Το στρατηγικό λάθος του Ισραήλ στη συριακή σκακιέρα

Ωστόσο, η στρατηγική αυτή επιλογή δεν αξιολόγησε επαρκώς τις παράπλευρες συνέπειες, δημιουργώντας νέα δεδομένα που ενίσχυσαν την Τουρκία και μετέβαλαν τις ισορροπίες όχι μόνο στο περιφερειακό αλλά και στο διεθνές επίπεδο. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την τάση του Ισραήλ να επικεντρώνεται στη διαχείριση των άμεσων τακτικών του αναγκών, αποκαλύπτει κενά στον στρατηγικό του σχεδιασμό και προετοιμάζει το έδαφος για μια μελλοντική κρίση.

Είναι εντυπωσιακό ότι το Ισραήλ βρίσκεται αναμεμειγμένο σε πολυμέτωπη σύγκρουση με τουλάχιστον επτά ενεργά μέτωπα, περιλαμβανομένων της Γάζας, του Λιβάνου, της Δυτικής Όχθης, της Συρίας, της Υεμένης, του Ιράκ και του Ιράν, και καταφέρνει όχι μόνο να αντέχει την πίεση αλλά και να διατηρεί την επιχειρησιακή του υπεροχή, βγαίνοντας νικητής από κάθε κρίσιμη αναμέτρηση. Παρά αυτή την πολυδιάστατη στρατιωτική εμπλοκή, κατά την εκτίμηση μου στην περίπτωση της Συρίας λειτούργησε στρατηγικά λανθασμένα. Μια αίσθηση ατρόμητου, πιθανώς τροφοδοτούμενη από την εμπιστοσύνη στις επιχειρησιακές του δυνατότητες, οδήγησε σε υπερεκτίμηση των ιδίων μέσων και υποτίμηση των πιθανών συνεπειών τόσο σε μεσοπρόθεσμο όσο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Ο Άσαντ και το λάθος του Ισραήλ

Η επιμονή του Ισραήλ να επιδιώξει την απομάκρυνση του Άσαντ από την εξουσία, ακόμη και εν μέσω πολλαπλών ανοικτών μετώπων στη Γάζα, απέναντι στους Χούθις, το Ιράν και τη Χεζμπολάχ, συνιστά σημαντικό στρατηγικό σφάλμα εκτίμησης. Το καθεστώς της Δαμασκού, στην κατάσταση που βρισκόταν, δεν συνιστούσε άμεση ή υπαρξιακή απειλή για την ισραηλινή ασφάλεια, γεγονός που επιβεβαιώθηκε εκ των υστέρων από τον τρόπο με τον οποίο κατέρρευσε. Η ανατροπή του πραγματοποιήθηκε σχεδόν αναίμακτα, με τις δυνάμεις που εισήλθαν στην πρωτεύουσα να προελαύνουν περισσότερο ως τελετουργική παρέλαση παρά ως αποτέλεσμα μάχης για κατάληψη της εξουσίας.

Η επιχείρηση αυτή, στην οποία ο Γκολανί λειτούργησε ως πληρεξούσιος της Άγκυρας, υπήρξε εξαρχής σχεδίασμα της τουρκικής ΜΙΤ, συνιστώντας χαρακτηριστικό παράδειγμα συγχρονισμένης δράσης πληροφοριών και πολιτικοστρατιωτικής διείσδυσης. Η συνέπεια ήταν η Τουρκία να αποκτήσει γεωστρατηγικό έρεισμα στον συριακό χώρο, εγκαινιάζοντας μια διαδικασία σταδιακής δορυφοροποίησης της χώρας. Με την ανοχή του λοιπόν το Ισραήλ επέτρεψε στην Άγκυρα να τοποθετηθεί γεωγραφικά και επιχειρησιακά προ των πυλών του, δημιουργώντας έναν νέο μόνιμο παράγοντα απειλής σε μια από τις πλέον ευαίσθητες περιφέρειες της Μέσης Ανατολής.

Από την οπτική της Υψηλής Στρατηγικής και του διακρατικού ανταγωνισμού ισχύος, η απομάκρυνση του Άσαντ χωρίς μια προσχεδιασμένη αρχιτεκτονική ασφάλειας για την επόμενη ημέρα συνιστά αυτοϋπονόμευση. Η ιστορική εμπειρία καταδεικνύει ότι η κατάρρευση καθεστώτων σε γεωπολιτικά κορεσμένα περιβάλλοντα, ελλείψει μηχανισμών σταθεροποίησης, οδηγεί αναπόφευκτα σε στρατηγικά κενά που σπεύδουν να εκμεταλλευθούν τρίτοι δρώντες. Στην προκειμένη περίπτωση, η Άγκυρα κινήθηκε ταχύτερα, εδραιώνοντας επιχειρησιακή παρουσία και πολιτική επιρροή στο συριακό έδαφος.

