Ίον Ιλιέσκου: Ποιος ήταν ο αμφιλεγόμενος πρόεδρος της Ρουμανίας μετά τον Τσαουσέσκου

Ο Ιλιέσκου υπήρξε αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, καθώς θεωρείτο άνθρωπος του Τσαουσέσκου που άλλαξε στρατόπεδο την τελευταία στιγμή και στήριξε την επανάσταση – μια επανάσταση με πολύ αίμα είναι η αλήθεια. Ο λαός πάντως τον εξέλεξε δύο φορές με πάθος: Tην πρώτη φορά, το 1990, ο κόσμος τον έκανε πρόεδρο με 85% – ως τον πρώτο με πολυκομματικό σύστημα εκλεγμένο ηγέτη της χώρας. Το 1996 έχασε τις εκλογές για νέα θητεία, αλλά επανήλθε το 2000 με 66,8% (στη φωτογραφία εξώφυλλου ο Ιλιέσκου σε προεκλογική συγκέντρωση του 2000).

Άλλοι τον κατηγόρησαν για αυταρχισμό και άλλοι για πρώην πράκτορα της KGB, όμως ως προσωπικότητα, ήταν πολύ ταπεινός και δημοφιλής λόγω της απλότητάς του – ή πάντως αυτή την εικόνα προέβαλε. Μεγάλη μερίδα των Ρουμάνων θεωρεί ότι ο Ιλιέσκου έκανε ό,τι μπορούσε για να μην επακολουθήσει χάος μετά την επανάσταση, ενώ υπολογίσιμη  μερίδα τον μέμφεται για τη στάση του.

Κατηγορήθηκε έντονα και για το γεγονός ότι τον 1990 ουσιαστικά κάλεσε χιλιάδες ανθρακωρύχους «να υπερασπιστούν την δημοκρατία», δηλαδή την νεοεκλεγείσα κυβέρνηση, όταν φοιτητές και αντιπολιτευόμενοι έκαναν διαδηλώσεις διαμαρτυρόμενοι για το γεγονός ότι δεν αποκλείσθηκαν από τα κυβερνητικά πόστα όλοι οι κομμουνιστές. Στις συγκρούσεις ανθρακωρύχων και άλλων φιλοκυβερνητικών με τους αντιπολιτευόμενους σκοτώθηκαν επτά και κατ’ άλλους σαράντα άτομα, ενώ εκατοντάδες ήταν οι τραυματίες. Αυτό φέρεται να αμαύρωσε για πολλούς την εικόνα του και να τον εμφάνισε ως υποστηρικτή του ανατραπέντος κομμουνιστικού κόμματος.

Επιπλέον αυτή αμαυρώθηκε και με κατηγορίες για «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας» – λόγω της αιματοχυσίας που ακολούθησε την επανάσταση του 1989 – διώξεις που πάντως ποτέ δεν έφτασαν στα δικαστήρια.  Το τελευταίο δίμηνο νοσηλευόταν με καρκίνο του πνεύμονα – από τις αρχές Ιουνίου – σε νοσοκομείο του Βουκουρεστίου όπου εισήχθη με δύσπνοια. Χειρουργήθηκε, αλλά η κατάστασή του παρέμενε κρίσιμη και τελικά υπέκυψε.

Η θέση του για τις προεδρικές εκλογές 

Αν και δεν ήταν πλέον ενεργός πολιτικά, έπαιρνε θέσεις με συνεντεύξεις του. Στις προεδρικές εκλογές του 2024 είχε ετοιμάσει και “διάγγελμα” – που όμως δεν το έδωσε στη δημοσιότητα – όταν τελικά δεν εξελέγη ο κατά τη γνώμη πολλών ακροδεξιός Γκεοργκέσκου. Τώρα που δημοσιεύθηκαν αποσπάσματα, φαίνεται ότι συμφωνούσε με όσους ακύρωσαν τις εκλογές. Στις 19 Μαΐου 2025, ο Ιλιέσκου συνεχάρη τον Νικουσόρ Νταν μετά τη νίκη του, στο δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2025.

