Οι δύο άρρητοι λόγοι της επίθεσης του Ισραήλ στο Ιράν

Εκτός του ότι η πρόταση για το κονσόρτσιουμ ήταν δελεαστική, ειδικά για τη Σαουδική Αραβία, που θέλει να παράξει ηλεκτρική ενέργεια από πυρηνικά εργοστάσια, η επίδειξη συντριπτικής ισχύος από το Τελ Αβίβ και μια πιθανή ήττα του Ιράν, παρά τις διαφορές και τους ανταγωνισμούς, δεν θα αρέσει στον αραβικό κόσμο. Επιπλέον, είναι κοινό μυστικό ότι χωρίς την συνδρομή των αμερικάνικων δορυφόρων, τα χτυπήματα ακριβείας του Ισραήλ δεν θα ήταν δυνατά. Όλα αυτά τα καταλαβαίνουν οι Άραβες.

Το ισραηλινό χτύπημα της Παρασκευής, δεν ήταν αποτέλεσμα ενός “παράθυρου ευκαιρίας”, που άνοιξε λόγω της ενασχόλησης του Αμερικανού προέδρου, Τραμπ, στο Λος Άντζελες, αλλά η έκθεση από το Ιράν του παράνομου και ανομολόγητου πυρηνικού προγράμματος του Ισραήλ. Από την αρχή του Ιουνίου οι μυστικές υπηρεσίες του Ιράν είχαν ανακοινώσει ότι διαθέτουν ένα τεράστιο αρχείο ισραηλινών απόρρητων εγγράφων, φωτογραφιών και βίντεο, που σχετίζονται με το παράνομο πυρηνικό πρόγραμμα του Ισραήλ.

Την Πέμπτη η Τεχεράνη είχε δώσει στη δημοσιότητα ένα πρώτο πακέτο αυτών των απόρρητων εγγράφων, που εκθέτουν το Ισραήλ στις κοινωνίες της Συλλογικής Δύσης, καθώς ουσιαστικά επί δεκαετίες οι δυτικές κυβερνήσεις συγκαλύπτουν τον παράνομο πυρηνικό εξοπλισμό του. Το τεράστιο αρχείο άκρως απορρήτων ισραηλινών αρχείων, που θα χρειαστεί έξι μήνες – σύμφωνα με τους Ιρανούς – για να μελετηθεί, πιθανότητα να “χορηγήθηκε” από κάποια άλλη μεγάλη δύναμη στην Τεχεράνη. Από τα έγγραφα που δημοσιοποιήθηκαν φαίνεται πως:

• Η Τεχεράνη γνωρίζει πλέον πού βρίσκονται τα κρίσιμα σημεία της κρυφής πυρηνικής υποδομής του Ισραήλ και ενδεχομένως να μπορεί να τα πλήξει.
• Επίσης, γνωρίζει πού βρίσκονται οι αποφασιστικής σημασίας στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Ισραήλ.
• Άμεσα πλέον αποκαλύπτεται ότι η Δύση, σε ότι αφορά τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, έχει άλλα σταθμά για το Ιράν και άλλα για το Ισραήλ.
• Τα έγγραφα εκθέτουν τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), αμφισβητούν ως πλασματικές τις εκθέσεις του και ενδέχεται να αποδεικνύουν ότι ελέγχεται από τη CIA.

Η διακοπή των αμερικανο-ιρανικών διαπραγματεύσεων για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν μετά την επίθεση αποδεικνύεται εύλογη και φαίνεται πως ήταν προσχηματικές, για να κερδηθεί χρόνος για την προετοιμασία της επίθεσης.

Τι παίχτηκε στη διπλωματική σκακιέρα

Η υπό διαπραγμάτευση συμφωνία διατηρεί τον πυρήνα της διεθνούς συμφωνίας του Κοινού Ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης (JCPOA)* και την επεκτείνει για 25 χρόνια. Όμως, αυστηροποιεί την επαλήθευση και επεκτείνει τις αποκαλούμενες ρήτρες λήξης ισχύος, που παγώνουν, αλλά δεν καταργούν εντελώς, πτυχές του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.

