Εθνικό και συμμαχικό συμφέρον – Απειλές και ευρωπαϊκή ασφάλεια

Εάν όντως ενδιαφέρεται σοβαρά για την ασφάλειά της, οφείλει να εγκαταλείψει την πρακτική του να ακολουθεί όσα άλλες πρωτεύουσες επιβάλλουν στην ατζέντα της συζήτησης και να θέσει ευθαρσώς όσα θα έπρεπε λογικά να την προβληματίζουν. Στο κέντρο των εξελίξεων βρίσκεται η διαφαινόμενη πρόθεση των Αμερικανών να αποσύρουν δυνάμεις από την Ευρώπη για να τις αναπτύξουν στο θέατρο επιχειρήσεων Ασίας-Ειρηνικού και δευτερευόντως στη Μέση Ανατολή.

Αυτό έρχεται σε συνέχεια του πολέμου στην Ουκρανία, όπου η στροφή της κυβέρνησης Τραμπ έχει σοκάρει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που έχουν συρθεί σε αποφάσεις δαπάνης εκατοντάδων δισ. ευρώ για τον επανεξοπλισμό τους. Η απειλή χτύπησε την πόρτα της επί δεκαετίες κοιμώμενης Ευρώπης που είχε εφησυχάσει στηριζόμενη στη μεταπολεμική αμερικανική εγγύηση ασφαλείας. Η απειλή παραμένει άραγε ίδια; Η Ρωσική Ομοσπονδία, διάδοχος της Σοβιετικής Ένωσης;

Στο σύνολό τους σχεδόν, οι Αμερικανοί αναλυτές αναφέρουν –με ειλικρίνεια σε βαθμό κυνισμού– ότι τα αμερικανικά στρατεύματα στην Ευρώπη βρίσκονταν για να προστατεύσουν τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Άρα, για όσους αρνούνται να το ομολογήσουν, το θεμέλιο της συμμαχικής πολιτικής των ΗΠΑ ήταν και παραμένει το εθνικό τους συμφέρον και μόνον αυτό! Είχαν κάθε λόγο να επιθυμούν να κρατήσουν την τότε ΕΣΣΔ μακριά από τη Δυτική Ευρώπη. Άλλωστε από την άλλη πλευρά της υδρογείου, στα νησιά Ντιομέντ, η απόσταση που χωρίζει τις δύο πλευρές είναι μόλις 3,8 χιλιόμετρα! Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι η απόσταση Πειραιά-Αίγινας είναι 28 χιλιόμετρα!

Άλλαξαν οι συνθήκες… 

Σήμερα οι συνθήκες έχουν αλλάξει. Τη θέση της ΕΣΣΔ ως απειλή της πλανητικής ηγεμονίας των ΗΠΑ έχει λάβει η Κίνα, ενώ η Ρωσία δεν έχει την ισχύ που είχε η πρώην Σοβιετική Ένωση για πλειάδα λόγων. Γι’ αυτό αποσύρουν δυνάμεις που θα αξιοποιηθούν σε ρόλους ανάσχεσης της σημερινής κύριας απειλής. Θεωρούν δε –όχι άδικα– ότι οι σύμμαχοι στην ΕΕ διαθέτουν και την τεχνολογία και τις οικονομικές δυνατότητες να ορθώσουν τείχος αποτροπής απέναντι στη Ρωσία. Να αναλάβουν δηλαδή οι Ευρωπαίοι τον κύριο ρόλο για την ασφάλεια της περιοχής τους. Αυτό επιτάσσει άλλωστε το εθνικό τους συμφέρον! Έτσι οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τη μεγάλη εικόνα του ευρωπαϊκού θεάτρου. Και εν μέρει έχουν δίκιο, αφού οι πιο μεγάλες και ισχυρές χώρες της Ευρώπης, αντιμετωπίζουν τη Ρωσία ως κύρια απειλή.

Ο Τραμπ έχει ως προτεραιότητα την αντιμετώπιση της Κίνας. Ποτέ δεν έκρυψε ότι μοναδικός ισότιμος ανταγωνιστής των ΗΠΑ είναι η Κίνα. Θεωρούσε δε κεφαλαιώδες σφάλμα των Δημοκρατικών (Ομπάμα, Μπάιντεν) τη μη αναζήτηση ενός στρατηγικού modus vivendi με τη Μόσχα, με σκοπό να την προσελκύσουν προς το μέρος τους, ή τουλάχιστον να εξασφαλίσουν την ευμενή ουδετερότητά της, ώστε οι ΗΠΑ να επικεντρωθούν απερίσπαστες στην αντιμετώπιση της Κίνας.

