Η MI6, η νέα αρχηγός και οι επιχειρήσεις της σε Ουκρανία-Συρία-Γάζα

Ο λόγος που ο διορισμός της Μπλεζ Μετρεγουέλι στην αρχηγία της MI6 προκάλεσε αντιδράσεις έχει να κάνει με το οικογενειακό της παρελθόν, καθώς ο Ουκρανός παππούς της, Κονσταντίν Ντομπροβόλσκι, υπήρξε ένας αιμοσταγής συνεργάτης των Ναζί, όπως αποκάλυψε η Daily Mail. Λίγο μετά την  γερμανική εισβολή στην ΕΣΣΔ, ο Ντομπροβόλσκι λιποτάκτησε από τον Κόκκινο Στρατό και εντάχθηκε στα SS, όπου μετατράπηκε σε διαβόητο διώκτη του εβραϊκού πληθυσμού, που έμεινε γνωστός σαν “χασάπης”.

Τα ίχνη του χάθηκαν το 1943, με την υποχώρηση των Γερμανών από το Ανατολικό Μέτωπο. Γράφτηκε ότι φρόντισε προηγουμένως να στείλει την σύζυγο του, Βαρβάρα και τον γιο του (και πατέρα της νέας αρχηγού) στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου έζησαν μέχρι το τέλος της ζωής τους. «Κάποιος σκόπιμα και συνειδητά τοποθετεί απογόνους των Ναζί σε ηγετικές θέσεις στις χώρες της συλλογικής Δύσης», σχολίασε χαρακτηριστικά η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ, Μαρία Ζαχάροβα. Το βρετανικό υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε ότι η Μετρεγουέλι «δεν γνώριζε ούτε συνάντησε τον παππού της από την πλευρά του πατέρα της», προσθέτοντας ότι η καταγωγή της «χαρακτηρίζεται από συγκρούσεις και διαχωρισμούς και, όπως συμβαίνει για πολλούς με ανατολικοευρωπαϊκή κληρονομιά, είναι μόνο εν μέρει κατανοητή».

Η Βρετανία διατηρεί αρκετές υπηρεσίες που είναι υπεύθυνες για τη συλλογή-ανάλυση και αξιοποίηση ξένων και εγχώριων πληροφοριών, την εκτέλεση κατασκοπείας και αντικατασκοπείας, ορισμένες εκ των οποίων είχαν γυναίκες στην ηγεσία τους, πριν την Μετρεγουέλι. Οι αξιολογήσεις πληροφοριών συμβάλλουν στη διαμόρφωση των εξωτερικών σχέσεων του Λονδίνου, στη διατήρηση της εθνικής ασφάλειάς του, στον στρατιωτικό σχεδιασμό, στη δημόσια ασφάλεια και στην επιβολή του νόμου. Οι τρεις κύριες υπηρεσίες, εκτός της Μυστικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (SIS ή MI6), είναι η Υπηρεσία Ασφαλείας (MI5), το Αρχηγείο Κυβερνητικών Επικοινωνιών (GCHQ) και οι Υπηρεσίες Πληροφοριών Άμυνας (DI). Οι υπηρεσίες υπάγονται σε τρία κυβερνητικά υπουργεία, το υπουργείο Εξωτερικών, το Εσωτερικών και το Άμυνας.

Ο θρύλος ΜΙ6

Η MI6, επίσημα γνωστή ως Μυστική Υπηρεσία Πληροφοριών (SIS) είναι εξωτερική υπηρεσία πληροφοριών και η κύρια υπηρεσία που ασκεί κατασκοπεία. Ιδρύθηκε το 1909, και είναι μία από τις παλαιότερες υπηρεσίες πληροφοριών παγκοσμίως, έχοντας διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο, τόσο κατά τη διάρκεια των Παγκοσμίων Πολέμων, όσο και του Ψυχρού Πολέμου. Η ιστορία της ξεκινά στις αρχές του 20ού αιώνα, σε μια εποχή που οι διεθνείς εντάσεις απαιτούσαν καλύτερη κατανόηση των δραστηριοτήτων και των προθέσεων των ξένων δυνάμεων.

Αρχικά, ο κύριος ρόλος της ήταν η παρακολούθηση και η αντιμετώπιση των κατασκοπευτικών δραστηριοτήτων ξένων δυνάμεων, ιδιαίτερα της Γερμανίας, κατά τον Α’ Παγκόσμιο. Η επιτυχία της στην παροχή κρίσιμων πληροφοριών κατά τη διάρκεια του πολέμου εδραίωσε τη θέση της ως ουσιαστικού εργαλείου της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής και άμυνας. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου, η MI6 απέκτησε φήμη για τον ρόλο της στη συλλογή πληροφοριών, κυρίως μέσω επιχειρήσεων κατασκοπείας στην κατεχόμενη Ευρώπη και συνεργασίας με άλλες συμμαχικές υπηρεσίες.

