Μία αντισυμβατική προσέγγιση για τη Δεξιά και την Αριστερά

Έχοντας λοιπόν τούτο κατά νου, μπορούμε να αρχίσουμε την –όπως έλεγε και ο αείμνηστος Εμμανουήλ Ροΐδης– “αντικειμενικήν και φιλαλήθη διήγησίν μας”. Σήμερα, ιδίως στη χώρα μας, τείνει να επικρατήσει η άποψη πως Δεξιά και Αριστερά είναι “ετικέτες χωρίς νόημα”. Αλήθεια; Όχι! Ουδέν ψευδέστερον τούτου! Και ως αφετηρία της προσέγγισής μας ας πάρουμε μια επισήμανση της Μαρίας Ιορδανίδου (1897-1989): Σε όλα σχεδόν τα μεγάλα ερωτήματα των ανθρώπων, έχουν δοθεί, εδώ και αιώνες, απαντήσεις από τους Σοφούς. Ποιος όμως τους άκουσε; Πόσοι μπήκανε στον κόπο πραγματικά να ασχοληθούν μαζί τους;

Ο Ερνέστος Ρενάν (1823-1892), πρώτα-πρώτα, διατύπωσε αξίωμα τεράστιας σημασίας: «Ο μέσος άνθρωπος μόνο για πρακτικά θέματα ενδιαφέρεται». Και ερμηνεύοντας τον Γάλλο διανοούμενο, ο ημέτερος Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος (1815-1891) μας εξήγησε ότι «στο πλαίσιο του Κοινοβουλευτισμού, οι ιθύνοντες φέρονται και πολιτεύονται, όπως το Έθνος θέλει. Κατά συνέπεια, η εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία έχει μηδαμινή σημασία».

Έχοντας αυτά υπόψη, μπορεί κανείς να καταλάβει την αιτία, για την οποία η Ελλάδα μας βρίσκεται σήμερα βυθισμένη σε τόσο μεγάλη αθλιότητα. Εφόσον, εάν όχι η συντριπτική μα οπωσδήποτε η μεγάλη πλειοψηφία των ψηφοφόρων, ενδιαφέρονται αποκλειστικώς για τη βραχυπρόθεσμη καθημερινότητά τους, τι άλλο μπορούσε να προκύψει; Ή, για να το πούμε ευκρινέστερα: Δεδομένου ότι τα περισσότερα μέλη του εκλογικού σώματος νοιάζονται αποκλειστικώς για “τα λεφτά τους”, το “σπίτι τους”, το πού θα μπορούν εύκολα να παρκάρουν το αμάξι τους και το πώς, με λίγα έξοδα, θα πάνε σε υψηλού κοινωνικού γοήτρου μέρος για διακοπές, τι το διαφορετικό κανείς θα περίμενε;

Γι’ αυτό και ο Όθων φον Βίσμαρκ (1815-1898), δημιουργός του Β΄ Ράιχ και πρωτεργάτης του “Γερμανικού Σοσιαλισμού”, που λανθανόντως θαύμαζε ο Λένιν, όταν κάποτε του γνωστοποιήθηκαν παράπονα εκλογέων σχετικώς με μια απόφαση της κυβέρνησης, απάντησε: «Οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν την ικανότητα, άρα ούτε και το δικαίωμα να κρίνουν τις αποφάσεις, που διαμορφώνονται και λαμβάνονται στην κορυφή της κρατικής ιεραρχίας». Σωστό!

Γι’ αυτό, εδώ και χιλιετίες, ο έρμος ο Πλάτων μάς εξήγησε ότι σημασία δεν έχουν ούτε οι πράξεις ούτε οι θεσμοί: Οι άνθρωποι πρέπει να μας ενδιαφέρουν και μόνον αυτοί. Ένας σωστός “Άρχων”, π.χ., δικαιούται να εκμεταλλεύεται την εξουσία του, προκειμένου να εξυπηρετήσει το δικό του συμφέρον. Και αυτό, διότι, εφόσον είναι σωστός εξουσιαστής, τα συμφέροντά του πλήρως ταυτίζονται με εκείνα του Κράτους. Και συμπληρώνοντας τα ανωτέρω, ο μέγας Αθηναίος Σοφός κατέδειξε το μόνο λογικό σύστημα επιλογής και ανάδειξης των σωστών “Αρχόντων”. Τον άκουσε όμως κανείς; Η απάντηση παραλείπεται, διότι παραμένει ευχερώς νοητή…

