“Αρχαίες Μαγείες και άλλες απόκρυφες υποθέσεις”: Ένα βιβλίο, υψηλό δείγμα της λογοτεχνίας του τρόμου
27/06/2025
Ο Βρετανός Άλτζερνον Μπλάκγουντ (1869-1951), ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της λογοτεχνίας του παράδοξου, κάθε άλλο παρά άγνωστος μπορεί να χαρακτηριστεί για το ελληνικό κοινό, καθώς διηγήματά του έχουν ανθολογηθεί αρκετές φορές, ενώ νουβέλες του (όπως οι κλασικές, καθοριστικές για την εξέλιξη της λογοτεχνίας τρόμου, “Ιτιές” και το εξίσου σημαντικό “Γουέντιγκο”) έχουν κυκλοφορήσει αρκετές φορές στα ελληνικά.
Ωστόσο, το “Τζον Σάιλενς. Αρχαίες Μαγείες και άλλες απόκρυφες υποθέσεις”, που κυκλοφόρησε πριν από ένα μήνα από τις εκδόσεις Στοχαστής, αποτελεί την πρώτη έκδοση στην ελληνική γλώσσα ενός ενιαίου, αυτούσιου βιβλίου του Άλτζερνον Μπλάκγουντ, αντί ενός τόμου που έχει προκύψει από ανθολόγηση. Πρόκειται για τη συλλογή διηγημάτων με τίτλο “John Silence: Physician Extraordinary” με ήρωα τον occult detective Τζον Σάιλενς, που κυκλοφόρησε στην Μεγάλη Βρετανία στις αρχές του 20ού αιώνα, γνωρίζοντας ιδιαίτερα μεγάλη επιτυχία – συμπληρωμένη με μια ακόμα ιστορία, που κόπηκε από την αρχική έκδοση, διαμορφώνοντας έτσι ένα είδος “απάντων” του ερευνητή υπερφυσικών φαινομένων.
Η κυκλοφορία ενός αυτοτελούς βιβλίου του Άλτζερνον Μπλάκγουντ, και μάλιστα σε μια έκδοση που φανερώνει σπουδή και φροντίδα, θα μπορούσε να θεωρηθεί ενδεικτική μιας αλλαγής αντιμετώπισης της λογοτεχνίας τρόμου στην Ελλάδα: το έργο συγγραφέων όπως ο Μπλάκγουντ μοιάζει να εντάσσεται πλέον σε ένα ευρύτερο βιβλιοφιλικό πλαίσιο, αφορώντας ένα σαφώς πλατύτερο ακροατήριο.
Ο Μπλάκγουντ και ο τρόμος στην ελληνική καθημερινότητα
Αυτή η “αποκατάσταση” του τρόμου, μοιάζει να εντάσσεται σε μια γενικότερη τάση επανεκτίμησης του συγκεκριμένου λογοτεχνικού είδους στα καθ’ ημάς, στην οποία μπορούμε ενδεχομένως να εντοπίσουμε και κοινωνικής φύσης χαρακτηριστικά. Η εδραίωση και η διάδοση της λογοτεχνίας τρόμου στην Ευρώπη και την Αμερική του 19ου αιώνα, είχε οπωσδήποτε (και) μια κοινωνικοπολιτική χροιά, καθώς μπορεί να θεωρηθεί κομμάτι ενός πνεύματος αντίδρασης στη νέα πραγματικότητα που όριζαν, μεταξύ άλλων, η βιομηχανική επανάσταση και η αστικοποίηση. Στην ελληνική καθημερινότητα, ειδικά όπως έχει διαμορφωθεί στα μετα-μνημονιακά και post-covid χρόνια, η διαφυγή που φαίνεται να προσφέρει η λογοτεχνία τρόμου μοιάζει να ξαναγίνεται επίκαιρο και μάλιστα σχεδόν με τους ίδιους όρους.
Εξάλλου, μια ματιά στους “πελάτες” του ιδιόρρυθμου “δόκτορα” Τζον Σάιλενς αποκαλύπτει πρόσωπα που φέρουν βαρύ το φορτίο της καθημερινότητας που συνεπάγεται αυτή ακριβώς η απομάγευση του κόσμου. Οι ήρωες των ιστοριών που περιλαμβάνονται στον τόμο κινούνται από την πόλη προς την ύπαιθρο, είτε επιχειρώντας μια αμφίβολη επιστροφή σε κάποιον “απολεσθέντα παράδεισο” (Μυστική Λατρεία), είτε δοκιμάζοντας να ξεφύγουν από αυτή (Κατασκήνωση του Κυνός), είναι άνθρωποι που στέκονται αταίριαστοι και λοξοί στην πραγματικότητα που τους περιβάλλει (Ένα θύμα υψηλότερων διαστάσεων), “αλαφροΐσκιωτοι” των οποίων η τάση φυγής από την πεζότητα του υλιστικού κόσμου βγαίνει συχνά εκτός ελέγχου (Μια ψυχική εισβολή).
