Τι λέει η Ιστορία για πρώην πρωθυπουργούς που επέστρεψαν στην εξουσία

Η πύκνωση της αρθρογραφίας για επιστροφή (νόστο) των Αλέξη Τσίπρα και Αντώνη Σαμαρά στην εξουσία (στην πολιτική είναι ως βουλευτές σήμερα) με την ίδρυση αντίστοιχων κομμάτων μαζί με εκτιμήσεις ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης τούς “φοβάται” ή “χαίρεται” είναι παλιά αρνητικά επεισόδια, τα οποία, μολονότι κατά την κλασική ελληνική γραμματεία είναι παραδείγματα προς αποφυγήν, αυτά κυριαρχούν στη χώρα μας επί 160 χρόνια με ολόκληρο το πολιτιστικό σύστημα να ανακυκλώνεται σχεδόν με τα ίδια πρόσωπα ή “τζάκια” και με αποτελέσματα που δεν δείχνουν ότι η χώρα μας έγινε πιο ισχυρή, σεβαστή από εχθρούς και φίλους και ευημερούσα και ότι οι κάτοικοί της, οι οποίοι προσέρχονταν “εν χορδαίς και οργάνοις” σε 65 εκλογικές αναμετρήσεις για να αναδείξουν ισάριθμους πρωθυπουργούς δεν είναι και οι ευτυχείς, οικονομικά ισχυροί και κοινωνικά ίδιοι με τους άλλους Ευρωπαίους.

Από τους 65 περίπου αυτούς πρωθυπουργός (δεν περιλαμβάνονται οι δοτοί, οι υπηρεσιακοί, οι χουντικοί, οι κατοχικοί και άλλοι διορισμένοι που άλλαζαν σαν τα πουκάμισα κυρίως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή), οι μισοί σχεδόν ήταν μόνιμοι (με πολλές θητείες), ενώ οι οκτώ (με λίγες ή πολλές θητείες) επέστρεφαν προς το τέλος της ζωής τους κάνοντας τα ίδια περίπου. Επίσης, σε όλη αυτήν την περίοδο των 160 ετών κυριαρχούν τα γνωστά πολιτικά “τζάκια” (από πατέρα σε γιο ή ανεψιό κλπ), όπως Γούναρης, Ζαϊμης, Βάλβης, Δηλιγιάννης, Ράλλης, Βενιζέλος, Τσαλδάρης, Θεοτόκης, Καραμανλής, Παπανδρέου.

Από τον ομηρικό Φήμιο στον σύγχρονο … Πασχάλη Τερζή!

Κι αυτή η πολιτική ιστορία με “επιστροφές” πρωθυπουργών ως “σωτήρων ή ως μορμολύκειο για τα άλλα κόμματα, έχει επαναληφθεί πολλές φορές με αντίστοιχες … φάρσες. Κατ΄αρχάς, τα σενάρια για την επιστροφή των Αλέξη Τσίπρα και Αντώνη Σαμαρά στην εξουσία μού θύμισαν τον ομηρικό Φήμιο, τον αοιδό, ο οποίος τραγουδούσε στο παλάτι του Αλκίνοου τον λυγρόν (πικρό) και πολυκηδέα (πολύπαθο κατά τον Δ. Μαρωνίτη) νόστον όλων σχεδόν των αρχηγών – βασιλέων (Αγαμέμνων, Μενέλαος, Νέστωρ, Αίας, Οδυσσεύς κλπ) μετά την άλωση της Τροίας ως “ασεβών”, ως “ατασθαλών”, επιβεβαιώνοντας τη γνωστή διαπίστωση του Αριστοτέλη ότι η Οδύσσεια είναι “ηθογραφικό έπος”, καθώς “αι ατασθαλίαι” προκαλούν “θεοδικία” ή άλλη τιμωρία.

Ακόμα και οι εταίροι (σύντροφοι) του Οδυσσέα κι εκείνοι χάθηκαν απ᾽ τα δικά τους τα μεγάλα σφάλματα (ἀτασθαλίῃσιν), νήπιοι και μωροί, που πήγαν κι έφαγαν τα βόδια του υπέρλαμπρου Ήλιου  (Οδύσσεια α΄6-7)· «Τους τραγουδούσε ο φημισμένος αοιδός, κι εκείνοι καθισμένοι τον ακούν με τη σιωπή τους· των Αχαιών τον νόστο τραγουδούσε, πικρόν όπως τον όρισε τον γυρισμό τους απ᾽ την Τροία η Αθηνά Παλλάδα» (Οδύσσεια, α 325-327).

Ύστερα, τα ίδια ακριβώς μού θύμισε και το τραγούδι – ζεμπεκιά του σύγχρονου αοιδού, του κ. Πασχάλη Τερζή (στίχοι Γιάννη Πάριου και μουσική Μάριου Τόκα) με τίτλο “Επιστροφές, καταστροφές”, το οποίο παραθέτω στο τέλος με την υπενθύμιση της ανεπίδεκτης για μάθηση φωνής – ερώτησης – απορίας του παιδιού του αισώπειου μύθου προς τους δυστυχείς κοχλίες (σαλιγκάρια), τα οποία, ενώ τσίριζαν πάνω στη φωτιά εκείνα τραγουδούσαν: «των οικιών υμών εμπιμπραμένων αυτοί άδετε;».

