Πως ο Τραμπ θέλει να διασπάσει τον “Απεχθή Άξονα”

Ως αναθεωρητικές δυνάμεις ορίζονται οι χώρες που αμφισβητούν την αμερικανική κυριαρχία και παντοδυναμία σε περιφερειακό και/ή παγκόσμιο επίπεδο. Ο «Απεχθής Άξονας» (The Axis of Upheaval) όπως ορίζεται από το Center for a New American Security σχηματοποιείται στη δικιά μου τυπολογία στα κράτη του άξονα 3+1: Κίνα-Ρωσία-Ιράν με τη Βόρεια Κορέα να αντικαθίστανται από την Τουρκία.

Είναι τέσσερεις χώρες που υπήρξαν πρώην αυτοκρατορίες. Κίνα-Κινεζική, Ρωσία-Ρωσική, Ιράν-Περσική και Τουρκία-Οθωμανική με μεγάλη ιστορική και πολιτισμική κληρονομιά την οποία προβάλουν σταθερά και εργαλειοποίουν ως ήπια ισχύ, ενώ οραματίζονται την επέκταση της επιρροής τους στη βάση του ένδοξου παρελθόντος:

• Αποτελούν πρωτίστως χερσαίες δυνάμεις και δημιουργούν μια συμπαγής ευρασιατική μάζα, αναζητώντας διέξοδο και επιδιώκοντας προβολή ισχύος στη θαλάσσια περίμετρο της Ευρασίας.
• Δημιουργούν αντί-συσπείρωση έναντι των ΗΠΑ παρόλο τα συγκρουσιακά συμφέροντα μεταξύ τους.
• Είναι αυταρχικά καθεστώτα που κατατάσσονται στην κατηγορία των «μη-ελεύθερων κρατών» όπου ο ηγεμόνας (Τζινπίνγκ, Πούτιν, Χαμενεΐ, Έρντογαν) ταυτίζεται με το έθνος.
• Στις τέσσερεις υπό περιφέρειες της Ευρασιας που ανήκει γεωγραφικά η κάθε αναθεωρητική δύναμη υπάρχει μια εστία έντασης ή/και σύγκρουσης: Δυτική και Ενδιάμεση (Ρωσία-πόλεμος στην Ουκρανία), Νότια (Τουρκία-ανταγωνισμός στην Ανατολική Μεσόγειο και Ιράν-πόλεμος στη Μέση Ανατολή), Ανατολική (Κίνα-πίεση σε Ταϊβάν και προσπάθεια κυριαρχίας στη Νότια Σινική Θάλασσα).

Οι ΗΠΑ και ο «άξονας»

Οι ΗΠΑ στην προηγούμενη προεδρία ενίσχυσαν με τις επιλογές τους την αναφερόμενη συμμαχία (Κίνα-Ρωσία-Ιράν με τη Τουρκία να παραμένει με αμφίσημο ρόλο), δημιουργώντας μάλιστα στην καρδιά της Ευρασίας το πρόπλασμα μιας υπερδύναμης με τη στρατηγική σχέση Κίνας-Ρωσίας. Αυτό αποτυπώθηκε και σε σημειολογικό επίπεδο, κάνοντας τη διάκριση μεταξύ αυταρχικών και δημοκρατικών κρατών

Σκοπός του πρόεδρου Τραμπ είναι να διασπάσει τον άξονα αυτό, διαπραγματεύοντας και συναλλάσσοντας με την κάθε δύναμη ξεχωριστά. Προτεραιότητα η Ρωσία ώστε να αποσυνδεθεί από το θανάσιμο εναγκαλισμό της Κίνας και να αποκατασταθεί η ισορροπία στη γεωστρατηγική τριάδα (ΗΠΑ-Ρωσία-Κίνα) στην Ευρασία. Επανεκκίνηση των αμερικανο-ρωσικών σχέσεων. Διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη με τις διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία και τον περιορισμό των σημείων τριβής/τον επανακαθορισμό των σφαιρών επιρροής σε Μέση Ανατολή, Κεντρική Ασία και Αρκτική. Για την Κίνα, περιορίζεται σε πρώτη φάση η επιρροή της στο δυτικό ημισφαίριο και εντείνεται ο εμπορικός πόλεμος εναντίον της.

Το σχέδιο Τραμπ

Οι συνομιλίες με την Κίνα είναι πολύ λιγότερο άμεσες και δύσκολες λόγω της πολυπλοκότητας στα γεωοικονομικά ζητήματα. Ωστόσο η πρόσφατη συνάντηση των δύο πλευρών στο Παρίσι για το θέμα των δασμών κατέληξε σε μια καταρχήν συμφωνία. Στο Ιράν ασκείται «μέγιστη πίεση» ώστε να αποδυναμωθεί τόσο το καθεστώς εσωτερικά όσο και οι σύμμαχοι του «άξονα της αντίστασης». Οι διερευνητικές επαφές και οι άμεσες διαπραγματεύσεις  μεταξύ των δύο πλευρών για τον ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα που είναι εν εξέλιξή, είναι απόδειξη της αποφασιστικότητας της διπλωματίας των ΗΠΑ.

Η Τουρκία, που βρίσκεται σε παράκαμψη από τις ΗΠΑ για τρίτη συνεχόμενη αμερικανική διοίκηση, λόγω της επαμφοτερίζουσας στάσης και της στενής σχέσης με τα προαναφερόμενα αναθεωρητικά κράτη, αποτελεί τον «εύθραυστο κρίκο» του άξονα που ο Ντόναλντ Τραμπ αφήνει για το τέλος. Η ερντογανική Τουρκία είναι ειδική περίπτωση, αφού ως μέλος του ΝΑΤΟ και σύμμαχος των ΗΠΑ, έχει ουσιαστικά κόψει τους κάβους από τη Δύση.

Οι αντιηγεμονικές συμμαχίες, ως το εφιαλτικό σενάριο για τα αμερικανικά συμφέροντα στην Ευρασία, είναι πραγματικότητα. Ο μεγάλος συνασπισμός Κίνας, Ρωσίας και Ιράν, που ο Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι είχε αναφέρει ως το πιο επικίνδυνο ενδεχόμενο 28 χρόνια πριν στο βιβλίο του «Η μεγάλη σκακιέρα», συμπεριλαμβάνει και την Τουρκία ως «bonus». Το «κράτος-κλειδί» των ΗΠΑ όπως το ονόμασε, που για δεκαετίες στηρίχτηκε από διαδοχικές αμερικανικές κυβερνήσεις μέχρι και το 2017, είναι πια σε μεγάλο βαθμό ευθυγραμμισμένο με τους στρατηγικούς ανταγωνιστές των ΗΠΑ.

Οι ΗΠΑ έχουν σημαντικό πλεονέκτημα στις μοχλεύσεις έναντι του «Απεχθούς Άξονα», μιας  και τα τέσσερα κράτη που τον συγκροτούν αντιμετωπίζουν δομικά και κρίσιμα εσωτερικά προβλήματα.