Οδεύουμε προς το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία;

Είχε αναφερθεί χαρακτηριστικά: Η απόφαση «αναγνώρισης πραγματικοτήτων επί του εδάφους», μόνο εύκολη δεν είναι για την Ουκρανία. Ο Ζελένσκι τουλάχιστον, δεν μπορεί να βάλει την υπογραφή του, ελαφρά τη καρδία, επικυρώνοντας την απώλεια εδαφών. Το πραγματικό δίλημμα όμως είναι η επιλογή μεταξύ δύο κακών λύσεων. Είτε εμπλέκεσαι σε συνομιλίες επιχειρώντας να μειώσεις τις απώλειες, είτε ρισκάρεις -επιχειρώντας να ανατρέψει τα τετελεσμένα επί του εδάφους- αυτές να μεγαλώσουν ακόμα περισσότερο.

Στις 29 Αυγούστου, ο Γκρέιαμ Άλισον, εμβληματικός στη Δύση αναλυτής των στρατηγικών υποθέσεων, δημοσίευσε στο διεθνούς φήμης «The National Interest» ανάλυση με τίτλο «Mapping the Russia-Ukraine War Endgame» (Χαρτογραφώντας το τέλος του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας). Στην αρχή του δημοσιεύματος, σε μια παράγραφο, συνοψίζει το επιχείρημα: «Η Ουκρανία αντιμετωπίζει μια δύσκολη επιλογή: Να τερματίσει τον πόλεμο ρισκάροντας να παραχωρήσει εδάφη, ή να συνεχίσει να πολεμά και να κληθεί [μελλοντικά] να απορροφήσει περισσότερες απώλειες σε υλικό, ανθρώπινο δυναμικό και εδαφικές περιοχές».

Ο Άλισον δεν είναι τυχαίο πρόσωπο. Επί μισό αιώνα και μέχρι το 2017 δίδασκε στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Ήταν ο πρώτος Πρύτανης του διεθνούς φήμης «John F. Kennedy School of Government» και διευθυντής του «Belfer Center for Science and International Affairs». Έχει τεράστια συνεισφορά στη διεθνή βιβλιογραφία (βιβλία και επιστημονικά άρθρα). Τα ενδιαφέροντά του επικεντρώνονταν στα πυρηνικά όπλα, τη Ρωσία, την Κίνα και τη διαδικασία της λήψης αποφάσεων.

Συγγράμματά του θεωρούνται αναφοράς ακόμα και σήμερα στα τμήματα του ευρύτερου τομέα της διεθνούς πολιτικής σε κορυφαία ακαδημαϊκά ιδρύματα παγκοσμίως. Ως εκ τούτου, είναι αναμφισβήτητα ένα πρόσωπο που έχει τη δική του οπτική σε όλες τις διαστάσεις του πολέμου στην Ουκρανία. Την ιστορική, την αναγωγή του στο πλαίσιο της παγκόσμιας κατανομής ισχύος, αλλά και εξαιρετική κατανόηση των παραμέτρων του «decision-making», των παραμέτρων που καθορίζουν τη λήψη των αποφάσεων…

Πιθανότατα έχοντας προσωπική εμπλοκή και εμπειρία, περιγράφει συναντήσεις στον Λευκό Οίκο όπου προσκομίστηκαν χάρτες στην προσπάθεια να βρεθεί μια λύση. Με τα θετικά και τα αρνητικά της και φυσικά που να μπορεί να «πουληθεί» στις κοινωνίες από τους ηγέτες. Το δεδομένο είναι, όπως αναφέρει, ότι «η Ρωσία έχει καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος πέντε ουκρανικών επαρχιών, χονδρικά το ένα πέμπτο της χώρας», δηλαδή το 20%.

Ο Άλισον για Τραμπ και Ουκρανία

Ο Άλισον, εκτιμώντας τη συνολική κατάσταση, επισημαίνει ότι η Ουκρανία, εδαφικά, παραμένει μια πολύ μεγάλη χώρα. Περιγράφει και ποσοτικοποιεί τις απώλειες εδαφών μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και την ανάδυση του ουκρανικού κράτους. Υπονοεί ότι όσα ζούμε είναι αποτέλεσμα μιας συνεχιζόμενης μακράς διαδικασίας εξεύρεσης μιας νέας ισορροπίας που προφανώς δεν αφορά μόνο τη Ρωσία και την Ουκρανία.

