Θα καταφέρουν ΗΠΑ-Ισραήλ να αναδιατάξουν τον χάρτη της Μέσης Ανατολής;

Από τη Διώρυγα του Σουέζ μέχρι την Βασόρα και από το Άντεν ως την Μαύρη θάλασσα και τις ακτές της Κασπίας, ο πολιτικός χάρτης της Μέσης Ανατολής έπρεπε να σχεδιαστεί από την αρχή. Δεν ήταν μια απλή υπόθεση. Εκείνο τον καιρό το φυσιολογικό ήταν η αποικιοποίηση της περιοχής. Η κατανομή δηλαδή εδαφών και λαών ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές αποικιοκρατικές μητροπόλεις που έβγαιναν νικήτριες από την πολεμική σύγκρουση. Ο πόλεμος όμως είχε αλλάξει τις ισορροπίες του κόσμου. Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες δεν ήταν πλέον μόνες τους στον κόσμο. Δύο νέοι παράγοντες είχαν εγγραφεί στην παγκόσμια ιστορία. Ο πρώτος ήταν το επαναστατικό καθεστώς της Ρωσίας, όπως δημιουργήθηκε στα 1917 και σταθεροποιήθηκε στα 1918 και ο δεύτερος ήταν η ανάδειξη της ισχύος των ΗΠΑ.

Ο αποικισμός ως αιτία και παράμετρος του ιμπεριαλιστικού πολέμου στιγματίστηκε με έντονο τρόπο από το επαναστατικό καθεστώς της Ρωσίας. Οι λαοί έπρεπε να είναι ελεύθεροι, χωρίς δυνάστες και να επιλέγουν ελεύθερα το είδος της κυβέρνησης που επιθυμούν. Στην ειρηνευτική πρόταση του Λένιν η θέση διατυπωνόταν με σαφήνεια και δεν μπορούσε να μείνει κρυφή. Το συμμαχικό στρατόπεδο, όπου δέσποζαν οι αποικιοκρατικές Βρετανία και Γαλλία, χρειάστηκε να απαντήσει σε αυτήν την πρόκληση. Στις αρχές του 1918 ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ουίλσον, διατύπωσε τα 14 σημεία – τις αρχές στη βάση των οποίων θα εδραιωνόταν η μεταπολεμική ειρήνη του κόσμου. Η γενική κατεύθυνση ήταν η αυτοδιάθεση των λαών. Η οθωμανική Μέση Ανατολή έτυχε ειδικής αναφοράς στα εν λόγω σημεία.

Για να ξεπεραστεί το πρόβλημα των “Αρχών” που θα διαφέντευαν τον μεταπολεμικό κόσμο επιστρατεύθηκαν δύο έννοιες με κοινό παρονομαστή. Η πρώτη ήταν η “Εντολή” η δεύτερη το “Προτεκτοράτο”. Ο παρονομαστής ήταν η “ανωριμότητα” των λαών της περιοχής. Οι τελευταίοι έχοντας ζήσει πολλά χρόνια στον ανατολίτικο οθωμανικό κόσμο χρειάζονταν κάποιο χρόνο για να γνωρίσουν τις δυτικές αξίες, τον πολιτισμό, τον τρόπο ζωής και διακυβέρνησης του πολιτισμένου κόσμου. Όταν ολοκληρωνόταν αυτό θα μπορούσε να εξεταστεί η ανεξαρτησία τους. Μέχρι τότε όμως θα έμπαιναν κάτω από την κηδεμονία μιας ισχυρής δύναμης, η οποία και θα αναλάμβανε την ευθύνη για την “διαπαιδαγώγησή” τους. Φυσικά στο μεταξύ θα τους κυβερνούσε. Η κατανομή των ευθυνών θα γινόταν με “Εντολές”, είτε της συμμαχικής συνδιάσκεψης στο Παρίσι, είτε, αργότερα, της Κοινωνίας των Εθνών στην Γενεύη.

