Ποιος είναι ο πραγματικός στόχος του Ισραήλ στο Ιράν

Και η απάντηση του Ιράν στο πρώτο ισραηλινό κύμα επιθέσεων υπήρξε άμεση και πρωτοφανής: Μαζικά πυραυλικά πλήγματα έπληξαν ισραηλινά αστικά κέντρα, προκαλώντας νεκρούς και τραυματίες, σε μια ενέργεια που μετατοπίζει τη σύγκρουση εντός του ισραηλινού εδάφους για πρώτη φορά σε αυτό το εύρος (ποσοτική και ποιοτική υπεροχή σε σχέση με τις δύο προηγούμενες επιθέσεις επί ισραηλινού εδάφους). Η Μέση Ανατολή διολισθαίνει πλέον προς μια κατάσταση γενικευμένης ανάφλεξης, με τις υφιστάμενες ισορροπίες ισχύος να τίθενται υπό αμφισβήτηση και τον κίνδυνο δομικής ανατροπής του περιφερειακού status quo να καθίσταται ορατός. Η διεθνής αγορά ενέργειας αντιδρά με πανικό, όπως υποδηλώνει και η άμεση αύξηση της τιμής του πετρελαίου κατά 13%.

Στις 03:00 τα ξημερώματα της 13ης Ιουνίου 2025, σειρήνες συναγερμού στο Τελ Αβίβ και εκρήξεις στο κέντρο της Τεχεράνης σηματοδότησαν την έναρξη της ισραηλινής επιχείρησης “Rising Lion”, ανατρέποντας δραματικά τις ισορροπίες ισχύος στην περιοχή. Σε μία πρωτοφανή κίνηση, ισραηλινά stealth μαχητικά F-35, συνοδευόμενα από drones και πυραύλους ακριβείας, έπληξαν μεθοδικά κέντρα διοίκησης και ελέγχου της ιρανικής αεράμυνας, βάσεις βαλλιστικών πυραύλων και εγκαταστάσεις του πυρηνικού προγράμματος, προκαλώντας εκτεταμένες καταστροφές.

Οι ισραηλινές επιθέσεις συγκεκριμένα επικεντρώθηκαν σε τέσσερις κομβικές περιοχές του ιρανικού πυρηνικού και στρατιωτικού συμπλέγματος: Νατάνζ, Φορντόου, Ισφαχάν και Αράκ. Η επιλογή αυτών των στόχων δεν ήταν τυχαία· πρόκειται για τα πιο κρίσιμα σημεία της ιρανικής αλυσίδας εμπλουτισμού ουρανίου και παραγωγής πυρηνικού υλικού. Στο Νατάνζ, χτυπήθηκαν με ακρίβεια εγκαταστάσεις, άγνωστο εάν προκάλεσαν διαρροή υλικών και σημαντική καθυστέρηση του προγράμματος.

Στο Φορντόου, η επίθεση αφορούσε υπόγειες εγκαταστάσεις, με χρήση προηγμένων διατρητικών βομβών, ενώ στην Ισφαχάν και την Αράκ στοχοποιήθηκαν βιομηχανικές μονάδες υποστήριξης και παραγωγής βαρέος ύδατος. Παράλληλα, ισραηλινά πλήγματα επεκτάθηκαν σε κέντρα διοίκησης και αποθηκών των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, με αποτέλεσμα τον θάνατο δεκάδων στελεχών, μεταξύ αυτών και αξιωματικών υψηλής διαβάθμισης που σχετίζονταν με τα πυρηνικά και πυραυλικά προγράμματα.

