Πώς εντοπίζετε έναν Ρώσο κατάσκοπο – “Κοιτάξτε αν πλένεται!”

Έπεσε στα χέρια των New York Times και της βρετανικής Guardian, αλλά και του Associated Press , φυλλάδιο με συστάσεις των Μυστικών Υπηρεσιών της Λετονίας, ενός έθνους των δύο εκατομμυρίων κατοίκων και με έκταση ίση με της Μακεδονίας, για το πώς να υποψιάζονται οι πολίτες ότι έχουν να κάνουν με κατάσκοπο.

Γράφουν οι Λετονοί μυστικοί πράκτορες ότι είναι ύποπτοι οι τουρίστες που έχουν χάρτες, αλλά και οι τουρίστες… που δεν έχουν. Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που αναφέρουν είναι ότι πρέπει να θεωρούνται ύποπτοι όσοι προσπαθούν να τους πιάσουν κουβέντα για πολιτική, ή όσοι φαίνονται να έχουν “εξειδικευμένο εξοπλισμό” στον δε εξειδικευμένο εξοπλισμό αναφέρουν αντικείμενα που έχουν σχεδόν οι περισσότεροι άνθρωποι.

Στην σχετική έκθεσή της, η υπηρεσία αντικατασκοπείας (ή Αμυντικών Πληροφοριών και Ασφάλειας όπως λέγεται πλέον εκεί), περιγράφει το προφίλ των πιθανών πρακτόρων που κατά τη γνώμη τους στέλνουν ή ναυλώνουν μεταξύ των ντόπιων οι Ρώσοι και οι Λευκορώσοι. Αναφέρουν ότι μπορεί οι κατάσκοποι να… βρωμάνε και να είναι άτομα με εμφανή “ανεπαρκή υγιεινή” (άπλυτοι δηλαδή), επειδή «κάποιοι πράκτορες κινούνται στην παρανομία και δεν έχουν πρόσβαση σε κανονική στέγη με λουτρό».

Άλλες “κόκκινες σημαίες” κατά τη γνώμη τους περιλαμβάνουν το πολύ κοντό κούρεμα, που είναι μόδα στη μισή Ευρώπη. Ύποπτη ένδειξη θεωρούν ότι είναι κάποιος άνδρας να βρίσκεται σε δάσος ή στην εξοχή, και να δείχνει λίγο σαν χαμένος, να μη γνωρίζει καλά την περιοχή, αλλά να διαθέτει πολύ εξοπλισμό επιβίωσης, όπως ιατρικά κιτ, χάρτες ή ραδιόφωνα – πράγματα που όμως έχουν όλοι όσοι πάνε να κατασκηνώσουν στην εξοχή. Ύποπτοι είναι και όσοι δεν μιλούν καλά λετονικά, αλλά και όσοι τα μιλούν πάρα πολύ καλά – “επιτηδευμένα”, όπως γράφουν. Οπότε ποιοι δεν ειναι ύποπτοι;  Επισης ύποπτοι είναι και όσοι έχουν αθλητικό σωματότυπο., οπότε ας μην πηγαίνουν στη Λετονία καλογυμνασμένοι άνδρες.

Κάτι επιτέλους λογικό, αλλά αυτονόητο που αναφέρουν είναι ότι πρέπει να θεωρούνται ύποπτοι όσοι τριγυρίζουν κοντά σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, γιατί μπορεί να είναι σαμποτέρ. Σε κάθε περίπτωση συνιστούν στους Λετονούς αν υποψιάζονται κάποιον, να μην παραστήσουν τους Τζέιμς Μποντ, να αποχωρήσουν και να ενημερώσουν τις αρχές.

Το προφίλ των υπόπτων

Εν γένει παραδέχονται ότι οι ρωσικές υπηρεσίες έχουν αναβαθμιστεί και αναπροσαρμοστεί, με αποτέλεσμα να μην είναι πλέον τόσο εύκολο να αναγνωρίσει κάποιος τους πράκτορες, τους σαμποτέρ και τους κατασκόπους. «Τα μέλη τους μπορεί να μην ανταποκρίνονται οπτικά στο κλασικό προφίλ σαμποτέρ» γράφει η αρμόδια υπηρεσία και προσθέτει ότι οι πράκτορες θα μπορούσαν να είναι μέρος ομάδων που βρίσκονται κοντά σε ευαίσθητες τοποθεσίες, να εργάζονται ή να λένε ότι εργάζονται σε ανθρωπιστικές οργανώσεις, σε κάποια ΜΚΟ, στον ΟΗΕ ή στον Ερυθρό Σταυρό, και να κοιμούνται σε απομακρυσμένες περιοχές ως φυσιολάτρες. «Αν όμως είναι φανερό ότι δεν δείχνουν κανένα ενδιαφέρον για τη φύση, τότε είναι ύποπτοι», προσθέτει η λετονική αντικατασκοπεία.

