Ρεαλιστικά μέτρα για αποτελεσματική πυρόσβεση – Η μεγάλη παράλειψη της Πολιτείας

Οι περιοχές για τις οποίες ακούμε πως έχουν δοθεί εντολές εκκένωσης (Εγλυκάδα, Αρόη, Ρωμανός, Γηροκομείο) δεν είναι κάποιοι απομονωμένοι οικισμοί. Είναι προάστεια ενταγμένα στον αστικό ιστό. Tην ίδια στιγμή, οι πυροσβεστικές δυνάμεις δίνουν μάχη και σε άλλα μεγάλα πύρινα μέτωπα ανά την επικράτεια (Πρέβεζα, Χίος, Κεφαλονιά, κτλ). Προφανώς, η κυβέρνηση δεν είναι άμοιρη ευθυνών για την αναποτελεσματική πυρόσβεση, που επέτρεψε την καταστροφική εξέλιξη των πυρκαγιών.

Βεβαίως ο πρωθυπουργός δεν είναι υπεύθυνος, ούτε για τους ισχυρούς ανέμους, ούτε για τον καύσωνα, ούτε για την εκδήλωση των πυρκαγιών. Η ευθύνη της σημερινής και κάθε κυβέρνησης σε τέτοιες περιπτώσεις, αφορά λάθος χειρισμούς στο πρώτο κρίσιμο στάδιο εξέλιξης των πυρκαγιών, καθώς και παραλείψεις αναφορικά με την έγκαιρη προετοιμασία του κρατικού μηχανισμού που έχει αρμοδιότητα την πυρόσβεση για να τις αντιμετωπίσει. Επειδή πρόκειται για έργο που παίζεται σχεδόν κάθε χρόνο, δεν είναι καθόλου υπερβολή να πούμε ότι στην πυρόσβεση διαπράττεται διαρκές δια παραλείψεως έγκλημα.

Είναι κοινός τόπος ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει οργανωμένο κι αποτελεσματικό κράτος. Αν, όμως, στο πρώτο κύμα των πυρκαγιών που είχε αντιμετωπίσει το καλοκαίρι του 2021, η κυβέρνηση Μητσοτάκη είχε το ελαφρυντικό πως είχε εκλεγεί δύο χρόνια πριν, τώρα πλέον προφανώς δεν το διαθέτει. Χωρίς να υποτιμούμε την ένταση των ανέμων, τον καύσωνα και άλλους παράγοντες που ευθύνονται για τις πυρκαγιές, για ακόμα μία φορά αποδεικνύεται ότι η Ελλάδα έχει πολλές ελλείψεις στον τομέα της πυρασφάλειας, παρά τις πρότερες κυβερνητικές διαβεβαιώσεις επί του αντιθέτου.

Η τακτική της πλήρους εκκένωσης

Κανείς δεν αμφισβητεί ότι είναι δύσκολη η αντιμετώπιση της μεγάλης πυρκαγιάς που κατακαίει τώρα την Αχαΐα και άλλες περιοχές της Ελλάδας. Ακόμα και ένας οργανωμένος και με επαρκή μέσα κρατικός μηχανισμός δεν μπορεί να αποτρέψει κάποιες από τις καταστροφές. Από το σημείο αυτό, όμως, μέχρι ουσιαστικά να αφήνονται ακόμα και ολόκληρες περιαστικές περιοχές στο έλεος της πυρκαγιάς, υπάρχει μεγάλη απόσταση.

Για να προστατέψει τους πολίτες, αλλά και για να μην εισπράξει η ίδια πολιτικό κόστος από ενδεχόμενους θανάτους, η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει θέσει –και το διαλαλεί– ως πρώτη προτεραιότητά της να μη χαθεί ανθρώπινη ζωή, διατάζοντας την εκκένωση ολόκληρων οικισμών, συχνά πριν ακόμα αυτοί απειληθούν άμεσα από την φωτιά. Είναι προφανές πως οι εκατόμβες στις πυρκαγιές το 2007 και πριν μερικά χρόνια στο Μάτι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο –κι όχι άδικα– στη επιλογή αυτή. Είναι, όμως, άλλο η απομάκρυνση ηλικιωμένων και παιδιών κι άλλο η πλήρης εκκένωση.

Η τακτική της πλήρους εκκένωσης έχει ένα σοβαρό επιχειρησιακό μειονέκτημα. Εκκενώνοντας έναν οικισμό που δεν απειλείται άμεσα, ουσιαστικά διευκολύνεις την εξάπλωση της πυρκαγιάς. Η με λελογισμένο τρόπο κινητοποίηση των κατοίκων, που αγωνίζονται να προστατέψουν τις περιουσίες τους, μπορεί να αποτρέψει την εξάπλωση, επειδή θα βρεθεί κάποιος να σβήσει μία καύτρα που μετέφερε ο άνεμος πριν αυτή μετατραπεί σε μία νέα εστία. Αντί η Πυροσβεστική Υπηρεσία και η Αστυνομία να συντονίζουν τους κατοίκους στις προσπάθειες πυρόσβεσης, έχουν διαταγή να απομακρύνουν ακόμα και άνδρες, οι οποίοι επέμεναν να παραμείνουν για να προστατεύσουν τα σπίτια τους.

Αναμφίβολα, πρέπει να γίνεται εκκένωση, όπου αυτό είναι αναγκαίο. Επειδή πρόκειται για ευαίσθητη ισορροπία και συχνά δύσκολη απόφαση, το τι πρέπει να γίνει κάθε φορά σε κάθε περιοχή δεν πρέπει να αποφασίζεται ούτε από το Μαξίμου, ούτε από τους υπουργούς, ούτε από το αρχηγείο Πυροσβεστικής. Πρέπει να αποφασίζεται από τους επιτόπου διοικητές των πυροσβεστικών δυνάμεων που έχουν καθαρή εικόνα της κατάστασης. Αυτό, βεβαίως, απαιτεί αξιωματικούς που θα έχουν εκπαιδευθεί να αναλαμβάνουν πρωτοβουλία και ευθύνη κι όχι από ευθυνόφοβους που κρύβονται πίσω από άνωθεν διαταγές.