Η επιλογή των στόχων φανερώνει σαφή πρόθεση όχι μόνο να πληγεί η τεχνική υποδομή, αλλά και να αποκεφαλιστεί η στρατιωτική ηγεσία που τη διαχειρίζεται. Ειδικότερα η επίθεση αποτέλεσε καίριο πλήγμα στην κορυφή της ιρανικής στρατιωτικής και τεχνοκρατικής ελίτ, προκαλώντας σοβαρή αποδιοργάνωση στους μηχανισμούς διοίκησης, άμυνας και πυρηνικής στρατηγικής της Τεχεράνης. Από τους στοχευμένους ισραηλινούς βομβαρδισμούς σκοτώθηκαν 78 άτομα, ανάμεσά τους ο Χοσεΐν Σαλάμι, διοικητής των Φρουρών και ανώτατος στρατιωτικός ηγέτης του Ιράν.

Παράλληλα, σκοτώθηκε ο στρατηγός Αμίρ Αλί Χατζιζαντέχ, επικεφαλής της Αεροπορικής Δυνάμεως των Φρουρών της Επανάστασης, καθώς και ο κορυφαίος πυρηνικός επιστήμονας Φερεϊντούν Αμπάσι, πρώην επικεφαλής του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Σοβαρά τραυματίας, ο Αλί Σαμκανί, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ που το βράδυ του Σαββάτου έγινε γνωστό ότι τελικώς απεβίωσε. Το σύνολο των τραυματιών υπερβαίνει τους 320, στην πλειονότητα τους άμαχοι.

Τί ισχυρίζεται το Ισραήλ

Το Ισραήλ αιτιολογεί τη χρονική συγκυρία της επίθεσής του επικαλούμενο την υπέρβαση ενός «επικίνδυνου πυρηνικού ορίου» από το Ιράν. Σύμφωνα με διαβαθμισμένες πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών του, η Τεχεράνη επιταχύνει την παραγωγή εξαρτημάτων για πυρηνικά όπλα και έχει ήδη αποθηκεύσει επαρκές σχάσιμο υλικό, ικανό να τροφοδοτήσει την κατασκευή έως και 15 πυρηνικών συσκευών εντός ολίγων ημερών. Η εκτίμηση αυτή συνεπικουρείται από την πρόσφατη απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της Διεθνούς Οργάνωσης Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), το οποίο έθεσε το Ιράν επίσημα σε καθεστώς παραβίασης των δεσμεύσεών του για τη μη διάδοση πυρηνικών όπλων – έστω κι αν το σχετικό ψήφισμα επικεντρώθηκε κυρίως σε παρελθούσες πρακτικές.

Οι ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών εκτιμούν ότι η Τεχεράνη εκμεταλλεύτηκε το διάστημα των διαπραγματεύσεων με την Ουάσιγκτον, προκειμένου να αποκτήσει χρόνο και κάλυψη για να προχωρήσει αθόρυβα και μεθοδικά προς την ολοκλήρωση του πυρηνικού της προγράμματος. Αν και δεν παρουσιάζονται αδιάσειστα τεχνικά αποδεικτικά στοιχεία, η ανησυχία του Ισραήλ φαίνεται να ενισχύεται από τη δημόσια δήλωση του αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων (IDF), ότι το ιρανικό πρόγραμμα έχει «ξεπεράσει το σημείο χωρίς επιστροφή».

Ωστόσο, αίσθηση προκαλεί η απόκλιση των αμερικανικών εκτιμήσεων: Mόλις προ τριμήνου, η διευθύντρια των Εθνικών Υπηρεσιών Πληροφοριών των ΗΠΑ, είχε δηλώσει ότι η αμερικανική κοινότητα πληροφοριών δεν διαθέτει ενδείξεις πως το Ιράν αναπτύσσει ενεργά πυρηνικό οπλοστάσιο. Τόνισε, μάλιστα, ότι ο Ανώτατος Ηγέτης Αλί Χαμενεΐ δεν έχει εγκρίνει την επανεκκίνηση του στρατιωτικού σκέλους του προγράμματος, το οποίο φέρεται να ανεστάλη το 2003. Η απόκλιση αυτή αντανακλά πιθανώς τη στρατηγική του Τραμπ, ο οποίος εξακολουθεί να προτάσσει τη διατήρηση της διαπραγματευτικής οδού έναντι της στρατιωτικής εμπλοκής.

