Τουρκία-Ισραήλ: Μαζί στο τραπέζι;

Εάν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, εξακολουθεί να επιδιώκει την επίτευξη της αποκαλούμενης «συμφωνίας του αιώνα» στη Μέση Ανατολή, η διασφάλιση ότι ο Νετανιάχου και ο Ερντογάν θα καθίσουν στο ίδιο τραπέζι και θα επιλύσουν τις διαφορές τους σε σχέση με τη Συρία, αποτελεί κρίσιμο στοιχείο αυτής της εξίσωσης.

Το Ισραήλ ανησυχεί για τις εξελίξεις στη Συρία μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, ιδίως σε ό,τι αφορά την αυξανόμενη επιρροή της Τουρκίας και τις προσπάθειές της να εδραιώσει στρατιωτική παρουσία στην περιοχή. Οι σχέσεις Άγκυρας και Τελ Αβίβ βρίσκονται στο ιστορικό τους ναδίρ.

Παρόλα αυτά, ο Νετανιάχου επιμένει να επιχειρεί τον καθορισμό του ρόλου της Τουρκίας στα συριακά τεκταινόμενα με στρατιωτικά μέσα, προσπερνώντας –τουλάχιστον προς το παρόν– την πρόταση του Τραμπ να μεσολαβήσει για την εξομάλυνση των σχέσεων ανάμεσα σε Ισραήλ και Τουρκία.

Το τελευταίο διάστημα, το Αζερμπαϊτζάν διαμεσολάβησε τουλάχιστον σε δύο συναντήσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ για τη Συρία. Ως χώρα με διπλωματικές σχέσεις και με τις δύο πλευρές, το Αζερμπαϊτζάν βρίσκεται σε μοναδική θέση να μεσολαβήσει. Όμως, διατηρεί ιδιαίτερα στενές σχέσεις με την Τουρκία και έχει τα δικά του συμφέροντα στη Συρία, κυρίως στον τομέα της ενέργειας και των οικονομικών συνεργασιών.

Καθώς Ισραήλ και Τουρκία ανταγωνίζονται για επιρροή στη Συρία — με διαφορετικές προσεγγίσεις και στόχους — μια εξομάλυνση των σχέσεών τους αποτελεί συμφωνία που ο Τραμπ επιθυμεί να στηρίξει, με στόχο τη σταθερότητα στη Συρία.

Η ταραχώδης σχέση Ισραήλ–Τουρκίας

Σήμερα, ο Ερντογάν και ο Νετανιάχου δεν τρέφουν καμία εκτίμηση ο ένας για τον άλλον. Όμως η Συρία προσφέρει μια αφορμή για να επιχειρηθεί, ενδεχομένως, η αποκατάσταση των σχέσεών τους. Με την Τουρκία να επιδιώκει στρατιωτική παρουσία στη Συρία και να στηρίζει την κυβέρνηση του προσωρινού προέδρου Αχμέντ αλ-Σαράα, Ισραήλ και Τουρκία είναι πλέον ουσιαστικά γείτονες. Επιπλέον, και οι δύο ηγέτες επιθυμούν να διατηρήσουν καλές σχέσεις με τον Τραμπ.

Κίνητρα για συνεννόηση στη Συρία

Σύμφωνα με Τούρκους και Ισραηλινούς αξιωματούχους, οι δύο χώρες έχουν εγκαθιδρύσει έναν μηχανισμό αποτροπής συγκρούσεων για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις τους στη Συρία — ένα δίαυλο επικοινωνίας που αποσκοπεί στην αποφυγή ακούσιων συγκρούσεων. Πρόκειται για κίνηση αναγκαία σε επιχειρησιακό επίπεδο. Ωστόσο, αν το Ισραήλ συνεχίσει τις αεροπορικές επιδρομές εντός της Συρίας και η Τουρκία αποκτήσει σταθερή στρατιωτική παρουσία, η απλή αποφυγή συγκρούσεων δεν θα είναι αρκετή.

