Το τρίγωνο Τραμπ-Ερντογάν-PKK και η νέα τάξη πραγμάτων στη Μέση Ανατολή

Η συγκυρία προκαλεί κραδασμούς στην ευρύτερη Αριστερά. Από τη μία, πρόκειται για εξελίξεις που, υπό διαφορετικές συνθήκες, η Αριστερά θα επεδίωκε ή θα επικροτούσε. Από την άλλη, δεν προέρχονται από φιλελεύθερους ηγέτες, αλλά από ακροδεξιές ηγεσίες, οι οποίες, παρά τη σκληρότητά τους (βλ. Τραμπ) επιδεικνύουν μεγαλύτερο ρεαλισμό απ’ ό,τι οι προηγούμενες, φιλελεύθερες ελίτ
– ελίτ συχνά άτολμες ή άκαμπτες στο να υιοθετήσουν ρεαλιστικές πολιτικές.

Ο ανταρτοπόλεμος είναι πλέον ανέφικτος, σε έναν κόσμο όπου τα κρατικά drones περιπολούν συνεχώς τον ουρανό. Ο Ερντογάν, σε διάστημα μιας δεκαετίας, κατάφερε να εξουδετερώσει στρατιωτικά το PKK και εν συνεχεία του προσέφερε έναν τρόπο συντεταγμένης απόσυρσης και εκείνο τον αποδέχθηκε. Αν και οι λεπτομέρειες της συμφωνίας δεν είναι ακόμη γνωστές, ωστόσο, είναι σαφές πως η ειρήνη επιτεύχθηκε με τους όρους του κράτους, όχι της ένοπλης οργάνωσης.

Στην τουρκική αντιπολίτευση, καθώς και σε προοδευτικούς κύκλους, επικρατούν συγκρατημένη αισιοδοξία και αμηχανία. Θα ήθελαν ενδεχομένως να χαρούν με το τέλος της ένοπλης βίας, όμως, όπως λέει το γνωμικό, “η χαρά δεν τους αφήνει”. Από την άλλη, κάποιοι φιλελεύθεροι διανοούμενοι ή πολιτικοί, πρώην σύμμαχοι του AKP (κόμμα του Ερντογάν) που εγκατέλειψαν το “τρένο” στη δεκαετία του 2010, επανεμφανίζονται κατά καιρούς και επικρίνουν όσους αρνούνται να αναγνωρίσουν το τέλος της σύγκρουσης με το PKK.

Όταν κάθε γεγονός προσεγγίζεται με προειλημμένη κρίση και η ανάλυση επαναλαμβάνεται, στο τέλος γίνεται βαρετή και ανούσια.

Η ειρήνη για ποιους;

Δεν είναι όμως όλα τόσο απλά. Πολλοί από εκείνους που, θεωρητικά, θα έπρεπε να χαίρονται με το τέλος της σύγκρουσης, αντιμετωπίζουν την εξέλιξη αυτή με σκεπτικισμό. Οι πολιτικοί τους εκπρόσωποι βρίσκονται στη φυλακή, υπό καθεστώς καταστολής και στέρησης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, είναι εύλογο η “νίκη του κράτους” να προκαλεί περισσότερο προβληματισμό, παρά ανακούφιση. Οι περισσότεροι κατανοούν, έστω διαισθητικά, ότι η πολιτική συχνά λειτουργεί ως παίγνιο μηδενικού αθροίσματος: Η νίκη του ενός συνεπάγεται απώλεια ή ήττα του άλλου.

Το παράδειγμα των ΗΠΑ

Παρόμοια διλήμματα διαφαίνονται και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Πολλοί αριστεροί και προοδευτικοί στις ΗΠΑ βρίσκονται σε αμηχανία, βλέποντας τον Ντόναλντ Τραμπ να αποδομεί παγιωμένες αντιλήψεις για τη Μέση Ανατολή: Αποστασιοποιείται από τον Νετανιάχου, συνάπτει συμφωνίες μαμούθ με τη Σαουδική Αραβία, αποδέχεται τη νέα πραγματικότητα στη Συρία, εξομαλύνει τις σχέσεις με το Ιράν και αναγνωρίζει την Τουρκία ως περιφερειακή υπερδύναμη. Ίσως, στο μέλλον, φτάσει να αναγνωρίσει και κάποιο είδος παλαιστινιακού κράτους.

Αρκετοί στην αμερικανική Αριστερά επικροτούν αυτές τις κινήσεις. Εδώ και χρόνια, διαφωνούν έντονα με το φιλελεύθερο κατεστημένο για την άκριτη υποστήριξή του στον σιωνισμό, τον παρεμβατισμό και τη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή. Αυτό το κεφάλαιο φαίνεται να κλείνει.

Ο Τραμπ το διατύπωσε εύγλωττα στη διάσκεψη του Ριάντ: «Πάρα πολλοί Αμερικανοί πρόεδροι έχουν προσβληθεί από την ιδέα ότι είναι δική μας δουλειά να κοιτάμε στις ψυχές των ξένων ηγετών και να χρησιμοποιούμε την αμερικανική πολιτική για να απονείμουμε δικαιοσύνη για τις αμαρτίες τους… Είναι δουλειά του Θεού να κρίνει. Η δική μου δουλειά είναι να υπερασπίζομαι την Αμερική και να προωθώ τα θεμελιώδη συμφέροντα της σταθερότητας, της ευημερίας και της ειρήνης».

Η ρεαλιστική πολιτική και η δύναμη της ισχύος

Πολλοί Αμερικανοί, από την Αριστερά έως την Δεξιά, συμφωνούν. Η κατάσταση στις ΗΠΑ είναι πολύ διαφορετική, καθώς φαίνεται να υπάρχει περισσότερος χώρος για συνεργασία. Σε αντίθεση με την εικοσιπενταετή παρουσία του Ερντογάν στην Τουρκία, το κίνημα Τραμπ δεν αποτελεί ακόμη τόσο σοβαρή απειλή, που να είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Το φιλελεύθερο κατεστημένο είναι επίσης, σαφώς, πιο βαθιά ριζωμένο στις ΗΠΑ και χρειάζεται συντονισμένη προσπάθεια για να μεταρρυθμιστεί. Υπάρχει επίσης το επιχείρημα ότι, στις ΗΠΑ υπάρχει ιστορικό συνεργασίας μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς σε αντιπολεμικά ζητήματα, οπότε αυτό δεν είναι εντελώς πρωτοφανές.

Ωστόσο, η εμπειρία δείχνει πως, η σύμπλευση Αριστεράς και Δεξιάς μπορεί, στην καλύτερη περίπτωση, να γκρεμίσει το παλιό. Το νέο, όμως, χτίζεται πάντα με τους όρους εκείνων που κατέχουν την εξουσία – και αυτήν τη στιγμή, αυτοί είναι ξεκάθαρα οι Ακροδεξιοί.