Ο ρόλος των ΗΠΑ

Παρά τους ισχυρισμούς της Ιερουσαλήμ ότι είχε προειδοποιήσει εκ των προτέρων την Ουάσιγκτον, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο ξεκαθάρισε ότι οι ΗΠΑ δεν συμμετείχαν στις επιχειρήσεις και ότι οι ενέργειες του Ισραήλ ήταν «μονομερείς». Παράλληλα, προειδοποίησε το Ιράν να μην στοχεύσει αμερικανικά συμφέροντα ή στρατιωτικό προσωπικό. Ισραηλινές πηγές, ωστόσο, αφήνουν να εννοηθεί πως, παρά την απουσία άμεσης στρατιωτικής στήριξης, υπήρξε ασαφής και σιωπηρή ανοχή από πλευράς ΗΠΑ.

Υπό το παραπάνω πλαίσιο, αξίζει να σημειωθεί ότι οι ΗΠΑ είχαν θέσει σε εφαρμογή έκτακτα μέτρα ασφαλείας σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή μέρες πριν την επίθεση, εκκενώνοντας μη απαραίτητο προσωπικό από το Ιράκ και εγκρίνοντας την εθελοντική αποχώρηση οικογενειών στρατιωτικών από περιφερειακές βάσεις. Οι κινήσεις αυτές επιβεβαιώνουν την εκ των προτέρων ενημέρωση τους για την πρόσφατη ισραηλινή επίθεση κατά των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων, παρά την απουσία επίσημης συγκατάθεσης από την Ουάσινγκτον.

Η προγραμματισμένη άφιξη στη Μέση Ανατολή του Στιβ Γουίτκοφ, ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ, για τις συνομιλίες για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα αναμένονταν με μεγάλο ενδιαφέρον, όμως τελικώς ακυρώθηκαν, όπως γνωστοποιήθηκε από την ιρανική πλευρά. Παρόλα αυτά, ο Τραμπ επιμένει δημόσια στη συνέχιση της διπλωματικής προσπάθειας, επιδιώκοντας να αποτρέψει τη διολίσθηση της κατάστασης σε γενικευμένη σύρραξη. Αυτό ακριβώς ανέφερε και στην τελευταία τηλεφωνική του επικοινωνία με τον Πούτιν (14/06).

Πέραν της πυρηνικής απειλής, η χρονική στιγμή της ισραηλινής επίθεσης συνδέεται ευθέως με την ανάγκη της κυβέρνησης Νετανιάχου να μετατοπίσει την εστίαση της παγκόσμιας κοινής γνώμης από την αιματοβαμμένη Γάζα. Η ανθρωπιστική τραγωδία, η αυξανόμενη διεθνής απομόνωση του Ισραήλ, καθώς και η φθορά της κυβερνητικής συνοχής, ενίσχυαν τη ρητή πρόβλεψη περί επερχόμενης πολιτικής κατάρρευσης του Νετανιάχου. Στο πλαίσιο αυτό, η στρατιωτική σύγκρουση με το Ιράν λειτουργεί ως εργαλείο ανατροπής της ατζέντας και συσπείρωσης του εσωτερικού ακροατηρίου ενόψει εκλογών.

Ο πραγματικός στόχος

Ωστόσο, πέρα από τη ρητορική περί αποτροπής, η επιχειρησιακή πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Η πλήρης καταστροφή του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος από αέρος φαντάζει εξαιρετικά δύσκολη. Οι βασικές εγκαταστάσεις, όπως αυτές στο Φορντόου και το Νατάνζ, βρίσκονται θαμμένες βαθιά κάτω από το έδαφος, εντός βουνών και ενισχυμένων θόλων, καθιστώντας τις απρόσβλητες σε συμβατικές βομβαρδιστικές επιθέσεις. Η μόνη βόμβα ικανή να τις πλήξει – η αμερικανική GBU-57 MOP, βάρους 14 τόνων (“bunker buster”) – δεν δύναται να μεταφερθεί από ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη, καθώς δεσπόζει μόνο στο αμερικανικό οπλοστάσιο, ενώ η αποτελεσματικότητα της θα προϋπέθετε πολλαπλές ρίψεις στο ίδιο σημείο.