Στρατός και εθελοντές στην πυρόσβεση

Ένα σημαντικό ζήτημα είναι ο ρόλος του στρατού στην πυρόσβεση. Σε μία χώρα, όπως η Ελλάδα, που οι καλοκαιρινές πυρκαγιές είναι ενδημικό φαινόμενο και είναι πια πασιφανές πως θα εκδηλώνονται συχνότερα και εντονότερα, είναι ακατανόητο να αφήνουμε τις ένοπλες δυνάμεις εκτός του δυναμικού πυρόσβεσης, ή έστω σε τριτεύοντα ρόλο. Δεν αρκούν να επιστρατεύονται και μάλιστα με καθυστέρηση κάποια στρατιωτικά γκρέιντερ.

Πρέπει όλοι οι νεοσύλλεκτοι, παραλλήλως με τη στρατιωτική εκπαίδευσή τους, να εκπαιδεύονται και στην πυρόσβεση και στην πρόληψη. Στη διάρκεια δε της θητείας τους να πραγματοποιούν κοινές ασκήσεις με την Πυροσβεστική και ομάδες εθελοντών, υπό την ηγεσία αξιωματικών της. Αν συνέβαινε αυτό, χωρίς οικονομικό κόστος, οι πεζοπόρες δυνάμεις πυρόσβεσης θα πολλαπλασιάζονταν και ποσοτικά και ποιοτικά, με ευεργετικά αποτελέσματα στο επιχειρησιακό επίπεδο. Μπορεί η ίδια η Πολιτεία να δώσει κίνητρα για την προσέλκυση εθελοντών, π.χ. φορολογικού τύπου.

Εάν, μάλιστα, υπήρχε πρόβλεψη για τακτική υποχρεωτική εκπαίδευση από την τοπική Πυροσβεστική των ικανών πολιτών σε κάθε δήμο και κοινότητα, οι προληπτικές εργασίες θα ήταν πολύ αποτελεσματικότερες και επιπλέον το δυναμικό πυρόσβεσης θα ενισχυόταν περαιτέρω. Είναι ποιοτικά διαφορετικό οι πυροσβέστες να καθοδηγούν εκπαιδευμένους πολίτες, με τους οποίους έχουν συνασκηθεί, από το να επικουρούνται από ανεκπαίδευτους ευκαιριακούς εθελοντές ή από σε απόγνωση ευρισκόμενους κατοίκους.

Κανένα θαύμα δεν θα λύσει το πρόβλημα

Δεν είμαι εμπειρογνώμονας και δεν πρόκειται να διεκδικήσω τέτοιο ρόλο. Κατέθεσα ως πολίτης που πονάει για τον τόπο κάποιες σκέψεις που υπαγορεύονται από την κοινή λογική. Προφανώς, οι ειδικοί θα έχουν πολύ πιο εξειδικευμένες προτάσεις, οι οποίες –όπως συνηθίζεται– αγνοούνται συστηματικά από τους αρμόδιους, οι οποίοι θα έπρεπε να αναζητούν καινοτόμες ιδέες-προτάσεις για να κάνουν το έργο της πυρόσβεσης πολύ πιο αποτελεσματικό.

Είναι θλιβερό το γεγονός ότι ενώ η τραγωδία επαναλαμβάνεται σχεδόν κάθε χρόνο με μεγαλύτερη ή μικρότερη ένταση, τίποτα δεν αλλάζει ούτε στον μηχανισμό πυρόσβεσης, ούτε στα μέσα και στις τακτικές. «Δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα, προσμένουμε, ίσως, κάποιο θάμα», όπως λέει και ο ποιητής. Μόνο που όσο και να προσμένουμε, κανένα θαύμα δεν πρόκειται να μας λύσει το πρόβλημα. Όσο, λοιπόν, μετά το σβήσιμο της πυρκαγιάς θα ξεχνάμε την καταστροφή και ως κράτος και πολίτες θα επιστρέφουμε στην καθημερινότητά μας σαν να μην έχει συμβεί τίποτα, τόσο μαθηματικά βέβαιο είναι ότι θα ξαναζήσουμε σε κάποια άλλη περιοχή την πύρινη λαίλαπα.

Οι τωρινές πυρκαγιές, όπως και όλες οι προηγούμενες, μαζί με τις όποιες πολιτικές ευθύνες, αποδεικνύουν τη χρεοκοπία ενός ολόκληρου μοντέλου κοινωνικής ανάπτυξης, που στηρίχθηκε στον άκρατο ατομισμό, στον αρπακολατζιδισμό, στην αρπαχτή, στην κάθε είδους αυθαιρεσία, στη μετατροπή των νόμων σε λάστιχο και στην αποθέωση του life style. Ένα μοντέλο που επέτρεψε την άνθηση του πολιτικάντικου σαλτιμπαγκισμού και την υποκατάσταση της πολιτικής από τα επικοινωνιακά τρυκ. Με άλλα λόγια, όλα αυτά που βιώνουμε. Το γεγονός πως όταν έρχεται η πύρινη λαίλαπα οι απλοί άνθρωποι αγωνίζονται με το τίποτα για να σώσουν τις περιουσίες τους, αλλά και τη γειτονιά και την πόλη τους μπορεί να είναι συγκινητικό, αλλά δεν λύνει το συστημικό πρόβλημα.