Κατηγορεί δε τους Δημοκρατικούς, ότι αυτό που “πέτυχαν” με την πολιτική τους ήταν να οδηγήσουν τη Ρωσία στην “αγκαλιά” της Κίνας, παρά την ιστορικά ανταγωνιστική σχέση ανάμεσα στις δύο μεγάλες δυνάμεις της Ευρασίας. Αυτή η εξέλιξη αντιστρατεύεται μια βασική αμερικανική γεωπολιτική παραδοχή, καθώς θα οδηγήσει στην κυριαρχία επ’ αυτής, ή κατά το γεωπολιτικότερον, επί της “παγκόσμιας νήσου” (world island). Γι’ αυτό ο Τραμπ ξεκαθάρισε εξ αρχής ότι «η Ουκρανία δεν είναι ο δικός μου πόλεμος» και δεσμεύθηκε να τον τερματίσει.

Προφανώς, οι ελπίδες άμεσου τερματισμού του πολέμου αποδείχθηκαν φρούδες. Ο Πούτιν έκρινε πως δεν ήταν προς το συμφέρον της χώρας του να χαρίσει μια τόσο μεγάλη νίκη στον Τραμπ, χωρίς να εξασφαλίσει μια συνολική νέα συμφωνία με τις ΗΠΑ που πάντα θεωρούσε ως τον πραγματικό εμπόλεμο στην Ουκρανία και παράλληλα να εξασφαλίσει τα εδαφικά κέρδη στο μέτωπο, ώστε να αιτιολογήσει στο εσωτερικό της Ρωσίας την πολεμική περιπέτεια.

Κατά συνέπεια, σχηματικά, δείχνει να επιθυμεί να διεκδικήσει –για λόγους διεθνούς κύρους της Ρωσίας– αποκατάσταση του “peer”, ώστε εν συνεχεία να εμπλακεί σε αναζήτηση περιεχόμενο για το “competitor” στις ρωσοαμερικανικές σχέσεις. Οι Ρώσοι γνωρίζουν, ότι σε πολλές κατηγορίες προσδιορισμού της κρατικής ισχύος υπολείπονται σοβαρά της Κίνας, η οποία έχει πραγματοποιήσει άλματα.

Το συμπέρασμα για την ελληνική ασφάλεια

Βασικό συμπέρασμα που αφορά άμεσα την Ελλάδα, είναι ότι το συμμαχικό συμφέρον στόχο έχει την εξυπηρέτηση του εθνικού! Όχι το αντίθετο! Άρα το συμμαχικό συμφέρον για τα κράτη-μέλη, υφίσταται μόνο υπό την προϋπόθεση ότι δεν αντιστρατεύεται το εθνικό. Όπως ξεκαθαρίστηκε από την αρχή, το ΝΑΤΟ δημιουργήθηκε διότι εξυπηρετεί το αμερικανικό εθνικό συμφέρον. Άρα, ακριβώς το ίδιο πρέπει να ισχύει για τις ευρωπαϊκές χώρες, της Ελλάδας μη εξαιρουμένης…

Βασική προτεραιότητα είναι ο προσδιορισμός του βαθμού απειλής που συνιστά για κάθε επιμέρους χώρα η Ρωσία, καθότι δεν είναι παντού ίδιος. Είναι διαφορετική η περίπτωση των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ που συνορεύουν άμεσα με τη Ρωσία, με αυτή χωρών όπως η Ελλάδα.. Κυρίως οι έχουσες ρωσικές μειονότητες και βεβαρημένο ιστορικό σχέσεων, μικρές και αδύναμες Βαλτικές Δημοκρατίες. Γι’ αυτές, η αντιμετώπιση της ρωσικής απειλής έχει απόλυτη προτεραιότητα, κάτι που δεν ισχύει για την Ελλάδα.

Η χώρα μας έχει το δυσάρεστο “προνόμιο”, η βασική απειλή εθνικής ασφαλείας να προέρχεται μέσα από το ΝΑΤΟ! Άρα, εάν θέλουμε να θεωρούμαστε στοιχειωδώς σοβαροί, η συμμαχική μας παρουσία δεν πρέπει να ξεχνά, ή να υποβαθμίζει “για το κοινό καλό”, την αποτελεσματική αντιμετώπιση του τουρκικού επεκτατισμού. Αντιθέτως, πρέπει να τίθεται προς κάθε κατεύθυνση ότι δεν είναι αποδεκτό η Συμμαχία να προσεγγίζει επιλεκτικά την απειλή σε βάρος της ασφάλειας ενός συμμάχου. Η ευθύνη του να τίθεται διαρκώς το θέμα σε πολυμερές και διμερές επίπεδο, ανήκει στην ελληνική διπλωματία. Οφείλει διαρκώς να εξηγεί, ότι η διαφορά στο βαθμό απειλής, μετατρέπει τον λιγότερο απειλούμενο σε στόχο όταν βοηθά τον έχοντα άμεση απειλή, άρα επιδεινώνει την κατάσταση ασφαλείας του, αντί να τη βελτιώνει μέσω του ΝΑΤΟ!