Στο σημείο αυτό αξίζει να τονιστεί, πως παρά το γεγονός ότι η ισραηλινή πολεμική αεροπορία διαθέτει άνω των 300 μαχητικών, το επιχειρησιακό της εύρος περιορίζεται από την απουσία επαρκούς αριθμού αεροσκαφών ανεφοδιασμού, δεδομένου ότι οι αποστάσεις προς τον ιρανικό στόχο αγγίζουν τα 1.750 χλμ. Ως εκ τούτου, οι επιθέσεις διεξάγονται σε διαδοχικά κύματα, με δεκάδες αεροσκάφη ανά έξοδο – κάτι που επιτρέπει την πρόκληση τακτικών πληγμάτων, αλλά όχι στρατηγική εξουδετέρωση του ιρανικού πυρηνικού δυναμικού.

Υπό αυτό το πρίσμα, τον απώτερο στόχο της επιχείρησης δεν συνιστούν απαραίτητα οι πυρηνικές εγκαταστάσεις, αλλά ο ίδιος ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν και το κατεστημένο στο σύνολο του. Η φυσική εξόντωση ή αποδυνάμωση του Χαμενεΐ ενδεχομένως να σημάνει το πολιτικό τέλος της θεοκρατικής τάξης πραγμάτων που κυριαρχεί στο Ιράν από το 1979. Γι’ αυτό και ο Νετανιάχου απηύθυνε απευθείας μήνυμα στον ιρανικό λαό, καλώντας τον να αναγνωρίσει έναν «κοινό εχθρό»: το ίδιο το καθεστώς του Αγιατολάχ. Μια θεαματική ανατροπή στην Τεχεράνη, εσωτερικά ή εξωτερικά υποβοηθούμενη, θα αποτελούσε στρατηγικό θρίαμβο για το Ισραήλ και πολιτικό σωσίβιο για τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, ο οποίος επιχειρεί να μετατρέψει μια πολεμική επιχείρηση υψηλού ρίσκου σε εκλογικό πλεονέκτημα.

Η ιρανική επίθεση

Όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή η ισχυρή και αναμενόμενη απάντηση του Ιράν δεν άργησε να εκδηλωθεί. Περίπου 200 βαλλιστικοί πύραυλοι και δεκάδες drones εκτοξεύθηκαν προς το ισραηλινό έδαφος, πλήττοντας στόχους σε Τελ Αβίβ, Ραμάτ Γκαν Ρισόν λε-Τσιόν, και άλλες αστικές περιοχές. Ο έως τώρα απολογισμός διαφαίνεται σε τρεις νεκρούς Ισραηλινούς πολίτες, 40 έως 63 τραυματίες και εκτεταμένες ζημιές σε κατοικίες, οχήματα και υποδομές. Οι εικόνες αυτής της εμφατικής αντεπίθεσης, εισαγάγοντας για πρώτη φορά σημαίνουσες εκτεταμένες καταστροφές εντός ισραηλινών μητροπολιτικών περιοχών, προκαλούν τα ακόλουθα ερωτήματα:

1. Πώς θα συνεχίσει την στρατιωτική επιχείρηση το Ισραήλ;
2. Πώς θα συνεχίσει να αντιδρά το Ιράν στρατηγικά και τεχνολογικά;
3. Ποιο είναι το όριο ανοχής και ανθεκτικότητας του θεοκρατικού καθεστώτος;
4. Και, τελικά, πόσο κοντά προκύπτει μια ενδεχόμενη άμεση εμπλοκή των ΗΠΑ;