Κατά το Reuters, το Ιράν θα περιορίσει το μέγεθος των αποθεμάτων και τους τύπους φυγοκεντρητών και θα αραιώσει, θα εξαγάγει ή θα σφραγίσει το 60% του αποθέματος ουρανίου του, υπό τον έλεγχο από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) – σε αντάλλαγμα για σημαντική ελάφρυνση των κυρώσεων. Η διαπραγμάτευση εντοπιζόταν στα αποθέματα ουρανίου του Ιράν και εάν «θα διατηρήσει ένα μέρος αυτών -αραιωμένο- εντός της χώρας, ενώ θα στείλει ένα άλλο μέρος στο εξωτερικό, πιθανώς στη Ρωσία». Το Ιράν λειτουργεί επί περίπου 15.000 φυγοκεντρητές και οι Αμερικανοί ζητούν να κρατήσει μόνο 5.000-6.000.

Αίφνης όμως ο τέταρτος γύρος των διαπραγματεύσεων ακυρώθηκε εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων και ενώ ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, έχει απειλήσει ότι θα βομβαρδίσει το Ιράν αν δεν υπάρξει συμφωνία, γεγονός που ναρκοθέτησε το μέλλον των διπλωματικών προσπαθειών. Λίγες βδομάδες μετά, το Ισραήλ διευκρίνιζε έμμεσα αλλά επιτακτικά ότι δεν έχει λάβει απόφαση να μην χτυπήσει το Ιράν, παρά την “απαγόρευση” Τραμπ, αν και τα μεγάλα μίντια στις ΗΠΑ δημοσίευαν πληροφορίες ότι είναι έτοιμο να βομβαρδίσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν.

Το CNN ανέφερε ότι είναι πιθανότερο να αποφασιστεί να πραγματοποιηθούν οι βομβαρδισμοί, αν οι ΗΠΑ κλείσουν συμφωνία με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα, που δεν θα συμπεριλαμβάνει την απομάκρυνση όλου του διαθέσιμου εμπλουτισμένου ουρανίου από την ιρανική επικράτεια.

Από την πλευρά του ο Αμερικανός πρόεδρος προειδοποιούσε ότι οποιαδήποτε χώρα αγοράζει πετρέλαιο από το Ιράν, θα αποκλείεται από εμπορικές σχέσεις με τις ΗΠΑ μέσω δευτερευουσών κυρώσεων και στις 16 Μαΐου υποστήριξε ότι οι ΗΠΑ έχουν στείλει γραπτή πρόταση για την επίλυση της κρίσης. Από την πλευρά του το Ιράν υποστήριζε πως δεν έχει λάβει καμία γραπτή πρόταση από τις ΗΠΑ και κάνει λόγο για προφορικές προτάσεις, που αλλάζουν συνεχώς και εγείρουν διαρκώς νέα ζητήματα. Εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών του Ιράν ανέφερε (19/5) ότι η Ουάσινγκτον περιπλέκει τις διαπραγματεύσεις, εκφράζοντας δημόσια απόψεις διαφορετικές από αυτές που συζητούνται κατ’ ιδίαν κατά τη διάρκεια των συνομιλιών.

Αναφερόμενος στις συνομιλίες ΗΠΑ-Ιράν ο Steve Witkoff, ειδικός σύμβουλος του Τραμπ, υποστήριξε ότι οποιαδήποτε συμφωνία μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν πρέπει να περιλαμβάνει συμφωνία για μη εμπλουτισμό ουρανίου, σχόλιο που προκάλεσε την αντίδραση της Τεχεράνης. Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, δήλωσε τότε πως η απαίτηση των ΗΠΑ να σταματήσει εντελώς η χώρα του να εμπλουτίζει ουράνιο είναι «υπερβολική και εξοργιστική», σύμφωνα με κρατικά μέσα ενημέρωσης, εκφράζοντας την εκτίμηση πως η διαπραγμάτευση σε εξέλιξη μπορεί να μην καταλήξει πουθενά.

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του Ιράν, Μασούντ Πεζεσκιάν, δήλωνε: «Τι να πιστέψουμε; Από τη μια, μιλά για ειρήνη και από την άλλη, απειλεί με τα πιο προηγμένα εργαλεία μαζικής δολοφονίας»… Ο Πεζεσκιάν δήλωσε επίσης ότι το Ιράν δεν θα «υποχωρήσει από τα νόμιμα δικαιώματά του».

