“Πυρά” από το Ιράν κατά της Ευρώπης για την κατάρρευση της πυρηνικής συμφωνίας

Η συμφωνία του 2015 – που είχε συναφθεί μεταξύ του Ιράν και των μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, δηλαδή τη Βρετανία, την Κίνα, τη Γαλλία, τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και τη Γερμανία – επέβαλε περιορισμούς στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν με αντάλλαγμα την άρση κυρώσεων.

Ωστόσο, η συμφωνία κατέρρευσε το 2018 όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες, κατά την πρώτη προεδρική θητεία του Ντόναλντ Τραμπ, αποσύρθηκαν μονομερώς και επανέφεραν σκληρές κυρώσεις.

Παρότι η Ευρώπη υποσχέθηκε συνεχιζόμενη στήριξη, ο μηχανισμός για την εξουδετέρωση των αμερικανικών κυρώσεων δεν λειτούργησε ποτέ αποτελεσματικά, αναγκάζοντας πολλές δυτικές επιχειρήσεις να αποχωρήσουν από το Ιράν και επιδεινώνοντας την οικονομική του κρίση.

«Το Ιράν θεωρεί υπεύθυνα τα ευρωπαϊκά μέρη για αμέλεια στην εφαρμογή της συμφωνίας», δήλωσε ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Εσμαΐλ Μπαγαεΐ πριν από τις συνομιλίες της Παρασκευής στην Κωνσταντινούπολη με τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία σχετικά με το μέλλον της συμφωνίας.

Η Τεχεράνη θα φιλοξενήσει επίσης τριμερή συνάντηση την Τρίτη με εκπροσώπους της Κίνας και της Ρωσίας για να συζητήσουν το πυρηνικό ζήτημα και τις πιθανές κυρώσεις.

Το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι το Πεκίνο θα «συνεχίσει να παίζει εποικοδομητικό ρόλο στην προώθηση του διαλόγου και των διαπραγματεύσεων και στην επίτευξη λύσης που να λαμβάνει υπόψη τις νόμιμες ανησυχίες όλων των πλευρών».

Τις τελευταίες εβδομάδες, οι τρεις ευρωπαϊκές δυνάμεις έχουν απειλήσει με επαναφορά διεθνών κυρώσεων κατά της Τεχεράνης, κατηγορώντας την ότι παραβιάζει τις πυρηνικές της δεσμεύσεις.

Η Γερμανία δήλωσε ότι οι συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης θα πραγματοποιηθούν σε τεχνικό επίπεδο, με την ευρωπαϊκή τριάδα να εργάζεται «με όλες τις δυνάμεις» για μια βιώσιμη και επαληθεύσιμη διπλωματική λύση.

«Αν δεν υπάρξει λύση μέχρι τα τέλη Αυγούστου… η επαναφορά των κυρώσεων παραμένει μια επιλογή για τις E3 (Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία)», δήλωσε ο εκπρόσωπος του γερμανικού ΥΠΕΞ, Μάρτιν Γκίζε.

Ρήτρα της συμφωνίας του 2015 επιτρέπει την επαναφορά κυρώσεων του ΟΗΕ κατά του Ιράν μέσω ενός μηχανισμού επαναφοράς (“snapback”) σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.

Ωστόσο, η συμφωνία λήγει τον Οκτώβριο, γεγονός που αφήνει περιορισμένο χρονικό περιθώριο.

Καμία πρόθεση συνομιλίας με την Αμερική

Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) δηλώνει ότι το Ιράν είναι η μοναδική χώρα χωρίς πυρηνικά όπλα που εμπλουτίζει ουράνιο σε ποσοστό 60% — πολύ πάνω από το ανώτατο όριο του 3,67% που όριζε η συμφωνία του 2015.

Αυτό απέχει μόλις ένα βήμα από τον εμπλουτισμό 90% που απαιτείται για την κατασκευή πυρηνικού όπλου.

Η χρήση του μηχανισμού snapback είναι «ανούσια, αδικαιολόγητη και ανήθικη», δήλωσε ο Μπαγαεΐ σε συνέντευξη Τύπου, υποστηρίζοντας ότι το Ιράν απομακρύνθηκε από τη συμφωνία μόνο ως απάντηση στη δυτική μη συμμόρφωση.

«Η μείωση των δεσμεύσεων του Ιράν έγινε σύμφωνα με τις πρόνοιες της συμφωνίας», είπε.

Οι δυτικές δυνάμεις — με ηγέτη τις Ηνωμένες Πολιτείες και την υποστήριξη του Ισραήλ, κύριου εχθρού του Ιράν — κατηγορούν εδώ και καιρό την Τεχεράνη ότι επιδιώκει κρυφά πυρηνική οπλική ικανότητα.

Το Ιράν το αρνείται κατηγορηματικά, επιμένοντας ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα εξυπηρετεί αποκλειστικά πολιτικούς σκοπούς, όπως η παραγωγή ενέργειας.

Η Τεχεράνη και η Ουάσιγκτον είχαν πραγματοποιήσει πέντε γύρους συνομιλιών από τον Απρίλιο, αλλά προγραμματισμένη συνάντηση στις 15 Ιουνίου ακυρώθηκε μετά τις ισραηλινές επιθέσεις κατά του Ιράν στις 13 Ιουνίου, που προκάλεσαν 12ήμερη σύγκρουση.

«Σε αυτή τη φάση, δεν έχουμε καμία πρόθεση να μιλήσουμε με την Αμερική», δήλωσε τη Δευτέρα ο Μπαγαεΐ.

Το Ισραήλ εξαπέλυσε στις 13 Ιουνίου αιφνιδιαστικά πλήγματα κατά του περιφερειακού του αντιπάλου, στοχεύοντας στρατιωτικές και πυρηνικές εγκαταστάσεις.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξαπέλυσαν δικά τους πλήγματα κατά του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος στις 22 Ιουνίου, πλήττοντας την εγκατάσταση εμπλουτισμού ουρανίου στο Φορντό (επαρχία Κομ, νότια της Τεχεράνης), καθώς και πυρηνικούς σταθμούς στο Ισφαχάν και τη Νατάνζ.