Μπορούν να κράτη-μέλη να ακυρώσουν τη συμφωνία Κομισιόν-Τραμπ;

Μήπως η Ούρσουλα με τη συμφωνία του έκανε μεγάλη χάρη, στρέφοντας τα φώτα της αμερικάνικης δημοσιότητας στη μεγάλη νίκη του προέδρου Τραμπ από τις λίστες του Επστάιν; Ή επειδή πλησίαζε η 1η Αυγούστου και δεκάδες χώρες δεν είχαν ακόμη υπογράψει δήλωση συνθηκολόγησης, θα έτρεχαν να γονατίσουν; Ή ακόμη, η συνθηκολόγηση-σέρβις της Ούρσουλας, ήταν για να πεισθεί η Κίνα πως πρέπει κι αυτή να δηλώσει υποταγή; Ή καθώς η άμοιρη Ουκρανία κατέρρεε, ο Τραμπ χρειαζόταν μια νίκη για να αντισταθμίσει την ήττα; Και επιπλέον, μια ευκαιρία να στείλει νέο τελεσίγραφο στον Πούτιν; Όλα αυτά μαζί, ίσως να βγάζουν κάποιο νόημα.

Μπορεί να έχει δίκιο ο Βίκτορ Όρμπαν, που δήλωσε ότι ο Τραμπ «έφαγε τη φον ντερ Λάιεν για πρωινό». Για τον Γάλλο Πρωθυπουργό, Φρανσουά Μπαϊρού, η Κυριακή της συνθηκολόγησης ήταν «μια σκοτεινή μέρα, όταν μια συμμαχία ελεύθερων λαών υποκύπτει στην υποταγή». Πιο ρεαλιστής, ο αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ, σχολίασε ότι η “συμφωνία” ανοίγει πλήρως την ευρωπαϊκή αγορά σε αμερικανικά προϊόντα, επιβαρύνει δραματικά την ευρωπαϊκή βιομηχανία και γεωργία με πανάκριβη αμερικανική ενέργεια, απαγορεύει την αγορά ρωσικών ενεργειακών προϊόντων, επιβάλλοντας έναν τιμωρητικό γεωπολιτικό όρο.

Γιατί λοιπόν η Γερμανίδα Ούρσουλα αυτοκτόνησε την Ευρώπη; Μήπως πρόκειται για πολιτικό σχέδιο του καγκελάριου Μερτς, που προσβλέπει να πάρει την αποκλειστική αμερικάνικη αντιπροσωπεία στο ΝΑΤΟ και στην Ευρώπη, άσχετα εάν τα μεγάλα βιομηχανικά συνδικάτα της Γερμανίας κλαίνε και οδύρονται. Δεν είναι τυχαίο που ο Φρίντριχ πήγε δώρο στον Τραμπ τη ληξιαρχική πράξη του Γερμανού παππού του σε κορνίζα… Μα γιατί τα έκανε όλα αυτά η Ούρσουλα; Μήπως την κρατάνε από κάπου; Η Ιστορία θα αποφανθεί εν καιρώ…

Τα νομικά παράθυρα και οι κερκόπορτες της συμφωνίας

Το δεύτερο ερώτημα είναι αν αυτή η συμφωνία μπορεί να καταπέσει και νομικά, πέρα από τις δυσκολίες της στην πράξη. Αυτά που πρέπει να ξέρουμε είναι ότι:

• Δεν υπάρχει ακόμη κείμενο συμφωνίας και υπάρχουν αντιφατικές ερμηνείες στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
• Δεν ξέρουμε ποια “στρατηγικά προϊόντα” δεν θα υπόκεινται σε δασμούς. Θα είναι τα αεροσκάφη και τα ανταλλακτικά τους, ορισμένα χημικά και κάποια γεωργικά; Τι θα γίνει με τα ποτά;
• Οι αγωγές που θεωρούν πως οι δασμοί Τραμπ είναι παράνομοι, γιατί τους επέβαλλε χωρίς έγκριση του Κογκρέσου, είναι στα δικαστήρια και δεν ξέρουμε τι θα βγάλουν.
• Δεν πρόκειται για ολοκληρωμένη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου.
• Μπορεί να μπλοκαριστεί η συμφωνία της VDL;

