Αρωγός του Ερντογάν ο Τραμπ, προς το παρόν…

Η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο άνοιξε τον δρόμο για αυτή την επανεμφάνιση. Ο Τραμπ ουδέποτε έκρυψε τον θαυμασμό του για τον Τούρκο πρόεδρο και τη στενή προσωπική τους σχέση. Όπως σημειώνει ο αναλυτής Άλπερ Τζόσκουν σε έκθεσή του στο Carnegie Endowment for International Peace, οι δύο άνδρες είναι «συναλλακτικοί εταίροι με συγγενή τρόπο σκέψης. Ο Ερντογάν βλέπει πολλά από τον εαυτό του στον Τραμπ και τις πολιτικές του».

Ο Τζόσκουν, εξηγεί ότι «η διάθεση του Τραμπ να αμφισβητεί την κατεστημένη γραφειοκρατία, η εσωτερική επιθετική ρητορική του και η απόρριψη των φιλελεύθερων ατζέντων, συνάδουν με το πολιτικό εγχειρίδιο του Ερντογάν». Κοινός παρονομαστής των δύο ηγετών είναι η προσωποκεντρική διπλωματία – μια εξωτερική πολιτική που βασίζεται στις προσωπικές σχέσεις, στο χάρισμα και στις απρόβλεπτες επιλογές των ίδιων των ηγετών, συχνά παρακάμπτοντας τους θεσμούς και τη διπλωματική ιεραρχία. Σχέσεις και στρατηγικές διαμορφώνονται βάσει χημείας, όχι κανόνων.

Ο Τραμπ επιδιώκει να συνομιλεί με εταίρους που δεν του δημιουργούν προβλήματα ή εντάσεις, προτιμώντας να συνεννοείται άμεσα και να προχωρά με πρακτικές λύσεις. Δεν ενδιαφέρεται για χρονοβόρες και περιπλοκές διαδικασίες, αλλά προτιμά συμφωνίες που αποδίδουν γρήγορα αποτελέσματα. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ερντογάν πληροί όλα αυτά τα κριτήρια: Είναι ένας ηγέτης που λειτουργεί με βάση τη συναλλακτική λογική, αποφεύγει τις περιττές εντάσεις και επιδιώκει να πετύχει συμφωνίες που τον ωφελούν στρατηγικά, πολιτικά και οικονομικά.

Η σιωπή της Ουάσινγκτον

Εκτός των παραπάνω, η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο προσφέρει στον Τούρκο πρόεδρο μια σπάνια γεωπολιτική ασπίδα, που φαίνεται να λειτουργεί και ως έμμεση εγγύηση για τις αγορές. Η περίπτωση Ιμάμογλου και η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών, αναδεικνύουν μια νέα δυναμική στο τρίγωνο πολιτικής-οικονομίας-διεθνούς νομιμοποίησης.

Η σύλληψη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, τον Μάρτιο, προκάλεσε σοκ στο εσωτερικό της Τουρκίας και αναστάτωση στις αγορές. Δεν ήταν όμως τυχαία η συγκυρία: Έγινε μόλις μία ημέρα μετά το πρώτο τηλεφώνημα Ερντογάν-Τραμπ. Παρότι δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η υπόθεση συζητήθηκε άμεσα, η έλλειψη αμερικανικής αντίδρασης έστειλε ισχυρό μήνυμα: Η Ουάσινγκτον δεν πρόκειται να εμπλακεί στην εσωτερική πολιτική σκηνή της Τουρκίας.

Σε αντίθεση με την περίοδο Ομπάμα και μετέπειτα Μπάιντεν, όπου υπήρξαν διαρκείς προστριβές – από το συριακό και τους S-400 μέχρι το πάγωμα πωλήσεων οπλικών συστημάτων – ο Τραμπ επιλέγει μια ρεαλιστική προσέγγιση. Αυτό που φαίνεται να υπολογίζει δεν είναι η ποιότητα της δημοκρατίας, αλλά η αποτελεσματικότητα του στρατηγικού εταίρου.

Επενδυτική σταθερότητα μέσω Τραμπ

Η τουρκική λίρα υποχώρησε αρχικά μετά τη σύλληψη Ιμάμογλου και επικράτησε νευρικότητα στις αγορές. Ωστόσο, η εικόνα αντιστράφηκε εντός λίγων ημερών, όταν:

• Η Κεντρική Τράπεζα προχώρησε σε επιθετική αύξηση επιτοκίων.
• Ο Τραμπ προχώρησε σε κινήσεις φιλικές προς την Άγκυρα: Άρση κυρώσεων για τη Δαμασκό, διορισμό του στενού του συνεργάτη Τομ Μπάρακ, ως πρέσβη στην Τουρκία και ειδικό απεσταλμένο για τη Συρία.
• Η πρόθεση Τραμπ για επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35, άρση των κυρώσεων S400 και αύξηση των πωλήσεων στρατιωτικού εξοπλισμού στην Τουρκία.

Οι δηλώσεις Μπαράκ πως η Ουάσινγκτον δεν θα επιτρέψει τον κατακερματισμό της Συρίας, ήρθαν να ενισχύσουν περαιτέρω το αφήγημα: Η Τουρκία ανακτά έδαφος στη Μέση Ανατολή και αναβαθμίζεται ο ρόλος της στη Συρία, με την υποστήριξη των ΗΠΑ.

Η επενδυτική κοινότητα, που παρακολουθεί με επιφυλακτικότητα την τουρκική αγορά λόγω νομισματικής αστάθειας, φαίνεται τώρα να δίνει βάρος στο στρατηγικό positioning της χώρας. Αν η Τουρκία καταστεί βασικός παίκτης στο μετα-συριακό τοπίο με αμερικανική ανοχή και επωφεληθεί από αυξημένες αμυντικές συμφωνίες, τότε ο κίνδυνος απομακρύνεται.

Η περίπτωση Τραμπ δείχνει πως, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, η αμερικανική υποστήριξη μπορεί να λειτουργήσει ως υποκατάστατο δημοκρατικής λογοδοσίας στο μάτι του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Δεν είναι η πρώτη φορά: Το έχουμε δει και σε άλλες χώρες με κρίσιμη γεωστρατηγική θέση. Το νέο είναι ότι η Τουρκία – εν μέσω εσωτερικών ρωγμών – βρίσκει και πάλι διεθνή στήριξη, όχι λόγω της οικονομικής της υγείας, αλλά εξαιτίας του γεωπολιτικού της βάρους.

Ευκαιρία ή ψευδαίσθηση;

Η πολιτική κάλυψη που προσφέρει η διοίκηση Τραμπ στον Ερντογάν ενισχύει το αφήγημα της σταθερότητας και επηρεάζει θετικά την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Την ίδια στιγμή, αναδεικνύεται και κάτι ακόμη: Όταν η διεθνής κοινότητα δεν παρεμβαίνει στα εσωτερικά ζητήματα των χωρών στο όνομα της γεωπολιτικής συνεργασίας, ενισχύεται η εδραίωση των πολιτικών καθεστώτων. Το ερώτημα που προκύπτει: μπορεί μια οικονομία να στηριχθεί μακροπρόθεσμα μόνο στη διεθνή ασυλία και την κεντρική διαπραγμάτευση; Ή πρόκειται για μια σταθερότητα που μένει να δοκιμαστεί στην πράξη;