Η Τουρκία βρίσκει ελεύθερο πεδίο

Επιπλέον, το Ισραήλ δεν φαίνεται να υπολόγισε τους συστημικούς κραδασμούς που θα προκαλούσε η πτώση του Άσαντ σε επίπεδο διεθνούς ισορροπίας και τον αντίκτυπο που θα είχε αυτή η εξέλιξη στο ίδιο το διεθνές σύστημα. Η εδραίωση της Τουρκίας στη Συρία αναδιαμόρφωσε την περιφερειακή δυναμική, ενισχύοντας τα στρατηγικά της πλεονεκτήματα και δημιουργώντας νέα πεδία αλληλεξάρτησης με τη Μόσχα. Μέχρι τότε, η σχέση Άγκυρας–Μόσχας είχε εμφανώς ασύμμετρο χαρακτήρα, με τη ρωσική πλευρά να διαθέτει το πλεονέκτημα λόγω της τεχνογνωσίας που παρέχει στην Τουρκία για τα πυρηνικά της εργοστάσια. Τα πυρηνικά αυτά εργοστάσια είναι υψίστης σημασίας για τον νέο ρόλο που επιδιώκει να διαδραματίσει η Άγκυρα.

Η μετάβαση από μεσαία δύναμη σε μεγάλη δύναμη περνά άμεσα από την απόκτηση πυρηνικής ενέργειας, τόσο ως πηγή φθηνής και σταθερής ενεργειακής ισχύος όσο και ως τεχνολογικό θεμέλιο για την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων. Η νέα πραγματικότητα επιτρέπει στην Άγκυρα να ασκεί έμμεσο έλεγχο στις ρωσικές βάσεις στη Συρία, θέτοντάς τες υπό μια μορφή στρατηγικής ομηρίας. Αυτή η μετατόπιση καθιστά την Τουρκία όχι απλώς περιφερειακό παίχτη, αλλά δυνητικό ρυθμιστή σε μια από τις πλέον κρίσιμες γεωστρατηγικές εξισώσεις της Μέσης Ανατολής, γεγονός που για το Ισραήλ μεταφράζεται σε ενίσχυση ενός στρατηγικού αντιπάλου με δυνατότητα να παρεμβαίνει τόσο στις περιφερειακές ισορροπίες όσο και στις γραμμές ανεφοδιασμού και αποτροπής του, περιορίζοντας την ελευθερία δράσης του σε ένα ζωτικό επιχειρησιακό θέατρο.

Παρά τις αρνητικές αυτές συνέπειες, η πτώση του Άσαντ παρείχε στο Ισραήλ και ορισμένα στρατηγικά οφέλη. Η αποδυνάμωση του ιρανικού δακτυλίου στη Συρία, η διατάραξη της μεταφοράς προηγμένων όπλων προς τη Χεζμπολάχ και η ενίσχυση της θέσης του στα Υψίπεδα του Γκολάν αποτελούν απτά κέρδη. Παράλληλα, η ενδυνάμωση των δεσμών με τη δρούζικη κοινότητα, τόσο στα κατεχόμενα Υψίπεδα όσο και εντός της Συρίας, δημιούργησε έναν αξιόπιστο τοπικό εταίρο και εν δυνάμει πληρεξούσιο σε ένα περίπλοκο επιχειρησιακό περιβάλλον.

Ωστόσο, εάν η τουρκική παρουσία στη Συρία υπερβεί ένα κρίσιμο όριο και μεταβληθεί σε άμεση απειλή για τα ισραηλινά συμφέροντα, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο το Ισραήλ να προχωρήσει σε απευθείας στρατιωτική επέμβαση εντός συριακού εδάφους, η οποία μεν θα πετύχει την προστασία των Δρούζων αλλά θα έχει ως κύριο λόγο την αποτροπή μιας τουρκικής εδραίωσης που θα ανατρέψει τις ισορροπίες ασφάλειας στην περιοχή, δημιουργώντας σοβαρά ζητήματα για το Ισραήλ τόσο σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα όσο και σε βάθος χρόνου.

Τακτική υπεροχή, στρατηγική αδυναμία

Είναι πλέον ζήτημα χρόνου η Άγκυρα και η Ιερουσαλήμ να βρεθούν αντιμέτωπες μέσα στη συριακή σκακιέρα, αρχικά μέσω των πληρεξουσίων τους είτε ακόμη και μετωπικά, σε άμεση στρατιωτική σύγκρουση. Για αυτό υποστηρίζω ότι το Ισραήλ διέπραξε στρατηγικό σφάλμα όταν, ενώ είχε ανοιχτές εκκρεμότητες και εντάσεις εντός του ίδιου του “οίκου” του, επέτρεψε την πτώση του Άσαντ και κατ’ επέκταση την τουρκική εδραίωση στη Συρία.

Το Ισραήλ μπορεί να είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό στο τακτικό επίπεδο, όμως η διαχρονική του εμπλοκή σε συνεχείς συγκρούσεις με τον αραβικό κόσμο φαίνεται να περιορίζει την ικανότητά του να αναπτύξει συνεκτική και μακρόπνοη Υψηλή Στρατηγική. Αυτή η αδυναμία στρατηγικού οραματισμού αφήνει περιθώριο στους αντιπάλους του να δημιουργούν τετελεσμένα που σταδιακά περιορίζουν την επιχειρησιακή και γεωπολιτική του ελευθερία, οδηγώντας αναπόφευκτα σε μια σύγκρουση με την Τουρκία που δεν θα είναι ζήτημα “αν” αλλά το “πότε”.

 

---

 

Ο Κρις Κωνσταντινίδης είναι διεθνολόγος