Βελουχιστάν: Η σύγκρουση Ινδίας-Πακιστάν, οι εμπορικοί διάδρομοι και ο χάρτης R. Peters

Οι Βελούχοι είναι κυρίως μουσουλμάνοι, σουνίτες στη μεγάλη τους πλειοψηφία, που μιλούν τη βελουχική γλώσσα (Balochi), η οποία ανήκει στις ιρανικές γλώσσες. Το Βελουχιστάν είναι η μεγαλύτερη επαρχία του Πακιστάν και καλύπτει το 44% του εδάφους, αλλά κατοικείται μόλις από 15 εκατ. ανθρώπους στο σύνολο των 240 εκατ. του Πακιστάν. Επίσης, εκτείνεται και στο Ιράν (Σιστάν-Βελουχιστάν) και σε ένα μικρότερο τμήμα του νότιου Αφγανιστάν. Η επαρχία προσαρτήθηκε από το Πακιστάν το 1948, έξι μήνες μετά την απόσχισή της από την Ινδία τον Αύγουστο του 1947, και έκτοτε βιώνει μακρά ιστορία περιθωριοποίησης. Στο Ιράν, επίσης, οι Βελούχοι αντιμετωπίζουν θρησκευτικές και εθνοτικές καταπιέσεις από το Τεχεράνη.

Στο Πακιστάν οι βασικές ομάδες του αποσχιστικού κινήματος είναι o Baloch Liberation Army (BLA), που είναι και ο πιο μαχητικός. Το Καράτσι θεωρεί την ομάδα ως “ινδικό πληρεξούσιο”. Επίσης, δρουν το Baloch Liberation Front (BLF) και ο Baloch Republican Army (BRA). Από την αρχή της χρονιάς έχουν σκοτωθεί πάνω από 200 άνθρωποι, κυρίως μέλη των δυνάμεων ασφαλείας, από ένοπλες ομάδες στο Βελουχιστάν και τη γειτονική Χιμπέρ-Παχτούνκβα. Τα τελευταία χρόνια, το BLA έχει επεκτείνει σημαντικά την κλίμακα και την πολυπλοκότητα των επιχειρήσεών του – διεξάγοντας περισσότερες από 150 τολμηρές επιθέσεις, μόνο πέρυσι – στοχεύοντας τις δυνάμεις ασφαλείας του Πακιστάν και Κινέζους υπηκόους, με αποκορύφωμα μια πειρατεία τρένου τον Μάρτιο.

• Την περίοδο 2023-2024, το BLA επιτέθηκε σε κινεζικά έργα και στρατιωτικές βάσεις. Η κυβέρνηση του Πακιστάν απάντησε με στρατιωτικές επιχειρήσεις και απαγωγές ακτιβιστών. Το Πακιστάν κατηγορεί την Ινδία ότι υποστηρίζει τους αντάρτες, κατηγορία που η Ινδία αρνείται.
• Στις 15 Μαρτίου, ένα τρένο που μετέφερε περισσότερους από 400 επιβάτες, δέχθηκε επίθεση από αυτονομιστές μαχητές στο Μπολάν του Μπαλουχιστάν, μέσα σε σήραγγες, που προσπάθησαν να κάνουν ουσιαστικά πειρατεία. Οι δυνάμεις ασφαλείας ανακοίνωσαν ότι ολοκλήρωσαν μια στρατιωτική επιχείρηση εναντίον ένοπλων αυτονομιστών, που κατέλαβαν το Jaffar Express με προορισμό την Πεσαβάρ, διασώζοντας 346 επιβάτες και σκοτώνοντας 33 αντάρτες.
• Επίσης επτά στρατιώτες του πακιστανικού στρατού σκοτώθηκαν όταν το όχημά τους έγινε στόχος αυτοσχέδιου εκρηκτικού μηχανισμού στη νοτιοδυτική επαρχία του Μπαλουχιστάν. Πέντε άτομα τραυματίστηκαν και μεταφέρθηκαν με ελικόπτερο σε στρατιωτικό νοσοκομείο στην πρωτεύουσα της επαρχίας, Κουέτα.
• Στο Ιράν, οι κύριες ομάδες που δρουν κατά της σιιτικής καταπίεσης και για αυτοδιοίκηση είναι η Jaish al-Adl (σουνίτικη τζιχαντιστική) και το Balochistan People’s Resistance Movement. Επιτίθενται σε ιρανικές αστυνομικές και στρατιωτικές βάσεις του Πακιστάν. Το Ιανουάριο 2024, το Ιράν εξαπέλυσε πυραυλικές επιθέσεις στο Πακιστάν, εναντίον της Jaish al-Adl, προκαλώντας διπλωματική κρίση.