Όταν η Ρωσία επενέβη στρατιωτικά στη Συρία το 2015, το Ισραήλ αντιλήφθηκε την ανάγκη να αποφευχθεί στρατιωτική κλιμάκωση με τη Μόσχα και ταυτόχρονα να ενισχυθούν οι διπλωματικοί δίαυλοι. Ο Νετανιάχου συναντήθηκε με τον Πούτιν τουλάχιστον τέσσερις φορές το 2016 — συχνότερα από οποιονδήποτε άλλο ηγέτη.

Με την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, το Ισραήλ αντιμετωπίζει ένα εντελώς νέο περιβάλλον στη Συρία. Αν και ο Άσαντ δεν ήταν φίλος του Ισραήλ, το καθεστώς του προσέφερε μια προβλέψιμη, έστω και επισφαλή, σταθερότητα. Αντίθετα, ο διάδοχός του, Αχμέντ αλ-Σαράα, δεν θεωρεί το Ισραήλ εχθρικό κράτος και έχει δηλώσει ότι δεν επιθυμεί σύγκρουση με τους γείτονες της Συρίας.

Απο την άλλη, το Ισραήλ φοβάται ότι ο Σαράα μπορεί να διεκδικήσει στο μέλλον τα Υψίπεδα του Γκολάν και είναι επιφυλακτικό και ανήσυχο για το νέο καθεστώς στη Συρία.

Ο ρόλος των ΗΠΑ

Η δήλωση του Νετανιάχου μετά την επιστροφή του από την Ουάσιγκτον αποκάλυψε πως εκείνος και ο Τραμπ έχουν διαφορετική αντίληψη για τον ρόλο της Τουρκίας στη Συρία.

Το Ισραήλ προτιμά περιορισμένη τουρκική επιρροή, ενώ ο Τραμπ έχει επανειλημμένως επαινέσει τον Ερντογάν για τη συμβολή του στην ανατροπή του Άσαντ. Είναι σαφές πως οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να βοηθήσουν το Ισραήλ να απομακρύνει την Τουρκία από τη Συρία και η Ρωσία, ακόμη βυθισμένη στον πόλεμο στην Ουκρανία, δεν δείχνει διατεθειμένη να εμπλακεί περισσότερο στη Συρία.

Ο Τραμπ αποφεύγει να ξεκινήσει ή να εμπλακεί σε πολέμους και έχει περικόψει σημαντικά την αμερικανική βοήθεια προς παραδοσιακούς συμμάχους, ιδιαίτερα σε προγράμματα κοινωνίας των πολιτών και εκπαίδευσης. Δεν ενδιαφέρεται να αναμειχθεί βαθιά στις εσωτερικές υποθέσεις της Συρίας ή στο έργο ανοικοδόμησης του Σαράα.

Όμως του αρέσουν οι «συμφωνίες» και επιδιώκει την επέκταση των Συμφωνιών του Αβραάμ και τη σύναψη ειρήνης μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας. Η σταθερότητα στη Συρία εξυπηρετεί και αυτόν τον στόχο. Η συνάντηση του Τραμπ με τον Σαράα στο Ριάντ και η ανακοίνωση για άρση κυρώσεων κατά της Συρίας δείχνουν ότι το έχει αντιληφθεί.

Η επίτευξη ύφεσης μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας θα μπορούσε να είναι το πρώτο βήμα. Η αμερικανική μεσολάβηση έχει στήριξη και από το Κογκρέσο, με την Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας να ζητά άρση εμποδίων για αμερικανική εμπλοκή στη Συρία, επισημαίνοντας ότι ο ανταγωνισμός Ισραήλ–Τουρκίας μπορεί να απειλήσει τα αμερικανικά συμφέροντα.

Η απρόβλεπτη στάση του Τραμπ, οι περιφερειακές του φιλοδοξίες σε συνδυασμό με την κοινή επιθυμία Ισραήλ και Τουρκίας να αποφύγουν μια ανοιχτή σύγκρουση, ίσως αποδειχθούν επαρκή για να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι (σ.σ Τουρκία- Ισραήλ)

Τίποτα από αυτά δεν είναι εύκολο και λίγες από τις διεθνείς πρωτοβουλίες του Τραμπ έχουν αποδώσει καρπούς.

Ωστόσο, στην πολιτική τίποτα δεν είναι αδύνατο και πολλά ανατρέπονται από τη μια στιγμή στην άλλη.