Η δήλωση που είχε ετοιμάσει για τις κανονικές προεδρικές εκλογές του 2024, όταν διαφαινόταν ότι θα νικούσε ο Γκεοργκέσκου και που ακυρώθηκαν κατά σκανδαλώδη τρόπο, ανέφερε τα εξής – προφανώς θεωρώντας τον Γκεοργκέσκου «απειλή για τη δημοκρατία»: «Στις 22 Δεκεμβρίου 2024 γιορτάζουμε τα 35 χρόνια από την Επανάσταση της Ρουμανίας. Μακάρι αυτή να μην είναι η μικρότερη ηλικία της δημοκρατίας στη χώρα μας. Δεν μπορούμε να επιστρέψουμε στον προ του 1989 κόσμο. Οι Ρουμάνοι έχουν μια επιλογή, μέσω της ψήφου τους, μεταξύ της προόδου στο μέλλον ή της επιστροφής στο παρελθόν.

Όσο για το παρόν, πρέπει να κατανοήσουμε ότι οι εκλογές στην πολιτική, όπως και οι επιλογές ζωής, έχουν κόστος και τις περισσότερες φορές δεν είναι εύκολο να γίνουν. Δεν υπάρχει πάντα ένας ιδανικός υποψήφιος για να επιλέξει ο ψηφοφόρος, αλλά υπάρχει πάντα ψήφος για τη δημοκρατία. Η πολιτική δεν είναι ιδανική, εντούτοις πρέπει να αφορά τα ιδανικά. Οι πολιτικές εκλογές δεν αφορούν μόνο την οικονομία ή στενά ζητήματα για τους ανθρώπους. Η μάχη των ιδεών παραμένει η πιο σημαντική».

Σε συνέντευξή του λίγο προτού εισαχθεί στο νοσοκομείο για τελευταία φορά, είχε πει: «Η πολιτική δεν είναι μυστικισμός, ούτε μπορεί να στηριχθεί στην προπαγάνδα. Η δημόσια σφαίρα είναι διχασμένη. Όμως η κοινωνία μπορεί να διατηρηθεί μόνο μέσω της γνώσης, και η γνώση αποκτάται μόνον με την ελευθερία, την παιδεία και τον πολιτισμό, όχι με την διχόνοια και την καλλιέργεια του μίσους στην κοινωνία και με τη μισαλλοδοξία.

Υπάρχουν Ρουμάνοι που μπορεί να μην εκτιμούν τη γνώση, όμως όλοι αγαπούν την ελευθερία τους.  Ελπίζω ότι θα ξεπεράσουμε τις κοινωνικές πληγές μας που σχετίζονται με τις απόψεις που έχουν ως πρότυπο διάφορους παράγοντες επιρροής σχετικά με το ποιος είναι ο καλύτερος για τη Ρουμανία. Το σωστό ερώτημα είναι όχι το “ποιος” αλλά τι “τι” είναι καλύτερο για τη Ρουμανία;»

Εν κατακλείδι, ο Ιλιέσκου εξέφρασε την ικανοποίησή του για την προσχώρηση της Ρουμανίας στον χώρο Σένγκεν (1 Ιανουαρίου 2025) και υποστήριξε τη σημασία της συνέχισης της ευρωπαϊκής και ατλαντικής πορείας. Επανέλαβε τη συμβολή του στην ενσωμάτωση της Ρουμανίας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, απορρίπτοντας την ταμπέλα που του έχουν βάλει κάποιοι, ως του «μικρότερου κακού» και τονίζοντας ότι κυβερνούσε προς το συμφέρον όλων των Ρουμάνων, ανεξαρτήτως πολιτικού προσανατολισμού.