Η γραφή του Μπλάκγουντ ανοίγει μια βεντάλια που αγκαλιάζει διάφορες όψεις του αλλόκοτου, το οποίο έρχεται ακριβώς σε άμεση σύγκρουση με την αφόρητη πεζότητα που βιώνουν οι λογοτεχνικοί ήρωες στον “αληθινό” κόσμο. Με τρόπο αντίστοιχο, οι ιστορίες του Μπλάγκουντ, αποτελούν για ένα σημερινό αναγνώστη μια αφορμή φυγής από την – πιο απομαγεμένη από ποτέ – πραγματικότητα, μια περιπλάνηση σε απομακρυσμένα χωριά με παράξενους κατοίκους, σε μυστικά που κρύβονται ακόμα και μέσα στο άσυλο του οικογενειακού καταφυγίου, σε ατμοσφαιρικές επαύλεις και σε παράδοξα, οριακά τοπία.
Ενδεικτική αυτής της προσέγγισης του παράδοξου είναι και η θεματολογία των υποθέσεων που καλείται να εξιχνιάσει ο Τζον Σάιλενς (του οποίου η παρουσία είναι άλλοτε διακριτική, όπως στις παλαιότερες χρονολογικά ιστορίες και άλλοτε εντονότερη, ακόμα και στο πρότυπο του Σέρλοκ Χολμς και των επαγωγικών του συλλογισμών, στα διηγήματα που γράφτηκαν όταν ο συγγραφέας είχε πλέον διαμορφώσει τον χαρακτήρα του ιδιόρρυθμου δόκτορα), καθώς ο occult detective έρχεται αντιμέτωπος με ποικίλες εκφάνσεις του κακού.
Από ιστορίες που απηχούν το κύμα της “Αιγυπτιομανίας” που χαρακτήρισε την Ευρώπη του 19ου αιώνα (Η Νέμεση της Φωτιάς), μέχρι το αρχετυπικό κακό που σκιαγραφείται στην ομότιτλη ιστορία ή στην “Μυστική Λατρεία”, και από την παραψυχολογία μέχρι τον κοσμικό τρόμο, ο Μπλάκγουντ ανατέμνει διαφορετικές εκδοχές του υπερφυσικού τρόμου.
Η ελληνική έκδοση
Η μετάφραση του Δημήτρη Λογοθέτη είναι χαρακτηριστική της σοβαρής αντιμετώπισης που έτυχε το έργο του Άλτζερνον Μπλάγκουντ στην παρούσα έκδοση: η γλώσσα των ιστοριών έχει αποδοθεί στα ελληνικά με ένα ύφος που δεν παρεκκλίνει από το πρωτότυπο κείμενο, ταυτόχρονα όμως εμφανίζεται φρέσκο, ζωντανό και κυρίως ευκολοδιάβαστο – αποτέλεσμα αξιοθαύμαστο για ένα ογκώδες έργο πεντακοσίων σελίδων όπως οι “Αρχαίες Μαγείες”. Στο ίδιο πνεύμα κινούνται και τα δύο αναλυτικότατα εισαγωγικά σημειώματα του Λογοθέτη, στα οποία περιλαμβάνεται μια εκτεταμένη βιογραφία, αλλά και ανάλυση του έργου του Άλτζερνον Μπλάγκουντ, μα και ένας εκτενής σχολιασμός των διηγημάτων και του χαρακτήρα του πρωταγωνιστή τους, του Τζον Σάιλενς, που τοποθετεί τις ιστορίες – αλλά και τον αναγνώστη – ευκολότερα εντός του ιστορικού πλαισίου.
Η εικονογράφος Ιφιγένεια Καμπέρη καταφέρνει με τα σκίτσα της να γεφυρώσει αποτελεσματικά δύο κόσμους: από τη μία, μοιάζει να θυμάται – και να υπενθυμίζει – πως οι σκοτεινής αισθητικής γκραβούρες ήταν το απαραίτητο συμπλήρωμα κάθε δημοσίευσης ιστοριών υπερφυσικού τρόμου κατά τον 19ο αιώνα, από την άλλη, όμως, μέσω του προσωπικού ύφους (είναι εικονογράφος παιδικών βιβλίων), καταλήγει σε μια εικονογράφηση ταιριαστή στο πνεύμα του βιβλίου, αλλά ταυτόχρονα πρωτότυπη και παιχνιδιάρικη, την οποία προσωπικά θα ήθελα και στο εξώφυλλο.
Οι «Αρχαίες Μαγείες» είναι μια έκδοση ουσίας – που πέρα από την δεδομένη αναγνωστική απόλαυση που μπορεί να προσφέρει, είναι και η αφορμή για μια βαθύτερη γνωριμία, υπό άριστους όρους, με έναν από τους πρωτεργάτες της λογοτεχνίας του αλλόκοτου και του παράδοξου.
*O Γιώργος Θάνος γεννήθηκε το 1984 και μεγάλωσε στον Βόλο. Έχει κυκλοφορήσει τη συλλογή διηγημάτων “Τα Καύκαλα” (Εκδόσεις Ιωλκός, 2019 – Βραβείο Μένης Κουμανταρέας 2020) και την ανθολογία “Ο Άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρυκόλακες” (Εκδόσεις Ροές, 2024). Έχει εξερευνήσει την αθηναϊκή ιστορία και τη σχέση της πόλης με την λογοτεχνία μέσω ιστορικών περιπάτων, έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις φωτογραφίας, κείμενά του έχουν δημοσιευτεί στον ηλεκτρονικό και έντυπο Τύπο και διηγήματα του έχουν συμπεριληφθεί σε ανθολογίες. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του, η μετάφραση της νουβέλας του Αλέξανδρου Δουμά, “Η Χλωμή Κυρία”, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ροές.