Αναμένεται με αυξανόμενη βεβαιότητα ότι το Ισραήλ θα επανέλθει με στοχευμένες επιδρομές στις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, ιδίως επικεντρωμένες στις εισόδους, τους αεραγωγούς και τα εξωτερικά συστήματα εξαερισμού – σημεία ευάλωτα, σε αντίθεση με τα βαθιά υπόγεια θωρακισμένα επίπεδα των εγκαταστάσεων στο Φορντόου και το Νατάνζ με “χειρουργικές” στοχεύσεις, δίχως δυνατότητα οριστικής εξουδετέρωσης (GBU-57).

Οι δυσκολίες για το Ιράν

Από την άλλη πλευρά, το Ιράν καλείται να επανεξετάσει τη στρατηγική του. Η “μακρά χείρα” του, δηλαδή η Χεζμπολάχ, παραμένει αποδεκατισμένη από απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό και περιορισμένη επιχειρησιακά στον Λίβανο. Η απουσία αποτελεσματικής εφεδρείας μέσω πληρεξουσίων μετατοπίζει την πίεση στο εσωτερικό ιρανικό οπλοστάσιο. Ενδεχόμενα πλήγματα σε “εύκολους” στόχους υψηλού πολιτικού κόστους (αμερικανικές πρεσβείες σε γειτονικά κράτη, η αεροπορική βάση Αλ-Ουντέιντ στο Κατάρ ή ο ναύσταθμος της Μανάμα στο Μπαχρέιν) θα οδηγούσαν σχεδόν με μαθηματική ακρίβεια τις ΗΠΑ στην άμεση εμπλοκή. Το ίδιο ισχύει και για το ενδεχόμενο κλεισίματος των Στενών του Ορμούζ, απ’ όπου διέρχεται περίπου το 21% του παγκόσμιου πετρελαϊκού εμπορίου: Μια παρόμοιας κλίμακας ενέργεια, αν και στρατηγικά εκβιαστική, θα ενεργοποιούσε ακαριαία αμερικανική στρατιωτική αντίδραση.

Ως εκ τούτου, το πιο σώφρον, αλλά και στρατιωτικά απαιτητικό σενάριο για την Τεχεράνη συνιστά η συνέχιση στοχευμένων πληγμάτων με βαλλιστικούς πυραύλους σε στρατιωτικές υποδομές εντός Ισραήλ, όπως αεροπορικές βάσεις, κέντρα επικοινωνιών και κόμβοι logistics. Το κρίσιμο ερώτημα που τίθεται αφορά στο κατά πόσο διαθέτει το Ιράν το απόθεμα και την τεχνολογική επιβίωση για μια τέτοια απαιτητική εκστρατεία διαρκείας.

Η αλήθεια είναι πως η Τεχεράνη διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα αποθέματα βαλλιστικών πυραύλων μικρού και μεσαίου βεληνεκούς στη Μέση Ανατολή. Εντούτοις, οι ικανότητες καθοδήγησης και ακρίβειας καθίστανται σαφώς ασύμμετρες συγκριτικά με τις ισραηλινές δυνατότητες αναχαίτισης (Iron Dome, Arrow 3 κ.λπ.). Επιπλέον, οι αποθήκες πυραύλων υψηλής ακρίβειας αποδεικνύονται περιορισμένες και κάθε ευρεία χρήση τους μειώνει δραματικά την αποτρεπτική ισχύ του Ιράν σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Το κρίσιμο, λοιπόν, για την Τεχεράνη δεν έγκειται αποκλειστικά στον αριθμό πυραύλων, αλλά πόσους διαθέτει τη δυνατότητα να ενεργοποιήσει χωρίς να εκθέσει ανεπανόρθωτα το στρατηγικό της βάθος.