ΗΠΑ και Μικρά Ασία

Με τον τρόπο αυτό ολόκληρη η Μέση Ανατολή θα γινόταν αποικία των ισχυρών χωρίς όμως κατ’ όνομα, να είναι αποικία. Για να ξεπεράσουν μάλιστα τυχόν αντιρρήσεις της Ουάσιγκτον, της πρότειναν να αναλάβει την πιο δύσκολη και περίπλοκη κηδεμονία: Oλόκληρη την Μικρά Ασία. Οι ΗΠΑ δεν αρνήθηκαν την ιδέα για “ανθρωπιστικούς λόγους”. Οι τελευταίοι σχετίζονταν με την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολίας, των Αρμενίων, για τους οποίους η Ουάσιγκτον είχε δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα χρόνια του πολέμου.

Μια μεγάλη αμερικανική επιτροπή στρατιωτικών, διπλωματών και ακαδημαϊκών στάλθηκε στην Μικρά Ασία για να εξετάσει την υπόθεση. Η επιτροπή ανέφερε ότι ο έλεγχος της περιοχής θα απαιτούσε στρατιωτική δύναμη τριάντα μεραρχιών τις οποίες οι ΗΠΑ δεν διέθεταν. Έτσι τελείωσε άδοξα η πρώτη απόπειρα πολιτικής και στρατιωτικής εγκατάστασης των ΗΠΑ στην περιοχή. Θα ήταν περιττό να προσθέσουμε ότι μέρος του έργου που δεν μπορούσαν να διεκπεραιώσουν οι ΗΠΑ το ανέλαβε η φιλόδοξη Ελλάδα, με την γνωστή κατάληξη.

Για τους λοιπούς νικητές συμμάχους η διανομή των ιματίων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αποδείχθηκε εξαιρετικά δύσκολη. Μέσα στο 1919 και στο 1920, μια τεράστια έκταση που ξεκινούσε από το Μαρόκο και τον Ατλαντικό και έφθανε ως την Ινδία και τον Ινδικό ωκεανό, έγινε ζώνη πολέμου και εξεγέρσεων. Εάν προσθέσει κανείς και τον εμφύλιο πόλεμο στην Ρωσία –με έντονη επέμβαση των δυτικών δυνάμεων– μπορούμε να πούμε ότι η Ευρώπη βρέθηκε μέσα σε ένα δακτυλίδι φωτιάς. Ετούτος ο πόλεμος που γινόταν λίγο μετά το τέλος του Μεγάλου Πολέμου που θα “τελείωνε όλους τους πολέμους”, δεν απασχόλησε ιδιαίτερα την Συνδιάσκεψη του Παρισιού, ούτε τους ειρηνιστές της Γενεύης. Απασχόλησε ελάχιστα και την μετέπειτα δυτική ιστοριογραφία και θα έπρεπε να περιμένουμε ως τις ημέρες μας, ώστε να έχουμε σχετικές μελέτες, προερχόμενες από ιστορικούς των ενδιαφερόμενων κρατών.

Ακρότητες εναντίον των λαών… 

Για τις ευρωπαϊκές μητροπόλεις η αναταραχή πιστοποιούσε την “ανωριμότητα”, αλλά και την “βαρβαρότητα”, των λαών της περιοχής. ΟΙ εντολές μοιράστηκαν και τα προτεκτοράτα πολλαπλασιάστηκαν: Μαρόκο σε Ισπανία και Γαλλία, Λιβύη σε Ιταλία, Αίγυπτος σε Αγγλία, Παλαιστίνη σε Αγγλία, Αραβική χερσόνησος σε Αγγλία, Λίβανος-Συρία σε Γαλλία, Ιράκ σε Αγγλία, Αφγανιστάν σε Αγγλία, η Ινδία ήταν έτσι κι αλλιώς βρετανική. Η Μικρά Ασία σε όποιον προλάβει. Την δυτική Μικρά Ασία και την προστασία των Στενών που είχαν ιδιαίτερη αξία για την ενίσχυση και τον εφοδιασμό των “Λευκών” Ρώσων που πολεμούσαν τους Μπολσεβίκους, οι Βρετανοί την ανέθεσαν στους Έλληνες. Οι τελευταίοι ως “εσαεί ανήκοντες” στην σωστή πλευρά της ιστορίας εκπλήρωσαν το συμμαχικό καθήκον τους μέχρι την τελευταία ρανίδα αίματος του Ελληνισμού της Ανατολής.