Δεξιά, Αριστερά και ισότητα

Η έννοια της Ισότητας (Égalité) επέτειλε χάρη στην επικράτηση των Γάλλων επαναστατών της περιόδου 1789-1792. Λογικό! Γιατί κάποιος έξυπνος γόνος οικογένειας οικονομικώς ευάλωτης και κοινωνικώς ανίσχυρης έπρεπε να μένει σταθερώς καταδικασμένος σε φτώχεια και περιθωριοποίηση; Για να ευημερούν οι πολύ συχνά ανόητοι και ανίκανοι γιοι των “ευγενών”; Όχι βέβαια! Επειδή, όμως, οι άνθρωποι «μονίμως επιλέγουμε τις εύκολες λύσεις και όχι τις δύσκολες» (Ε.Μ. Φόρστερ 1879-1970), η αρχή της Ισότητας ερμηνεύθηκε κατά γράμμα (που, ως γνωστόν, αποκτείνει) και όχι κατά πνεύμα (το οποίο ζωοποιεί). Έτσι, πρώτα η γνώμη και, τελικώς, η ψήφος ατόμου ευφυούς, μορφωμένου και ανιδιοτελούς εξισώθηκε με εκείνες όσων ενδιαφέρονται αποκλειστικώς για την επίλυση των καθημερινών τους μικροπροβλημάτων…

Νεοέλληνες, που ιδιαιτέρως ασχολήθηκαν με τις συνέπειες της εν λόγω εξίσωσης, είναι οι Ιωάννης Μεταξάς και Κωνσταντίνος Τσάτσος. Καλλίτερα –όμως προς το παρόν!– να παραβλέψουμε ό,τι αυτοί οι δύο συλλογίστηκαν και συνέγραψαν. Ας έλθουμε, λοιπόν, στους ανυπέρβλητους (έως τώρα) απολογητές τόσο της κατά γράμμα Ισότητας (Αριστεράς), όσο και της απόρριψής της (Δεξιάς), δηλαδή τους Κάρολο Μαρξ και Απόστολο Αρσάκη. Ο πρώτος, ξεκινώντας από τη διαπίστωση πως ακόμη και ένας “καλὸς κἀγαθὸς” αρχαίος Ἐλληνας, εφόσον “έλεγχε τα μέσα παραγωγής”, καταπίεζε, άρα ήταν “κακός”, αντέγραψε από την ρωμαϊκή κοινωνία της κλασικής εποχής τον όρο του “προλετάριου” (proles = παιδιά, απόγονοι) και κατέληξε να διακηρύξει πως ναι μεν οι άνθρωποι είναι όλοι ίσοι, αλλά ορισμένοι από αυτούς πρέπει επαναστατικώς να αναχθούν σε “πιο ίσους” από τους υπόλοιπους.

Στον Μαρξ απάντησε ο Απόστολος Αρσάκης, που στη χώρα μας παραμένει γνωστός μόνο ως Εθνικός Ευεργέτης. Και απαντώντας γενικώς στους Κομμουνιστές, αυτός ο τελευταίος, διατύπωσε τρεις καθοριστικής σημασίας και εμβέλειας αρχές:

• Ακριβώς όπως ο ιδιοκτήτης του εργοστασίου, αγρού κ.λπ. χρειάζεται τους εργάτες, έτσι και οι εργάτες έχουνε την ανάγκη του ιδιοκτήτη. Τα “μέσα παραγωγής” χωρίς εργατικό δυναμικό αχρηστεύονται. Και οι εργάτες, όμως, χωρίς εργασία “σαπίζουν στην ανεργία”.
• Η συνεργασία, κατά συνέπεια, της εργοδοσίας με τον εργάτη συνιστά παράγοντα αποφασιστικό ως προς την επίτευξη της ευημερίας του κοινωνικού συνόλου. Και εάν η εν προκειμένω συνεννόηση χωλαίνει, τότε επιβάλλεται η επέμβαση του λογικώς δομημένου Κράτους.
• Και τέλος: Για να έχει κάποιος κάτι που θέλει, πρέπει πρώτα να αποδείξει ότι είναι άξιος να αποκτήσει αυτό που επιθυμεί.