Οι Πολωνοί δεν πάνε πίσω σε παρόμοιες συμβουλές. Ο Robert Heade, πρώην αναλυτής της υπηρεσίας πληροφοριών της Πολωνίας σε συνέντευξή του συνιστά οι πολίτες να προσέχουν τα αυτοκίνητα με ξένες πινακίδες, και να θεωρούν ύποπτο ακόμα και όποιον φωτογραφίζει απλώς υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις ή αποχετεύσεις. Ο ίδιος παραδέχεται ότι πλέον με τα κινητά όλοι φωτογραφίζουν διαρκώς τα πάντα, και ο εντοπισμός του ύποπτου δεν είναι τόσο εύκολος όπως παλιά.

Θεωρεί ύποπτο όπως και οι Λετονοί, αλλά και οι Ρώσοι, τον πολύ κοινωνικό τύπο που προσπαθεί να πιάνει κουβέντα με όλους. Ύποπτος είναι και ο τουρίστας που δεν δείχνει ενδιαφέρον για θέματα που κλασικά ενδιαφέρουν τους τουρίστες, όπως το πού υπάρχει εκεί κοντά βενζινάδικο ή ένα αξιοθέατο – βέβαια με ένα απλό γκουγκλάρισμα όλοι ξέρουν που είναι το πλησιέστερο βενζινάδικο ή το αξιοθέατο. Ο ίδιος λέει ότι οι ύποπτοι προσπαθούν συχνά να πιάνουν δουλειά σε μια φαινομενικά ασήμαντη επιχείρηση, όπως σε ένα εργοστάσιο βιολογικού καθαρισμού.

Έχει βέβαια και η FSB της Ρωσίας παρόμοιες οδηγίες, αλλά δεν τις δημοσιοποιεί. Έχουν δοθεί στη δημοσιότητα οδηγίες της KGB που συνιστούσε στους πράκτορές της να πιάνουν φιλίες με εκείνον που υποψιάζονται για να διαπιστώσουν αν  υπάρχουν χρονικά κενά στο παρελθόν του.

 

Τί συνέβαινε στον Ψυχρό Πόλεμο 

Στον Ψυχρό Πόλεμο οι Ρώσοι θεωρούσαν ότι οι περισσότεροι κατάσκοποι των Δυτικών ήταν πάντα καλοντυμένοι και περιποιημένοι, ότι ήταν σχεδόν αφύσικα ευγενικοί και εξυπηρετικοί προς όλους, ότι επιδίωκαν να αντλούν διαρκώς πληροφορίες – πιθανόν για εκβιάσεις αργότερα και απόσπαση πληροφοριών – και ότι είχαν ακριβά γούστα. Το τελευταίο αποδιδόταν στο ότι πληρώνονταν από τους δυτικούς με πολύ καλούς μισθούς για την επικίνδυνη δουλειά τους και ότι μοναδικό κίνητρό τους ήταν στην ουσία το χρήμα.

Ύποπτοι για την KGB ήταν τότε και όσοι δεν έτρωγαν ψωμί ή το έκοβαν σε πολύ μικρά μπουκιές, καθώς οι Ρώσοι έτρωγαν με πάθος ψωμιά. Επίσης ύποπτοι ήταν όσοι, ενώ έψαχναν για δουλειά, δεν πίεζαν ιδιαίτερα για καλύτερο μισθό, επειδή έτσι κι αλλιώς ήταν οικονομικά εξασφαλισμένοι, οπότε ήταν πολύ βολικοί στην διαπραγμάτευση των οικονομικών. Επεδίωκαν όμως εργασίες με ευέλικτο ωράριο. Ακόμα κι αν μιλούσαν τέλεια ρωσικά, θεωρούνταν ύποπτοι όσοι είχαν δυτικές συνήθειες, όπως «το να απλώνουν τα πόδια τους σε καρέκλες, ή να μασάνε τσίχλα μιλώντας» και τόνιζαν τις πολιτισμικές διαφορές που τον καιρό εκείνο είχε ο μέσος Ρώσος με τον μέσο δυτικό.

Βέβαια οι σημαντικότεροι κατάσκοποι στην ιστορία ήταν και παραμένουν οι υψηλά ιστάμενοι στην ιεραρχία σε σημαντικούς τομείς της εχθρικής χώρας, όμως οι Λετονοί και οι Πολωνοί λένε ότι «οι κατάσκοποι ενδιαφέρονται και για την πιο ασήμαντη λεπτομέρεια της καθημερινότητας, γιατί την βάζουν σε κάποιο κομμάτι του παζλ των κεντρικών υπηρεσιών».