Το Βελουχιστάν έχει βιώσει τουλάχιστον πέντε αυτονομιστικές εξεγέρσεις από την ίδρυση του Πακιστάν το 1947. Οι Βελούχοι εθνικιστές ισχυρίζονται ότι το πακιστανικό κράτος έχει παραμελήσει τον λαό τους, ενώ εκμεταλλεύεται τους πόρους της επαρχίας. Το τελευταίο κύμα ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, αρχικά επικεντρωμένο στην εξασφάλιση μεγαλύτερου μεριδίου των πόρων της επαρχίας για τον λαό της, αλλά σύντομα κλιμακώθηκε σε εκκλήσεις για πλήρη ανεξαρτησία.

Ο ανταγωνισμός των εμπορικών διαδρόμων

Το Βελουχιστάν παραμένει η φτωχότερη περιοχή της χώρας, παρά το γεγονός ότι είναι πλούσιο σε φυσικούς πόρους, όπως άνθρακας, χρυσός, χαλκός, και παράγει το 80% του πακιστανικού φυσικού αερίου. Αυτοί οι πόροι δημιουργούν σημαντικά έσοδα για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Η επαρχία φιλοξενεί, επίσης, ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια βαθέων υδάτων του Πακιστάν, στο Γκουαντάρ, έναν κρίσιμο εμπορικό διάδρομο για τον Οικονομικό Διάδρομο Κίνας-Πακιστάν (πρόγραμμα China Pakistan Economic Corridor – CPEC), επενδυτικής αξίας 62 δισ. δολαρίων, ο οποίος στοχεύει στη σύνδεση της νοτιοδυτικής Κίνας με την Αραβική Θάλασσα μέσω του Πακιστάν.

Είναι προφανές ότι υπάρχει εξωτερική μόχλευση του αντάρτικου σε δύο επίπεδα. Το ένα συνδέεται με το συμφέρον της Ινδίας να ανοίξει ένα ισχυρό εσωτερικό μέτωπο στο Πακιστάν, στο πλαίσιο της ευρύτερης αντιπαράθεσής τους και το άλλο σχετίζεται με τα γεωοικονομικά συμφέροντα που προωθούν τον αντι-κινεζικό υπό εκκόλαψη εμπορικό Οικονομικό Διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC), μια νέα διακρατική πρωτοβουλία, που ανακοινώθηκε επίσημα στη Σύνοδο Κορυφής της G20 τον Σεπτέμβριο του 2023 στο Νέο Δελχί.

Ο IMEC έχει σχεδιαστεί για να συνδέσει την Ινδία με την Ευρώπη μέσω της Μέσης Ανατολής, παρακάμπτοντας το Σουέζ και την Τουρκία. Ο διάδρομος αποτελείται από δύο κύρια τμήματα: 1) Το ανατολικό τμήμα που ξεκινά από την Ινδία και μέσω θαλάσσιας διαδρομής φτάνει στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (λιμάνι Jebel Ali). Από εκεί, τα εμπορεύματα μεταφέρονται σιδηροδρομικώς μέσω Σαουδικής Αραβίας και Ιορδανίας έως το λιμάνι της Χάιφα στο Ισραήλ. 2) Το δυτικό τμήμα, από το λιμάνι της Χάιφα, τα προϊόντα θα διακινούνται μέσω θαλάσσιας διαδρομής προς ευρωπαϊκά λιμάνια του Πειραιά, της Τεργέστης και της Μασσαλίας. Ο IMEC θεωρείται στρατηγική απάντηση στη κινεζική πρωτοβουλία “Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος” – BRI.

Η Ινδία, όμως, ως ιδρυτικό και ισχυρό μέλος των BRICS+, επιδιώκει και λειτουργεί με στόχο την πολυπολικότητα. Έτσι, ο Ινδός πρωθυπουργός, Ναρέντρα Μόντι, σχεδιάζει να δημιουργήσει μία επιπλέον Οδό Μεταφοράς και Συνεργασίας Ινδίας-Ευρώπης (International North-South Transport Corridor – INSTC). Αυτή η διαδρομή είναι ένα σημαντικό έργο υποδομής, που συνδέει την Ινδία με την Ευρώπη μέσω Ιράν, Αζερμπαϊτζάν και Ρωσίας. Σκοπός της είναι να βελτιώσει τις εμπορικές και οικονομικές συνδέσεις μεταξύ των χωρών αυτών, ενισχύοντας την ανάπτυξη και τη συνεργασία σε διάφορους τομείς. Αποτελεί εναλλακτική διαδρομή στην περιοχή, ενισχύοντας τη γεωπολιτική και οικονομική ισχύ της Ινδίας και των συνεργατών χωρών της Ασίας και της Ευρώπης έναντι της Κίνας.

Ο χάρτης του Ralph Peters και το Βελουχιστάν

Έχει ενδιαφέρον να αναφερθούμε εδώ, παρενθετικά, στον χάρτη του Ralph Peters, ενός πρώην συνταγματάρχη του αμερικανικού στρατού, ειδικευμένου σε θέματα στρατηγικής και γεωπολιτικής, στρατιωτικού αναλυτή, νεοσυντηρητικού και υποστηρικτή της αμερικάνικης παρέμβασης στο εξωτερικό. Ο Peters κυκλοφόρησε το 2006 το βιβλίο του “Never Quit The Fight”, που περιείχε ένα χάρτη με ανασχδεδιασμένα τα σύνορα της Μέσης Ανατολής, ο οποίος έγινε viral.