Άρχισε δε να διαφοροποιείται, εστιάζοντας όχι μόνο στις στρατιωτικές, αλλά και στις πολιτικές-οικονομικές πληροφορίες. Με την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, η MI6 προσάρμοσε τις δραστηριότητές της για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της ΕΣΣΔ και των συμμάχων της. Έπαιξε σημαντικό ρόλο στη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις σοβιετικές δραστηριότητες, ιδίως όσον αφορά τον πολλαπλασιασμό των πυρηνικών όπλων και σχέδια πολιτικής ανατροπής.

Όσον αφορά τους στόχους, η κύρια αποστολή της MI6 είναι να παρέχει στη βρετανική κυβέρνηση πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητες και τις προθέσεις ξένων παραγόντων. Αυτό περιλαμβάνει την παρακολούθηση πιθανών απειλών, όπως η τρομοκρατία, η διάδοση όπλων μαζικής καταστροφής και η κυβερνοκατασκοπεία. Η MI6 συμμετέχει επίσης στην προστασία των βρετανικών οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων στο εξωτερικό.

Ο τρόπος λειτουργίας της MI6 πάντα περιβαλλόταν από μυστικότητα. Ιστορικά, οι μέθοδοί της περιλαμβάνουν την παρακολούθηση, την στρατολόγηση πρακτόρων, την παρακολούθηση επικοινωνιών και τη συνεργασία με άλλες υπηρεσίες πληροφοριών. Με την έλευση της σύγχρονης τεχνολογίας, η MI6 έχει επίσης προσαρμοστεί, ώστε να περιλαμβάνει την κυβερνοασφάλεια και τη συλλογή ηλεκτρονικών πληροφοριών στις δραστηριότητές της.

MI6 και Ουκρανία

Είναι βάσιμες οι υποψίες ότι το Ηνωμένο Βασίλειο διεξάγει μυστικές επιχειρήσεις πληροφοριών για την υποστήριξη των προσπαθειών της Ουκρανίας: Από την παροχή κρίσιμων πληροφοριών στο πεδίο της μάχης, έως την αντιμετώπιση ρωσικών εκστρατειών δολιοφθοράς και παραπληροφόρησης. Όταν οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες προειδοποίησαν ότι ο Πούτιν επρόκειτο να επιτεθεί στην Ουκρανία το 2022, επευφημήθηκε η διορατικότητα τους. Ωστόσο, η πρόβλεψή τους αντικατόπτριζε ένα ενδεχόμενο που oι Βρετανοί ανέμεναν για χρόνια…

Τον Μάιο του 1992, μόλις έξι μήνες μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, ο τότε Βρετανός πρωθυπουργός Τζον Μέιτζορ ανησυχούσε για την πιθανή σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας-Ουκρανίας για την Κριμαία – μέχρι το 1954 ανήκε στη Ρωσία οπόταν και επί ηγεσίας Χρουτσόφ “δόθηκε” στην Ουκρανία. Στα τέλη του 2024, ο Σερ Ρίτσαρντ Μουρ, επικεφαλής της MI6, επιβεβαίωσε τη συμμετοχή της Βρετανίας σε μυστικές επιχειρήσεις κατά της ρωσικής εισβολής: «Τιμούμε την κληρονομιά μας στη μυστική δράση, την οποία διατηρούμε ζωντανή σήμερα, βοηθώντας την Ουκρανία να αντισταθεί στη ρωσική εισβολή».

Αυτή η απροσδόκητη και σπάνια παραδοχή μυστικών επιχειρήσεων δίνει μια εικόνα για τις υπηρεσίες πληροφοριών του Ηνωμένου Βασιλείου. Τα σχόλια του Μουρ κάνουν ιστορικούς παραλληλισμούς με την Εκτελεστική Υπηρεσία Ειδικών Επιχειρήσεων (SOE) του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τονίζοντας τη συνέχιση της κληρονομιάς της Βρετανίας στην υποστήριξη “αντιστασιακών κινημάτων”. Η συμμετοχή των βρετανικών υπηρεσιών πληροφοριών είναι μεγάλη στην ουκρανική σύρραξη, όπως δείχνει ο συνεχής “επώνυμος βομβαρδισμός” των ΜΜΕ με πληροφορίες σχετικά με επιχειρήσεις και ρωσικά σχέδια. Βεβαίως δεν είναι στο σύνολο τους αληθείς, όμως ορισμένες είναι, κάτι που δείχνει διείσδυση των Βρετανών στη Ρωσία. Οι ουκρανικές υπηρεσίες, κυρίως η GRU, μπορεί να μην είναι μαριονέτες των βρετανικών, αλλά είναι, στην κυριολεξία, δημιούργημά τους – το Modus Operandi της GRU διαφέρει σε μεγάλο βαθμό από την αντίστοιχη ρωσική.