Στα μάτια του Άλισον, η επαγγελματική εμπειρία του Τραμπ με το real estate έχει παίξει ρόλο στην οπτική του. Στην αναζήτηση δηλαδή λύσης μέσω της «ανταλλαγής εδαφών». Υπενθυμίζει ότι ακόμα κι αν οι Ουκρανοί αναγκαστούν να αποδεχθούν απώλειες εδαφών, τα ιστορικά παραδείγματα όπως της μεταπολεμικής Γερμανίας και του Πολέμου στην Κορέα (1950-53) συνηγορούν στη μη επίσημη αναγνώριση των τετελεσμένων, ασχέτως των -μαξιμαλιστικών και διαπραγματευτικών- επιθυμιών του Βλ. Πούτιν. Το ίδιο ίσχυσε εξάλλου και με το 10% του εδάφους της Φινλανδίας που προσάρτησε μεταπολεμικά η ΕΣΣΔ.

Κι εδώ στηρίζεται το βασικό επιχείρημα του Άλισον. Η Φινλανδία αποδέχθηκε μετά από δεκαετή εσωτερική συζήτηση την απώλεια του 10% από τους Σοβιετικούς και σταδιακά, έφτασε σήμερα να αποτελεί ως χώρα, ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό θαύμα. Παρόμοιο είναι και το δίλημμα της Ουκρανίας που καλείται να ζυγίσει το ευκταίο και το εφικτό.

Έμμεσα υποδεικνύει ότι η ρωσική αποχώρηση από τα 400 τετραγωνικά μίλια στις περιοχές Σούμι και Χαρκόβου, πρέπει να εξεταστεί σοβαρά. Παρότι δεν είναι «ισότιμη» ανταλλαγή, στη ζυγαριά για τους Ουκρανούς πρέπει να μπει και μια δύσκολη εναλλακτική: Συνέχιση του πολέμου, που με βάση την εμπειρία του 2025 θα καταλήξει σε μηνιαία απώλεια 100-200 τετραγωνικών μιλίων εδαφών, ή απόπειρα διαπραγμάτευσης για την αποδοχή της ανωτέρω πρότασης.

Όπως ανέφερε ο Ζελένσκι στην επέτειο της ανεξαρτησίας της χώρας, στόχος είναι η οικοδόμηση «μιας Ουκρανίας αρκετά ισχυρής και ισχυρού ώστε να ζει με ασφάλεια και ειρήνη». Το δίλημμα, συνεχίζει ο Άλισον, είναι αν θα αποδεχτεί μια επιλογή που θα τερματίσει τον πόλεμο νωρίτερα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, ή θα συνεχίσει να μάχεται διακινδυνεύοντας επιπρόσθετες απώλειες σε πολεμιστές, πολίτες και εδάφη. «Έχοντας επιδείξει εξαιρετική θέληση να πολεμήσει και να νικήσει την προσπάθεια του Πούτιν να σβήσει τη χώρα από τον χάρτη, η επιλογή ανήκει δικαίως στην Ουκρανία», καταλήγει.

Ο Ζελένσκι εστιάζει στις εγγυήσεις ασφαλείας από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, για να διασφαλιστεί ότι θα πρόκειται για πραγματικό τερματισμό του πολέμου και όχι μια ενδιάμεση περίοδο στην οποία η Ρωσία θα ετοιμαστεί για κάποιον επόμενο γύρο επίθεσης. Ο πολύπειρος Άλισον είναι σκεπτικιστής εάν μπορούν να υπάρξουν «πολιτικά εφικτές» και αποτελεσματικές εγγυήσεις ασφαλείας από τις δυο ακτές του Ατλαντικού.

Επιλέγει δε να θεωρήσει ως «στοίχημα» σε μια κοινή πρωτοβουλία Ευρώπης-ΗΠΑ να προσφερθούν «εύλογες διαβεβαιώσεις για μια βιώσιμη ανακωχή» (reasonable assurances of a sustainable armistice), η ουκρανική κυβέρνηση «θα βρει έναν τρόπο «να ανταλλάξει προσωρινό έλεγχο για την ειρήνη».

Τέλος με τις ψευδαισθήσεις για την Ουκρανία

Κατά τη γνώμη μου, το άρθρο αποτελεί την επιτομή της ρεαλιστικής θεώρησης της πραγματικής κατάστασης στον πόλεμο της Ουκρανίας. Δίχως ψευδαισθήσεις και «εάν», τα οποία είτε ισχύουν είτε όχι, μικρή σημασία έχει, αφού… εκκρεμούν σχετικές αποφάσεις αυτών που καλούνται να τις λάβουν. Αυτοί αξιολογούν το εφικτό και επιθυμητό αυτών των «εάν». Για παράδειγμα, «εάν χρηματοδοτήσουν και εξοπλίσουν Ευρωπαίοι και Αμερικανοί».