Ο αμφιλεγόμενος αυτός χάρτης βασιζόταν στην πεποίθηση του Πίτερς πως, εάν δημιουργούνταν κράτη, που να αντιστοιχούν σε πραγματικές εθνοτικές και θρησκευτικές κοινότητες, οι συγκρούσεις θα μειώνονταν και θα υπήρχε σταθερότητα. Χρησιμοποίησε εθνογραφικούς χάρτες και ιστορικές αναλύσεις για να δικαιολογήσει τα νέα σύνορα και υπέδειξε ότι οι τρέχουσες χώρες (π.χ. Ιράκ, Συρία) ήταν “φυλακές λαών” λόγω τεχνητών συνόρων.

 

Βασικές αλλαγές που πρότεινε περιλάμβαναν την διάλυση του Ιράκ και της Συρίας σε μικρότερες, εθνοτικά ομοιογενείς χώρες. Συγκεκριμένα, δημιουργία ανεξάρτητου κράτους για τους Κούρδους (συμπεριλαμβανομένων περιοχών του Ιράκ, Τουρκίας, Συρίας, Ιράν), Σιιτικό Κράτος στο νότιο Ιράκ, Σουνιτικό Κράτος στη δυτική Συρία και βόρειο Ιράκ. Πρότεινε, επίσης, αλλαγές σε Λίβανο, Ιορδανία, με την ενοποίηση των παλαιστινιακών εδαφών σε ένα κράτος και την διάλυση του Λιβάνου σε χριστιανικό και σιιτικό κράτος. Ακόμη, προέβλεπε τον ανασχεδιασμό της Σαουδικής Αραβίας με την ανάδειξη του Χιτζάζ (δυτική ακτή) ως ξεχωριστό κράτος και την δημιουργία νεο-Ουαχαμπιστικού κράτους στην κεντρική περιοχή (Νετζντ). Αναφερόμαστε στον χάρτη του Ralph Peters, γιατί προέβλεπε τη συγκρότηση ανεξάρτητου Βελουχιστάν.

Φυσικά, κανένα κράτος δεν υιοθέτησε τον χάρτη και η ιρακινή και η συριακή κυβέρνηση τον καταδίκασαν ως “ιμπεριαλιστικό” και έκτοτε χρησίμευσε ως κριτική πλατφόρμα κατά της δυτικής γεωπολιτικής κληρονομιάς στη Μέση Ανατολή. Νεοσυντηρητικοί και ορισμένοι δυτικοί ακαδημαϊκοί τον υποστήριξαν ως προκλητική, αλλά ρεαλιστική πρόταση. Οι συγκρούσεις, μετά το 2011 (Αραβική Άνοιξη, ISIS), έδειξαν ότι τα σύνορα ήταν πράγματι ευάλωτα, αν και η λύση του Πίτερς θεωρήθηκε υπερβολικά απλοϊκή.

Όμως, ο χάρτης του Πίτερς δεν παύει να ανακαλείται στη μνήμη με όσα συμβαίνουν από τη Συρία μέχρι κάτω στην Υεμένη. Αν και το Παλαιστινιακό, όπως επανήλθε ξανά στο προσκήνιο με την τραγική τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς, φαίνεται να έχει ενεργοποιήσει όλους τους δρώντες από τα παράλια της Μεσογείου, την Ερυθρά Θάλασσα, τον Περσικό Κόλπο και τον Ινδικό. Η Ρωσία και η Κίνα είναι παρούσες.

Έχουμε ήδη αναφερθεί στις στρατηγικές συμφωνίες Κίνας-Ιράν και Ρωσίας-Ιράν και την ήπια παρουσία του Πεκίνου στην ευρύτερη περιοχή. Οι νέες σφαίρες επιρροής χτίζονται από το Αζερμπαϊτζάν μέχρι το Καζακστάν. Η Μόσχα έχει αναπτύξει σχέσεις με τους γείτονές της, στη βάση ότι η πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική δεν είναι ασυμβίβαστη με τα ρωσικά συμφέροντα, σε μια πραγματιστική βάση που υπερβαίνει τη μονομέρεια των σχέσεων και των μπλοκ. Η λογική αυτή που είναι έκφανση της πολυπολικότητας θα ήταν ευχής έργον να κυριαρχήσει. Η Ουκρανία θα μπορούσε να είναι ένα τέτοιο μοντέλο. Το βέβαιο είναι ότι τα κράτη επιδιώκουν μεγαλύτερους βαθμούς ελευθερίας στην επιδίωξη των εθνικών τους σκοπών.