Η αντίσταση των λαών της περιοχής ήταν μια δυσάρεστη έκπληξη για τις ευρωπαϊκές αποικιακές μητροπόλεις. Χρειάστηκε να ξεδιπλώσουν όλες τις αρετές του δυτικού πολιτισμού για να επιβάλουν την εύθραυστη εξουσία τους: συλλήψεις, εκτοπίσεις, στρατόπεδα συγκέντρωσης, εναέριοι βομβαρδισμοί, συρματοπλέγματα, νάρκες, δηλητηριώδη αέρια, πραγματικά πυρά σε ειρηνικές συγκεντρώσεις, πυρπόληση χωριών και συνοικιών, εκτελέσεις και το όπλο της πείνας. Οι ακρότητες έφθασαν σε απίστευτα επίπεδα: η διαπόμπευση των κομματιασμένων πτωμάτων Σύρων ανταρτών στην Δαμασκό, η γενική σφαγή των αιχμαλώτων υπερασπιστών της Δημοκρατίας του Ριφ στα 1925, η δολοφονία 800 διαδηλωτών στην Αίγυπτο, η πυρπόληση χωριών μαζί με τους κατοίκους τους στη Λιβύη… Λονδίνο, Παρίσι, Ρώμη, Μαδρίτη ανταγωνίζονταν στο ποιος θα δείξει καλύτερα το σκοτεινό πρόσωπο του πολιτισμού.

Όταν τα μέτρα της αγριότητας δεν απέδιδαν τα αναμενόμενα, την θέση τους έπαιρναν οι διπλωματικοί ελιγμοί. Δήθεν “ανεξαρτησία” στην Αίγυπτο το 1922, δήθεν “ανεξαρτησία” στο Ιράκ τον ίδιο χρόνο, προσπάθεια για “δήθεν” στο Αφγανιστάν. Ο δε Κεμάλ, από αδυσώπητος εχθρός, στασιαστής και ρέμπελος, ξαφνικά πολύτιμος και σοβαρός ηγέτης, αρκεί να εμπόδιζε τους Μπολσεβίκους να κατέβουν στη Μεσόγειο. Η υποκρισία ως δεύτερη ταυτότητα του δυτικού “πολιτισμού”.

Πολύ επιγραμματικά αυτή ήταν η προηγούμενη “γενική ανάπλαση” της Μέσης Ανατολής. Προκάλεσε χιλιάδες χιλιάδων θύματα. Το Ιράν που λεηλατήθηκε στον Παγκόσμιο Πόλεμο και στις μετέπειτα συγκρούσεις για να τροφοδοτήσει τα εκστρατευτικά σώματα των αποικιοκρατών είχε εκατοντάδες χιλιάδες θύματα από την πείνα, τις στερήσεις και τις επιδημίες. Ο κύκλος του αίματος άνοιξε για να μην κλείσει ως τις μέρες μας, έναν αιώνα μετά από εκείνη την ανάπλαση.

Οι καιροί άλλαξαν, η Μέση Ανατολή όχι. Στο Τελ Αβίβ και την Ουάσιγκτον έχει αναγγελθεί μια νέα ανάπλαση της Μέσης Ανατολής. Εξελίσσεται με τα γνωστά μέτρα και σταθμά: γενοκτονία σε βάρος των Παλαιστινίων, βόμβες και θάνατος για όλους τους υπόλοιπους. Το υπόστρωμα το ίδιο με τον καιρό των αποικιοκρατών – οι λαοί εκεί είναι ανώριμοι, τους κυβερνούν μουλάδες… Άρα οι “πολιτισμένοι” έχουν κάθε δικαίωμα επ’ αυτών. Σήμερα, όπως και τότε, υπάρχει μια ανορθογραφία στο σύστημα: οι λαοί αντιστέκονται. Ενίοτε δεν νικούν. Το τελευταίο δεν φαίνεται να το πιστεύουν αυτοί που κυβερνούν σε Τελ Αβίβ, Αθήνα ή Λευκωσία. Και όμως στις χώρες αυτές θα όφειλαν οι ηγέτες να έχουν μια πιο καλή σχέση με την ιστορία.