Ακόμα κι αν επιλεγεί ως πολιτική, πάλι με πιθανότητες θα ασχολούμαστε. Ουδεμία βεβαιότητα υπάρχει. Όλες εκτιμήσεις είναι. Κι επειδή ο Άλισον έχει ασχοληθεί επί μισό και πλέον αιώνα με τη Ρωσία και την Κίνα, δεν διαπράττει το σφάλμα να απομονώσει το πολεμικό πεδίο της Ουκρανίας.

Σε αυτό το σημείο περνάμε στο δεύτερο σημαντικό άρθρο που προέρχεται από το έγκυρο αμερικανικό «Axios», που μια ημέρα αργότερα, στις 30 Αυγούστου, δημοσίευσε ρεπορτάζ που φέρει τις υπογραφές των Mike Allen και Barak Ravid και τίτλο… «Ο Λευκός Οίκος πιστεύει ότι η Ευρώπη ανατρέπει κρυφά το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία» (White House believes Europe secretly undoing Ukraine war’s end)! Ανώτατοι αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου φέρονται να πιστεύουν, ότι κάποιοι Ευρωπαίοι ηγέτες υποστηρίζουν δημόσια τις προσπάθειες Τραμπ να τερματίσει τον πόλεμο, αλλά σιωπηρά και παρασκηνιακά επιχειρούν να ανατρέψουν τις προσπάθειες από τη Σύνοδο της Αλάσκας και μετά.

Η ελάχιστη πρόοδος δοκιμάζει την υπομονή του Λευκού Οίκου με τους Ευρωπαίους ηγέτες, οι οποίοι φέρονται να προτρέπουν τον Ζελένσκι να περιμένει -μη ρεαλιστικές- εδαφικές παραχωρήσεις από τον Πούτιν, ενώ ζητούν το κόστος να το σηκώσουν οι Αμερικανοί. Ωστόσο, διαρρέεται ότι Γάλλοι και Βρετανοί επιδεικνύουν πιο εποικοδομητική στάση. Ποιοι μένουν άραγε…

Μπορεί ο Τραμπ να επιβάλει επιπρόσθετες κυρώσεις στους Ρώσους και σε όσους συνεργάζονται (π.χ. Ινδία για το εμπόριο πετρελαίου), όμως σκέφτεται να αποχωρήσει και να αφήσει τους Ευρωπαίους αν θέλουν να κλιμακώσουν τον πόλεμο. «Το να φτάσεις σε συμφωνία, είναι η τέχνη του εφικτού», αναφέρεται στο ρεπορτάζ. «Όμως, μερικοί από τους Ευρωπαίους εξακολουθούν να λειτουργούν σε μια παραμυθένια χώρα, που αγνοεί το ότι χρειάζονται δυο για αν χορέψουν τανγκό».

Ο Τραμπ δεν έχει κρύψει τη δυσαρέσκειά του, λέγοντας την περασμένη Πέμπτη κατά τη διάρκεια σύσκεψης «Everybody is posturing. It’s all bullshit». Χρειάζεται μετάφραση; προς το παρόν, οι Ουκρανοί πλήττουν πετρελαϊκές εγκαταστάσεις και οι Ρώσοι ισοπεδώνουν το Κίεβο, κάνοντας την ειρήνη να μοιάζει απομακρυσμένη πιθανότητα.

Με αποτέλεσμα στον Λευκό Οίκο να λένε, σύμφωνα με τα λόγια της Karoline Leavitt, επίσης την περασμένη Πέμπτη: «Ίσως οι δύο πλευρές αυτού του πολέμου δεν είναι έτοιμες να τον τερματίσουν οι ίδιες. Ο πρόεδρος θέλει να τελειώσει [ο πόλεμος], αλλά οι ηγέτες αυτών των δύο χωρών το χρειάζονται να τελειώσει και θα πρέπει να θέλουν επίσης». Και σκοπεύει να κάνει πίσω έως ότου οι δυο πλευρές επιδείξουν μεγαλύτερη ευελιξία. Έχοντας κατά νου το ρεπορτάζ του «Axios», ας επανέλθουμε στην αρχή του παρόντος κειμένου και ας διαβάσουμε ξανά τις απόψεις και τις εκτιμήσεις του πολύπειρου Γκρέιαμ Άλισον. Παρότι οι διατυπώσεις του είναι εξόχως διπλωματικές…

Σε συνεργασία με το defencepoint