Η απάντηση είναι, Ναι. Η συμφωνία της Κυριακής 27.07.2025 είναι “πολιτική συμφωνία κορυφής” και δεν έχει ακόμη νομική ισχύ. Συνήθως, απαιτούνται πολλοί μήνες ή και χρόνος, για να χωθούν οι διάβολοι στις λεπτομέρειες. Πάντως, για να εφαρμοστεί, πρέπει να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τους ηγέτες των 27. Ακόμη δεν είναι γνωστός ο τύπος της συμφωνίας και αν θα χρειαστεί επικύρωση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Για συμφωνίες εμπορίου, όπως με τους δασμούς, η έγκριση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των 27, συνήθως, γίνεται με πλειοψηφία Qualified Majority Voting – QMV, δηλαδή το 55% των κρατών μελών, που αντιπροσωπεύουν το 65% του πληθυσμού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, εάν η συμφωνία αφορά αποκλειστική αρμοδιότητα της ΕΕ (π.χ. εμπόριο αγαθών), δεν χρειάζεται έγκριση από εθνικά κοινοβούλια. Η Γαλλία, η Ισπανία, η Πολωνία, γιατί όχι και η Ιταλία, θα ψηφίσουν;

Αν η συμφωνία περιλαμβάνει θέματα εθνικής αρμοδιότητας (π.χ. επενδύσεις), τότε μπορεί να απαιτηθεί ομοφωνία και επικύρωση από τα εθνικά κοινοβούλια (μικτές συμφωνίες). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν έχει αποφασιστική ψήφο σε όλες τις συμφωνίες, αλλά σε πολλές περιπτώσεις (π.χ. εμπορικές συμφωνίες) δίνεται σε αυτό δικαίωμα έγκρισης. Τώρα, αν κάποια χώρα αρνηθεί τη συναίνεση, μπορεί να καθυστερήσει ή να εμποδίσει την εφαρμογή. Αν η συμφωνία θεωρηθεί ότι επηρεάζει δικαιώματα ή αρμοδιότητες εθνικού επιπέδου, τα εθνικά κοινοβούλια μπορούν να ζητήσουν την αναθεώρηση ή απόρριψή της στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής οδού νομοθέτησης. Επομένως, είναι πιθανό να την μπλοκάρουν κράτη μέλη ή να την υπονομεύσουν, μέσω πολιτικών ή νομικών διαδικασιών, πριν τεθεί σε εφαρμογή.

Το Βατερλό και το μπαζούκα οπλισμένο

Επιπλέον, θεσμικοί ή επιχειρηματικοί φορείς εντός ΕΕ μπορούν σε εξαιρετικές περιπτώσεις να προσφύγουν στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εάν θεωρούν ότι η συμφωνία παραβιάζει τις αρχές της Ευρωπαϊκής Συνθήκης. Τα αντίμετρα, που προετοίμασε η Κομισιόν της VDL, δεν αποδείχθηκαν πειστικά. Με 93 δισ. ευρώ στον κατάλογο των αντίμετρων, δεν υπερασπίζεσαι 260 δισ. ευρώ εμπορικό πλεόνασμα. Και με δασμό 15% και το δολάριο υποτιμημένο κατά 15% περίπου, τα ευρωπαϊκά προϊόντα θα κοστίζουν 30-32% περισσότερο στους Αμερικανούς. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η VDL όχι μόνο δεν κατάφερε να πάρει το 10% των Βρετανών, αλλά η συμφωνία της θα πυροδοτήσει νέο κύμα αποβιομηχάνισης της Ευρώπης και μεταφορά επενδύσεων στις ΗΠΑ. Αυτό θα είναι το Βατερλό της ΕΕ.

Μέχρι να φανούν οι επιπτώσεις για όλα αυτά, θα χρειαστεί να περάσουν κάποιοι μήνες και να δούμε το ιερό κείμενο της συνθηκολόγησης. Υπάρχει οπλισμένο, άλλωστε, και το εργαλείο αντι-εκφοβισμού (ACI, Anti Coercion Instrument), που επιτρέπει στην ΕΕ να επιβάλει αμοιβαία μέτρα αντίδρασης, σε περίπτωση που μια τρίτη χώρα ασκήσει οικονομική πίεση ή επιβάλει μονομερώς υψηλούς δασμούς. Η ενεργοποίηση του ACI απαιτεί πολιτική απόφαση σε επίπεδο κράτους μέλους και του Συμβουλίου. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΕ πέρα από τον διετή εμφύλιο για τον προϋπολογισμό του 2028-2034, έχει έναν επιπλέον σοβαρό λόγο να αλληλοσφαχτεί… εκτός κι αν η λύση είναι ο πόλεμος κατά της Ρωσίας το 2027-2028.