Η πρόταση για κονσόρτσιουμ “τρέλανε” το Ισραήλ

Είτε επρόκειτο για θέατρο και παίζονταν άλλα πράγματα, είτε όλοι κορόιδευαν όλους για να κερδίσουν χρόνο, ο καθένας για δικούς του λόγους. Η πρόσφατη έκθεση του ΔΟΑΕ, που δείχνει αύξηση του αποθέματος ουρανίου του Ιράν σε επίπεδα κοντά στην ποιότητα όπλων, προσθέτει επείγοντα χαρακτήρα στις συζητήσεις για την επίτευξη μιας νέας συμφωνίας. Ήταν σίγουρο πάντως πως το Ιράν είχε προτείνει στους Αμερικάνους να εξετάσουν τη δημιουργία ενός περιφερειακού κονσόρτσιουμ πυρηνικών καυσίμων, το οποίο θα παρήγαγε εμπλουτισμένο ουράνιο για πολιτική χρήση σε πυρηνικά εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής.

Το κονσόρτσιουμ θα περιλαμβάνει περιφερειακές αραβικές χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και, ενδεχομένως, με αμερικανική συμμετοχή. Δηλαδή, στις εγκαταστάσεις του Ιράν να εμπλουτίζεται ουράνιο σε χαμηλό επίπεδο, αρκετό για πολιτικές ενεργειακές χρήσεις, και πολύ κάτω από το όριο που απαιτείται για πυρηνικά όπλα (κάτω από 20%, ενδεχομένως έως 3.67%). Το εμπλουτισμένο ουράνιο θα διανέμεται στις συμμετέχουσες αραβικές χώρες για ειρηνική χρήση. Η όλη παραγωγή θα τελεί υπό διεθνή μόνιμη εποπτεία της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ/ΙΑΕΑ), με επιτόπια παρουσία εκπροσώπων από τα συνεργαζόμενα έθνη, και ενδεχομένως των ΗΠΑ, για να διασφαλιστεί η διαφάνεια και η συμμόρφωση.

Το Ιράν έχει τονίσει ότι δεν θα εγκαταλείψει την εγχώρια παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου, ακόμα κι αν συμμετέχει σε ένα τέτοιο κονσόρτσιουμ. Αυτό αποτελούσε “κόκκινη γραμμή” για την Τεχεράνη. Η πρόταση αυτή έχει ως στόχο αφ’ ενός να καθησυχάσει τις δυτικές, όσο και τις περιφερειακές δυνάμεις σχετικά με τη δέσμευση του Ιράν στη διαφάνεια και την ασφάλεια του πυρηνικού του προγράμματος. Να επιτρέψει στο Ιράν να διατηρήσει τον έλεγχο των πυρηνικών του εξελίξεων. Αλλά και να αποτελέσει μια πιθανή διέξοδο από το τρέχον αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ, οι οποίες ζητούν την πλήρη εγκατάλειψη των δυνατοτήτων εμπλουτισμού ουρανίου από το Ιράν.

Η ιδέα του κονσόρτσιουμ αποδείχθηκε “κόκκινο πανί” για τους Ισραηλινούς, όμως φαίνεται πως είχε υιοθετηθεί από τις ΗΠΑ ως μέρος μιας νέας πρότασης για μια νέα πυρηνική συμφωνία. Ωστόσο, υπάρχει μια σημαντική διαφωνία: οι ΗΠΑ επιθυμούν οι εγκαταστάσεις εμπλουτισμού να βρίσκονται εκτός Ιράν και το Ιράν να σταματήσει κάθε εμπλουτισμό, ενώ το Ιράν επιμένει να διατηρήσει το δικό του πρόγραμμα εμπλουτισμού ως “κόκκινη γραμμή”. Αυτή η αντίφαση αποτελούσε το κύριο εμπόδιο στις διαπραγματεύσεις… Το συμπέρασμα είναι είτε πως πρόκειται για αγαστή συνεργασία Ισραήλ-ΗΠΑ, είτε πως το Ισραήλ σέρνει την Ουάσιγκτον από τη μύτη.

* Το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (Joint Comprehensive Plan of Action-JCPOA) είναι μια διεθνής συμφωνία που στοχεύει στον περιορισμό των πυρηνικών δυνατοτήτων του Ιράν. Συνάφθηκε το 2015 μεταξύ του Ιράν και των πέντε μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία) και της Γερμανίας, με τον στόχο να διασφαλιστεί ότι το Ιράν δεν θα αναπτύξει πυρηνικά όπλα. Η συμφωνία περιλαμβάνει περιορισμούς στον πλουτώνιο και άλλα σημαντικά μέτρα για τον έλεγχο των πυρηνικών δραστηριοτήτων του Ιράν. Ο Τραμπ αποχώρησε το 2018 από τη συμφωνία.