Μπορεί να ανακτηθεί ελληνική νησίδα που κατελήφθη από Τούρκους;

Η άσκηση διεξάγεται εντός της περιοχής ευθύνης του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ. Καλύπτει τμήματα του θαλάσσιου και χερσαίου χώρου, συμπεριλαμβάνοντας περιοχές στο Αιγαίο και στον Έβρο. Για την υλοποίηση της ενεργοποιήθηκε η διακλαδική δύναμη ετοιμότητας, γνωστή και ως Δύναμη “Δέλτα”, με συμμετέχον προσωπικό και μέσα των τριών Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων και της Διοίκησης Ειδικού Πολέμου (ΔΕΠ) του ΓΕΕΘΑ. Η άσκηση περιλαμβάνει και το σενάριο οι Ένοπλες Δυνάμεις να ανακαταλάβουν βραχο-νησίδα στο ανατολικό Αιγαίο.

Συγκεκριμένα, έχουν τεθεί σε επιχειρησιακή λειτουργία και αναπτύσσονται όλοι οι τύποι μαχητικών αεροσκαφών της Πολεμικής Αεροπορίας (F-16, Rafale, F-4 Phantom, Mirage) καθώς επίσης και Αερομεταφερόμενα Συστήματα Έγκαιρης Προειδοποίησης – Ελέγχου (ΑΣΕΠΕ). Στην άσκηση μετέχουν μονάδες του Στόλου και πλοία τα οποία βρίσκονταν ήδη σε άσκηση, ενώ έχουν αναπτυχθεί ακόμα δύο αερομεταφερόμενες ταξιαρχίες – από Κιλκίς και Κρήτη – με σενάρια επιχειρήσεων στον Έβρο, στο οποίο θα συμμετέχει ελικόπτερο Chinook.

Πηγές του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας τονίζουν ότι η άσκηση ετοιμότητας των Ενόπλων Δυνάμεων δεν σχετίζεται σε καμία περίπτωση με την NAVTEX που εξέδωσε η Τουρκία για έρευνες του “Piri Reis” στο Αιγαίο, καθώς το τουρκικό ερευνητικό πλοίο είναι αγκυροβολημένο στον κόλπο της Σμύρνης. Όπως ανέφερε ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, «το ζήτημα δεν απασχόλησε το ΚΥΣΕΑ» της Τετάρτης, επιδεικνύοντας και σχετική φωτογραφία από το πλοίο.

Ανακατάληψη βραχονησίδας

Ορμώμενοι από την άσκηση, θα επιχειρήσουμε να εξετάσουμε την εξής υπόθεση εργασίας: Μπορεί να ανακτηθεί μικρό ελληνικό νησί που κατελήφθη αιφνιδιαστικά από Τούρκους; Θα εξετάσουμε μάλιστα και την περίπτωση ανακατάληψης μιας ακατοίκητης βραχονησίδας και την περίπτωση ανακατάληψης κατοικημένου νησιού και ειδικότερα την ανακατάληψη του Καστελλόριζου.

Ως γνωστόν, οι τουρκικές αναθεωρητικές διεκδικήσεις αφορούν 152 νησίδες και βραχονησίδες. Ουσιαστικά, η Τουρκία δεν έκλεισε ποτέ την πόρτα στο να επαναλάβει μια επιθετική ενέργεια τύπου Ιμίων. Συνεπώς, μόνο απίθανο δεν είναι αυτό το ενδεχόμενο. Ως εκ τούτου, το ελληνικό κράτος οφείλει να έχει έτοιμα επιτελικά σχέδια στρατιωτικού, διπλωματικού και επικοινωνιακού χαρακτήρα για το πως θα αντιμετωπίσει κάθε παρόμοια πρόκληση που αναπόφευκτα θα προκαλέσει κρίση.