Αντίστροφο παράδειγμα που αφορά την Ελλάδα, πέραν της τουρκικής απειλής, αποτελεί το ζήτημα των μεταναστευτικών ροών. Δεν απειλούνται οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου το ίδιο με αυτές του Βορρά. Οι πρώτες έζησαν τα τελευταία χρόνια συνθήκες οιωνεί εισβολής. Τηρουμένων των αναλογιών κάτι τέτοιο δεν ίσχυε για όσους έρχονταν από την Ουκρανία. Όσο και να συμπαραστάθηκαν οι χώρες του Βορρά, ουδέποτε μπόρεσαν να συνειδητοποιήσουν το μέγεθος του προβλήματος, ιδίως την εργαλειοποίηση της μετανάστευσης από χώρες όπως η νατοϊκή Τουρκία που επεδίωκαν να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Κατηγόρησαν και τη Ρωσία για εφαρμογή παρόμοιας στρατηγικής, αποφεύγοντας όμως να ακουμπήσουν τη “σύμμαχο” Τουρκία!

Με επικείμενη την απόσυρση αμερικανικών δυνάμεων από την Ευρώπη, εφόσον αυτό επιτάσσει το εθνικό συμφέρον των ΗΠΑ, οι ευρωπαϊκές χώρες –της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης– νομιμοποιούνται να προτάξουν το δικό τους εθνικό συμφέρον. Γιατί π.χ. να μην εξεταστεί και η αναζήτηση ενός πανευρωπαϊκού στρατηγικού modus vivendi που θα κατόρθωνε να θέσει την ανταγωνιστική σχέση με τη Ρωσία σε ένα πλαίσιο ασφαλείας; Θα τολμούσα δε να υποστηρίξω, ότι μια τέτοια προοπτική δεν θα άφηνε αδιάφορη ούτε την Ουάσινγκτον του Τραμπ. Αντιθέτως, θα συνέπλεε με τη γενική στρατηγική θεώρηση απέναντι στη Ρωσία.

Θεωρητικά, αυτό θα μπορούσε να συμβεί χωρίς να αλλάξουν καν οι σχεδιασμοί περί επανεξοπλισμού της Ευρώπης. Ωστόσο, η σημερινή συλλογική Ευρώπη δείχνει να παραμένει προσκολλημένη στις γεωπολιτικές προτεραιότητες των Δημοκρατικών που έχουν –όχι σαφείς– λόγους αντιπαράθεσης με τη Ρωσία και δεν δείχνουν να αλλάζουν πορεία. Εξάλλου, για την εξυπηρέτηση αυτού του στόχου έβαλαν μπροστά την Ουκρανία, που τώρα δεν μπορούν να την αφήσουν στην τύχη της.

Πολλά πρέπει να συζητηθούν…

Καταληκτικά, όλα τα ανωτέρω θα πρέπει να συζητηθούν στην Ελλάδα. Μέχρι στιγμής όμως, εξακολουθούν να κυριαρχούν οι φωνές που υιοθετούν άκριτα τις προτεραιότητες άλλων και καθορίζουν την εθνική ασφάλεια μέσα από το πρίσμα της προσωπικής τους ατζέντας ως έμμεσο αποτέλεσμα της υποστήριξης των ισχυρών συμμάχων και των προτεραιοτήτων τους. Κάτι σαν χάρη δηλαδή, επειδή είμαστε καλά παιδιά! Αυτό δεν είναι όμως βάση σχεδιασμού και άσκησης σοβαρής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής.

Αντί να αναζητούν τρόπο κατοχύρωσης της ελληνικής ασφάλειας, μοιάζουν να… ντρέπονται να λένε ευθαρσώς ότι η Ελλάδα απειλείται από την τύποις συμμαχική Τουρκία, ενώ δε χάνουν ευκαιρία να της προσφέρουν και ιδιότυπη ασυλία! Πώς να γίνουν κατανοητά τα ελληνικά προβλήματα ασφαλείας, όταν η χώρα που είναι κύρια απειλή αποκαλείται “φίλη”; Συνεπώς, οφείλουμε να αντιληφθούμε έστω και με μεγάλη καθυστέρηση, ότι το εθνικό συμφέρον προηγείται του συμμαχικού. Η εξυπηρέτησή του είναι προϋπόθεση εξυπηρέτησης του συλλογικού. Και το να οδηγήσεις τη χώρα σε πραγματικά ήρεμα νερά σε τέτοιες συνθήκες, δεν μπορεί να αφεθεί σε οποιονδήποτε αυτόματο πιλότο…

Σε συνεργασία με το defencepoint