«Λέγεται για μένα ότι το 2000 νίκησα ως το “το μη χείρον βέλτιστο”.  Ήμουν το μικρότερο κακό, όμως αυτό το μικρότερο κακό οδήγησε τότε, μαζί με την κυβέρνηση PSD, τη Ρουμανία στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Το μικρότερο κακό έχει φέρει τη μεγαλύτερη ελευθερία, δυνατή μέσω της φιλοευρωπαϊκής και φιλοατλαντικής στάσης. Το ήξερα αυτό από τότε. Το 2000, ψήφισα τον εαυτό μου και πολλούς που είχαν, ίσως, δεξιές πεποιθήσεις. Αφιέρωσα όλα αυτά τα χρόνια μου στην εξουσία προωθώντας μια στάση Εθνικής Συμφιλίωσης. Έχω καθαρή συνείδηση ότι ήμουν πρόεδρος όλων των Ρουμάνων».

Ποιος ήταν ο Ιλιέσκου 

Ο Ιλιέσκου είχε γεννηθεί το 1930, με μάνα που ξενόπλενε για να ζήσουν και με πατέρα σιδηροδρομικό υπάλληλο. Ο ίδιος σπούδασε μηχανικός στη Μόσχα και ανήλθε γρήγορα στην κομματική ιεραρχία, με αποτέλεσμα να γίνει υπουργός Νεολαίας υπό τον Νικολάε Τσαουσέσκου. Μετά τη σύλληψη του Τσαουσέσκου το 1989, ο Ιλιέσκου πήρε την εξουσία, ως επικεφαλής του Εθνικού Μετώπου Σωτηρίας (NSF), και υποσχέθηκε να σταθεροποιήσει τη χώρα.

Οι αντίπαλοί του, ωστόσο, τον κατηγόρησαν ότι κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1989, κατά της θεωρητικά κομμουνιστικής κυβέρνησης του απολυταρχικού Τσαουσέσκου – ο οποίος σημειωτέων υποστηρίζονταν μέχρι πρότινος από την Δύση, καθώς είχε άλλη “γραμμή” από την ΕΣΣΔ σε μία σειρά ζητήματα – ενορχήστρωσε τη βία που άφησε περισσότερους από 850 νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες. Οι δικηγόροι του, όταν συντάχθηκε κατηγορητήριο εναντίον του, ισχυρίστηκαν ότι «ήταν άγνωστοι τρομοκράτες οι υπεύθυνοι για τον θάνατο της Έλενα και του Νικολάε Τσαουσέσκου» και ότι δεν επρόκειτο για πραξικόπημα αλλά για επανάσταση, με όλα όσα αυτή συνεπάγεται.

Εξελέγη θριαμβευτικά το 1990 με ένα πολυκομματικό σύστημα λαμβάνοντας το 85% των ψήφων. Κάποιοι θεωρούν ότι ήταν στενός φίλος του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, αλλά ο τελευταίος κρατούσε αποστάσεις, ίσως γιατί μεταξύ άλλων ο Ιλιέσκου δεν επεδίωξε “κάθαρση”, με την έννοια ότι ήταν κατά των διωγμών των μελών του κομμουνιστικού κόμματος. Όπως έλεγε, εκατοντάδες χιλιάδες ήταν μέλη του από ανάγκη ή και από ιδεολογία και έπρεπε το μίσος να κατευναστεί. Αυτό πάντως δεν τον εμπόδισε στις χαοτικές συνθήκες που αντιμετώπισε να απαντήσει με αυταρχισμό.

Το 2017 παραπέμφθηκε σε δίκη δύο φορές για «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας» για τις αιματηρές ταραχές τον Δεκέμβρη του 1989. Η υπόθεση δεν έφθασε ποτέ στο δικαστήριο. Κατηγορήθηκε επίσης για τον ρόλο του στην καταστολή των αντικομμουνιστικών διαδηλώσεων του 1990. Ο Ιλιέσκου απέρριπτε πάντα τις κατηγορίες αποκαλώντας τους εισαγγελείς που άσκησαν τις διώξεις «ντροπή του έθνους» και δηλώνοντας ότι όλα θα είχαν εξελιχθεί πολύ χειρότερα και θα είχε χυθεί περισσότερο αίμα, αν δεν ήταν εκείνος στα πράγματα να κρατάει ισορροπίες.