Είναι προφανές ότι οι υπηρεσίες πληροφοριών δεν έχουν την ικανότητα στρατιωτικού σχεδιασμού. Αυτό είναι δικαιοδοσία των Ενόπλων Δυνάμεων. Παρόλα αυτά, διευκολύνουν την μεταφορά πληροφοριών από αδελφές υπηρεσίες, ένοπλες δυνάμεις ακόμη και από συμμαχικές υπηρεσίες. Αυτό έγινε σαφές όταν ο Τραμπ είχε αποκόψει προσωρινά την ροή αμερικανικών πληροφοριών στο Κίεβο, καθώς  προειδοποίησε το Λονδίνο να μην μοιραστεί τις πληροφορίες που παίρνει από την Ουάσιγκτον – άγνωστο αν το Λονδίνο πειθάρχησε.

Συρία

Δεν έχει υπάρξει σαφήνεια σχετικά με το τι συνέβη στη Συρία, κατά τις τελευταίες ημέρες του καθεστώτος Άσαντ. Tο βρετανικό μέσο Declassified UK ανέφερε ότι οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, μαζί με τις αντίστοιχες αμερικανικές και έτερων χωρών, έπαιξαν βασικό ρόλο στην αποσταθεροποίηση της Συρίας, από το 2011 και μετά. Οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες υποστήριζαν τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης, ακόμα και τζιχαντιστές, παρέχοντας στρατιωτική εκπαίδευση και όπλα. Μεταξύ των κύριων ωφελούμενων από αυτή την υποστήριξη ήταν το Μέτωπο al-Nusra (τοπικό [παρακλάδι της Αλ Κάιντα), από το οποίο προήλθε η Hay’at Tahrir al-Sham (HTS) που κυβερνά σήμερα την Συρία.

Ο πρώην επικεφαλής της MI6, Σερ Τζον Σόερς, είχε περιγράψει την HTS όχι ως τρομοκρατική οργάνωση, αλλά ως “απελευθερωτικό κίνημα”, την στιγμή που το Λονδίνο την χαρακτήρισε επισήμως τρομοκρατική και οι ΗΠΑ είχαν επικηρύξει εκατομμύρια δολάρια τον αρχηγό της και σημερινό ηγέτη της Συρίας! Πλέον, η θέση του Λονδίνου, σύμφωνα με τον Βρετανό υπουργό Εξωτερικών, είναι ότι η HTS πρέπει να κρίνεται από τις πράξεις της, όχι από το παρελθόν της!

Γάζα και “Πέντε Μάτια”

Οι βρετανικές ικανότητες συλλογής πληροφοριών είναι διακλαδικές. Η Βασιλική Πολεμική Αεροπορία (RAF) έχει πραγματοποιήσει τουλάχιστον 518 πτήσεις επιτήρησης γύρω από τη Γάζα, μεταξύ 3 Δεκεμβρίου 2023 και 27 Μαρτίου 2025, σύμφωνα με έρευνα της Action on Armed Violence (AOAV) για το Declassified UK. Οι πτήσεις, που πραγματοποιήθηκαν από αεροσκάφη Shadow R1 της 14ης Μοίρας από την RAF Ακρωτηρίου στην Κύπρο, καλύπτονται από μυστικότητα, εγείροντας ερωτηματικά σχετικά με το εάν οι βρετανικές υπηρεσίες πληροφοριών έχουν διαδραματίσει ρόλο σε ισραηλινές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα.

Η βρετανική κυβέρνηση επιμένει ότι οι πτήσεις γίνονται αποκλειστικά για την ανάκτηση ομήρων, αλλά επικρίνεται για έλλειψη διαφάνειας γύρω από αυτές. Βεβαίως, μία άλλη εκδοχή είναι ότι παρακολουθούν τους Ισραηλινούς, εξάλλου οι δεύτεροι δεν χρειάζονται την βρετανική βοήθεια για τη συλλογή πληροφοριών από αέρος… Πάντως Εργατικοί και Συντηρητικοί έχουν εφαρμόσει την πολιτική των κατασκοπευτικών πτήσεων: 303 πραγματοποιήθηκαν επί Σούνακ και τουλάχιστον 215 επί Στάρμερ. Οι αποστολές συνήθως διαρκούσαν έως και έξι ώρες, με τη μεγαλύτερη να καταγράφεται στις επτά ώρες και τέσσερα λεπτά.

