώ να πω πως ένιωσα όπως ο ήρωας μυθιστορήματος του Ορχάν Παμούκ, του οποίου η ζωή άλλαξε επειδή διάβασε ένα βιβλίο, όμως όταν τελείωσα την ανάγνωση ένιωσα ηρεμία. Μια αίσθηση που πηγάζει από τη στάση ζωής ενός ανθρώπου ο οποίος, ανήκοντας σε έναν κόσμο που συχνά περιγράφεται ως αντίθετος (ή ακόμα και εχθρικός) προς τον δικό μας, καταφέρνει να μιλήσει για τον δικό μας κόσμο με ειλικρίνεια.

Ποιος είναι ο Alberto Fabio Ambrosio

Ο Alberto Fabio Ambrosio είναι καθολικός ιερέας εδώ και 35 χρόνια. Ξεκίνησε τις σπουδές του στη φιλοσοφία το 1991, σε ηλικία 20 ετών. Στη συνέχεια σπούδασε τουρκολογία στο Στρασβούργο και έμαθε αραβικά, περσικά και οθωμανικά. Το μεταπτυχιακό του ήταν στον Μπεκτασισμό και η διδακτορική του διατριβή στη Σορβόννη, στον Μεβλεβί σεΐχη και φιλόσοφο του 17ου αιώνα, Ισμαήλ Ρουσούχι Αγκναραβί. Από το 2003 έως το 2014 έζησε στο Δομινικανό Μοναστήρι και την Εκκλησία του Αγίου Πέτρου στο Γαλατά της Κωνσταντινούπολης. Σήμερα διδάσκει θεολογία και ιστορία των θρησκειών στο Luxembourg School of Religion & Society.

Το θέμα δεν θα μου κινούσε το ενδιαφέρον, αν δεν είχε νόημα να βλέπεις έναν άνθρωπο από την «άλλη» πλευρά, προσπαθώντας να κατανοήσει με ειλικρίνεια την “δική” μας πλευρά.

Στον κόσμο όπου όλα “δικά μας” είναι καλά και όλα «δικά τους» είναι κακά (και αντίστροφα, φυσικά), σκέφτομαι ότι οι πιο πολύτιμοι άνθρωποι είναι αυτοί που μπορούν να κοιτάξουν με ειλικρίνεια από τον «αντίπαλο» κόσμο, στον δικό μας. Και πιστεύω πως ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου, είναι ένας από αυτούς τους ανθρώπους που προσπαθούν να κατανοήσουν και να μεταφέρουν τις απόψεις των άλλων κόσμων, χωρίς να φοβούνται τις κατηγορίες περί «προδοσίας» από τους δικούς τους.

“Σουφισμός και Χριστιανισμός”

Ο Ναμίκ Κεμάλ είχε πει: «Η σπίθα της αλήθειας γεννιέται από τη σύγκρουση των ιδεών”. Μια φράση που ακούγεται δυνατή, αλλά που αγνοεί τη σχετικότητα της αλήθειας. Η αλήθεια ήταν πάντα ένας σχετικός όρος, διαμορφωμένος από κοινωνικά ή ατομικά συμφέροντα και οπτικές και κάθε ομάδα ή άτομο είχε τη δική του εκδοχή της.

Πολλά προβλήματα ξεκινούν ακριβώς από την προσπάθεια αναζήτησης «κοινής αλήθειας», που συχνά οδηγεί στο να επιβάλλει κάποιος τη “δική του αλήθεια”, ως την απόλυτη. Κι αυτό οδηγεί όχι στη αλήθεια, αλλά στη σύγκρουση. Βέβαια, δεν ξεχνάμε πως οι άνθρωποι είναι κοινωνικά όντα, και η πλήρης σχετικότητα της αλήθειας μπορεί να μετατρέψει τη συλλογική ζωή σε κόλαση. Η ιστορία της ανθρωπότητας είναι, εν μέρει, και η ιστορία της προσπάθειας να βρεθεί αυτή η ισορροπία.

Αν ο Ναμίκ Κεμάλ είχε χρησιμοποιήσει τη ρητορική του όχι για να υπηρετήσει μια «κοινή» αλήθεια αλλά για να ενθαρρύνει την κατανόηση της πολλαπλότητας των αληθειών, ίσως σήμερα να είχαμε ένα ρητό πιο χρήσιμο για τον καιρό μας. Αν πάλι προτιμήσουμε να κρατήσουμε τη ρήση όπως είναι, τότε το πρόβλημα είναι πως, σήμερα δεν έχει καμία πρακτική αξία. Γιατί κανείς δεν αποδέχεται την πιθανότητα να έχει και ο άλλος δίκιο. Έτσι, από τη “σύγκρουση των ιδεών” δεν γεννιέται κάποια σπίθα, παρά μόνο σύγκρουση.

Όταν πια δεν μπορείς να κατανοήσεις τον κόσμο σου μέσα από τους «δικούς σου», επειδή μόνο πετούν πέτρες από το δικό τους μετερίζι, ίσως είναι θεραπευτικό να προσπαθήσεις να τον καταλάβεις μέσα από τους έντιμους ανθρώπους του «έξω κόσμου». Αυτό ένιωσα διαβάζοντας αυτό το βιβλίο. Ένα απόσπασμα, που με συγκλόνισε:

Οι συναντήσεις των Χριστιανών μοναχών με τον ισλαμικό μυστικισμό κορυφώθηκαν στην πόλη του Μεβλανά, την Κόνια. Αυτές όμως σταμάτησαν απότομα το 1927. Ένας μοναχός του Τάγματος των Ασσομψιονιστών έγραφε τότε:

«Αυτό που πλέον δεν βλέπουμε στην Κόνια των δερβίσηδων είναι οι ίδιοι οι δερβίσηδες. Όσο κι αν ψάχνω πίσω από τα μαγαζιά, ανάμεσα στους περαστικούς, στις αυλές των τεμένων, στις συνοικίες γύρω από τους τεκέδες, στα διαδρόμους του κυβερνείου, δεν βρίσκω ούτε έναν δερβίση. Παλιά ήταν παντού. Μέχρι την επανάσταση του 1908 κατείχαν σχεδόν τη μισή Κόνια. Μετά, οι Νεότουρκοι τους αφαίρεσαν την περιουσία τους και τώρα έχουν εξαφανιστεί. Η Κόνια, χωρίς τους Μεβλεβί δερβίσηδες, μοιάζει να έχασε όλη της τη γοητεία και να έγινε μια κοινή επαρχιακή πόλη της Ανατολίας».

(Από το βιβλίο «Ο Σουφισμός και ο Χριστιανισμός / Ανάμεσα στην Ιστορία και τον Μυστικισμό», Alberto Fabio Ambrosio)