Ο τελευταίος αυτός αφορισμός του Αρσάκη συνιστά την πραγματική, ουσιαστικώς τη μόνη “ειδοποιό διαφορά” μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς. Σήμερα, στη χώρα μας, ο όρος “Δεξιά” ακόμη ανάγει, συνειρμικώς, σε στερεότυπα λίγο-πολύ ξεπερασμένα, όπως “Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια” κ.τ.λ. Σφάλμα! Ακριβώς όπως ο σιδηρόδρομος ένωσε, κατά τον 19ο αιώνα, τους Γερμανούς και εν πολλοίς τους Βρετανούς, ἐτσι στις μέρες μας το διαδίκτυο επιφέρει παγκοσμιοποίηση. Μόλις κατά τις αρχές της δεκαετίας του 1970, όσοι στη χώρα μας διέθεταν τηλέφωνο μπόρεσαν να επιχειρήσουν κλήσεις υπεραστικές (ουσιαστικώς μόνο μέσα στην εθνική μας επικράτεια). Σήμερα όμως, χωρίς πια να χρειάζεται κανένας ΟΤΕ, χάρη στο κινητό του ο καθένας μας έχει τη δυνατότητα να μιλάει με την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία, τη Νότιο Αφρική κ.τ.λ.

Εάν όμως ληφθεί πραγματικά υπόψη η ανωτέρω αρχή του Αρσάκη, η σχετική με την αξιολόγηση αυτού που θέλει να αποκτήσει κάτι, γίνεται δυνατή η αποκρυστάλλωση ενός ακόμη αφορισμού: “Ό,τι έχουν αδιακρίτως όλοι, τελικώς τον κρατούν ελάχιστοι και κατά κανόνα οι περισσότερο επιδέξιοι και πονηροί”. Δείτε, π.χ., τι γίνεται με τον τουρισμό. Μέχρι τα τέλη του περασμένου μας αιώνα, στο εξωτερικό ταξίδευαν λίγοι, δηλαδή αυτοί που πραγματικά το ήθελαν και είτε είχαν την αναγκαία οικονομική άνεση ή, έστω, προσπαθούσαν και έβρισκαν τα χρήματα που χρειάζονταν. Έτσι, όπου και να βρισκόταν κανείς, γινόταν δεκτός σχεδόν με ενθουσιασμό. Μάθαινε από τους ντόπιους τους οποίους, με τη σειρά του, δίδασκε.

Κοιτάξτε, όμως, τι γίνεται σήμερα: Όλοι μπορούν να ταξιδέψουν “στο εξωτερικό”, όχι βέβαια για να δουν και να μάθουν, μα αποκλειστικώς για λόγους κοινωνικού γοήτρου. Να πουν ότι πήγαν εκεί… και τι γίνεται στο εν προκειμένω “εκεί” λίγο, πολύ λίγο τους ενδιαφέρει. Έτσι, ήδη εκδηλώθηκε στην Ισπανία αρχικά, και μετά στην Ιταλία, το πριν από λίγα μόνο χρόνια αδιανόητο: Η αντίδραση κατά του υπερτουρισμού, πρώτα με τα νεροπίστολα και τώρα πια (όπως εγώ τουλάχιστον είμαι σε θέση να γνωρίζω) με “γροθιές απειλητικές”. Το ίδιο μπορεί να γίνει και σχετικώς με τα ιδιωτικά αυτοκίνητα: Όλοι μας μπορούμε πια να έχουμε ένα, οπότε παίρνουμε το περισσότερο “φανταχτερό” για επίδειξη κοινωνικής ισχύος και τελικώς… ίσως να μην είμαστε πολύ μακριά από την απαγόρευση κυκλοφορίας γενικώς των Ι.Χ., μέσα στις μεγαλουπόλεις.