Το υπουργείο Άμυνας ισχυρίζεται ότι αυτές οι πτήσεις προορίζονται αποκλειστικά για τον εντοπισμό Ισραηλινών ομήρων, που κρατούνται από τη Χαμάς, αν και η AOAV διαπίστωσε ότι συνδέονται και με ισραηλινές επιχειρήσεις επί του εδάφους. Σε μια περίπτωση, ένα RAF Shadow R1 φέρεται να προσγειώθηκε στην αεροπορική βάση Nevatim του Ισραήλ στις 13 Φεβρουαρίου 2024 και παρέμεινε εκεί για δύο ώρες πριν αναχωρήσει.

Οι δεσμοί μεταξύ των δικτύων πληροφοριών της Βρετανίας και των ΗΠΑ είναι βαθιές. Για τις ΗΠΑ, η Βρετανία αποτελεί εδώ και δεκαετίες μία “υπερδύναμη” στον τομέα των πληροφοριών. Αυτό δείχνει η Συμμαχία “Five Eyes” που συγκροτήθηκε μεταξύ Βρετανίας, ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η τεράστια κλίμακα των κοινών επιχειρήσεων-παρακολουθήσεων παρέμενε σε μεγάλο βαθμό αδημοσίευτη επί δεκαετίες, μέχρι που ο πληροφοριοδότης της NSA, Έντουαρντ Σνόουντεν, διέρρευσε πάνω από 1,5 εκατομμύριο απόρρητα έγγραφα το 2013. Η “Five Eyes” επιβίωσε των διαρροών, αν και χρειάστηκε να αλλάξει τoν τρόπο συλλογής των πληροφοριών.

Η πολύτιμη Βρετανία

Χρήσιμες για τις ΗΠΑ είναι οι βρετανικές βάσεις σημάτων στο εξωτερικό, που χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση των επικοινωνιών. Οι λεπτομέρειες των βάσεων σημάτων (τοποθεσίες, δυνατότητες, ή κράτη που τις φιλοξενούν) τις περισσότερες φορές είναι άκρως απόρρητες. Κάποιες είναι γνωστές, όπως αυτή στην Κύπρο (Άγιος Νικόλαος), στην οποία οι ΗΠΑ βασίζονται για την Ανατολική Μεσόγειο. Εάν σε ένα υποθετικό σενάριο οι ΗΠΑ αποχωρήσουν από το ΝΑΤΟ, θα πρέπει να βρουν εναλλακτικές, καθώς δεν θα συνεχιστεί η συνεργασία με βρετανικές βάσεις σημάτων, όπως την RAF Menwith Hill στο Γιορκσάιρ.

Πολλοί στην βρετανική κοινότητα πληροφοριών συμφωνούν ότι οι πιο ανησυχητικές κινήσεις προέρχονται από την νέα πολιτική της Αμερικής έναντι της Ρωσίας. Η προσωρινή διακοπή της ανταλλαγής πληροφοριών με την Ουκρανία, αποτέλεσε “καμπανάκι” για τους εταίρους των ΗΠΑ στις υπηρεσίες πληροφοριών. Βεβαίως, το Λονδίνο απέφυγε τις ευθείες επικρίσεις στον Τραμπ. Εκτιμάται δε ότι η συμμαχία “Five Eyes” είναι σε τέτοιο βαθμό ριζωμένη, ώστε να είναι η τελευταία που θα διαλυθεί στο σενάριο μίας διατλαντικής ρήξης. Ίσως επειδή διευθύνεται από επαγγελματίες μυστικών υπηρεσιών και όχι από πολιτικούς…

Το σίγουρο είναι ότι οι βρετανικές υπηρεσίες πληροφοριών ασκούν μία παγκόσμια έλξη, αν και έχουν ελάχιστη σχέση με τον Τζέιμς Μποντ, αλλά πολύ σχέση με τα θρίλερ του Τζον Λε Καρέ. Πάντως η νέα επικεφαλής Μετρεγουέλι, θυμίζει τις ταινίες με τον 007, καθώς θυμόμαστε την Τζούντι Ντεντς, ως προϊσταμένη του Τζέιμς Μποντ! Απλώς η τωρινή έχει την ουκρανική αύρα και το στίγμα του ναζί “χασάπη” παππού της.