Αναζήτησα, λοιπόν, και στη νεώτερη πολιτική ιστορία νόστους (επιστροφές) Νεοελλήνων αρχηγών – κυβερνητών – πρωθυπουργών, οι οποίοι με τη δεύτερη ή τρίτη ή τέταρτη ή πέμπτη ή έκτη ή έβδομη ή όγδοη ή ένατη ή δέκατη θητεία τους στην εξουσία ανταποκρίνονταν στη γνωστή αισιόδοξη φράση “Έρχεται, Έρχεται”! Ήλθον, λοιπόν, είδον και απήλθον! Δεν απήλθον όμως και τα προβλήματα, τα οποία όχι μόνο στιβάζονταν και με άλλα (λέγονται διαχρονικές παθογένειες από τον κάθε πρωθυπουργό, για να δικαιολογείται από τις γνωστές, με ανθρώπινες θυσίες μάλιστα, επιτελικές αποτυχίες!).

Κι αυτός ο λυγρός και πολυκηδής νόστος των μεταπολεμικών Ελλήνων πρωθυπουργών δεν οφείλεται σε θεοδικία (κατά την Οδύσσεια) , αλλά σε “ατασθαλίας” τους, την “ασέβειά” τους προς τους οικονομικούς νόμους, οι οποίοι, κατά τον αείμνηστο καθηγητή μου και ακαδημαϊκό Άγγελο Αγγελόπουλο είναι πολύ φιλέκδικοι, με την απογοητευτική διαπίστωση ότι την μήνιν τους δεν την πληρώνουν οι εναγείς, αλλά ο εργαζόμενος και φορολογούμενος ελληνικός λαός!

Οι “λυγροί” νόστοι πρωθυπουργών

Δηλαδή, έκαναν τα ίδια και χειρότερα, όχι διότι δεν μπορούσαν, αλλά διότι δεν ήθελαν να “κακοκαρδίσουν” τα ως “φαρμακεραί έχιδναι προσωπικά συμφέροντα” των οπαδών τους, όπως κατήγγελλε επιμόνως πριν από 150 περίπου χρόνια ο Εμμανουήλ Ροΐδης! Και το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού, πολλώ μάλλον το δεκάκις για μερικούς παλαιούς πρωθυπουργούς! Έτσι, τηρουμένων, φυσικά, των αναλογιών, βρήκα ότι “νόστους” στην εξουσία (με εκλογές) έκαναν (μερικοί με … εννιά και δέκα θητείες!) οι ακόλουθοι (κατά χρονολογική σειρά) πρωθυπουργοί τα τελευταία 160 χρόνια που επέστρεφαν ως “σωτήρες”:

• Δημήτριος Βούλγαρης (1855-1875). Ο τελευταίος “νόστος”, ύστερα από πολλές θητείες, έγινε το 1874-1875. Πέθανε το 1877.
• Επαμεινώνδας Δεληγεώργης (1865 -1877). Τελευταία επιστροφή από 26 Φεβρουαρίου 1877 έως τον Μάιο του 1877. Πέθανε το 1879.
• Αλέξανδρος Κουμουνδούρος (1865 -1882). Ύστερα από πολλές θητείες επέστρεψε το 1870 – 1871 και 1875 -1876. Πέθανε το 1883.
• Χαρίλαος Τρικούπης (1875-1895) με τελευταίο, ύστερα από πολλές θητείες, “νόστο” από τον Οκτώβριο 1893 έως τον Ιανουάριο του 1895 (θάνατος στο Παρίσι το 1896).
• Ελευθέριος Βενιζέλος(από το 1910 έως το 1933) με τελευταίο “νόστο” από τον Ιανουάριο του 1933 έως τον Μάρτιο του 1933 (θάνατος το 1936 στο Παρίσι).
• Κωνσταντίνος Καραμανλής, από το 1956 έως το 1963, όταν έφυγε κρυφά στο Παρίσι) και με τελευταίο “νόστον” από το 1974 έως το 1980.
• Γεώργιος Παπανδρέου (1944-1965). Ύστερα από τη θητεία του το 1944, επέστρεψε ως πρωθυπουργός με το κόμμα “Ένωση Κέντρου” το 1963 και το 1964 έως το 1965
• Ανδρέας Παπανδρέου (από το 1981 έως το 1996), γιός του Γεωργίου Παπανδρέου, με τελευταίο “νόστον”, ύστερα από δύο θητείες την περίοδο 1981- 1989, από το 1993 έως το 1996.

---

 

Στο επόμενο: έργα και ημέραι νοστησάντων μεταπολεμικών πρωθυπουργών