Αρχικά, ξεκινάμε με την υπόθεση κατάληψης μιας βραχονησίδας από τους Τούρκους. Τί θα κάνει η Ελλάδα; Προχωρά σε συντριπτική στρατιωτική απάντηση, στα χνάρια της παλαιότερης δήλωσης του πρώην ΑΓΕΕΘΑ Φλώρου, «όποιος πατήσει τα πόδια του στο έδαφός μας, πρώτα θα τον κάψουμε και μετά θα ρωτήσουμε ποιος είναι»; Όμως, αυτό θα ισχύει και αν βρεθούν άτομα σε μία ελληνική βραχονησίδα, που δεν είναι εμφανώς Τούρκοι κομάντος; Θα τους βομβαρδίσεις και αυτούς;

Υπενθυμίζουμε ότι στα Ίμια πρώτα είχαν ανεβεί Τούρκοι δημοσιογράφοι-προβοκάτορες. Τί θα πράξει, λοιπόν, η Ελλάδα σε μία τέτοια περίπτωση; Λογικό είναι να στείλει το Λιμενικό να τους συλλάβει. Εάν, όμως, γύρω από τη συγκεκριμένη βραχονησίδα πλεύσουν τουρκικές ναυτικές μονάδες που εμποδίσουν το σκάφος του Λιμενικού; Θα σταλούν και ελληνικές ναυτικές μονάδες για να κάνουν τί ακριβώς; Να λοιπόν πως μπορεί όλο αυτό να πυροδοτήσει μία γενική κρίση.

“Δόγμα του ισοδύναμου τετελεσμένου”

Το πιθανότερο είναι ότι οι Τούρκοι δεν θα καταλάβουν κατοικημένη νησίδα. Αλλά εάν συμβεί τελικά αυτό, ακόμα και εάν η Αθήνα ήταν αποφασισμένη, πώς θα βομβαρδίσει τη νησίδα, όταν εκεί θα βρίσκονται και Έλληνες; Σε μία τέτοια περίπτωση καθίσταται πρόβλημα ακόμη και η ανακατάληψη με καταδρομή, καθώς σίγουρα θα υπάρξουν και θύματα μεταξύ των αμάχων Ελλήνων, εκτός κι αν πιστεύουμε σε θαύματα.

Αυτά τα παραδείγματα μας υποχρεώνουν να επανέλθουμε στο “δόγμα για ισοδύναμο τετελεσμένο”, το οποίο είχε πρωτο-διατυπωθεί από τον Σταύρο Λυγερό, την επαύριο της κρίσης στα Ίμια. Στη συνέχεια έγινε αντικείμενο επεξεργασίας από το Γενικό Επιτελείο, ώστε να καταστεί από στρατιωτικής απόψεως λειτουργικό (δεν γνωρίζουμε αν το συγκεκριμένο δόγμα, που αφορά αποκλειστικά σενάριο ανακατάληψης μικρών νησίδων, εξακολουθεί να υφίσταται στις Ένοπλες Δυνάμεις).

Σύμφωνα με το εν λόγω δόγμα, εάν τουρκικές δυνάμεις καταλάβουν ελληνική βραχονησίδα, οι ελληνικές δυνάμεις πρέπει να είναι έτοιμες να απαντήσουν με κατάληψη τουρκικής βραχονησίδας, έτσι, ώστε να προκύψει ισοδύναμο αποτέλεσμα, στρατιωτικά-πολιτικά. Αυτό θα επέτρεπε και οι διαπραγματεύσεις που αναπόφευκτα θα ακολουθήσουν να εκκινήσουν από την ίδια βάση, χωρίς τετελεσμένο εις βάρος της Ελλάδας, όπως επιδιώκουν οι Τούρκοι.

Το δόγμα για ισοδύναμο τετελεσμένο έχει εφαρμογή για το πιθανότερο σενάριο, δηλαδή οι Τούρκοι να αποφύγουν μία στρατιωτική επίθεση, που θα τους απομόνωνε διεθνώς, περιοριζόμενοι στην κατάληψη μίας αφύλαχτης βραχονησίδας, από τις πολλές που άλλοτε ονόμαζαν “γκρίζες ζώνες” και τώρα τις αποκαλούν “τουρκικές νησίδες υπό ελληνική κατοχή”!

Πάντως, παρόλο που το ισοδύναμο τετελεσμένο θα ήταν προτιμότερο να αφορά ομοειδή εδάφη και παρόμοιες καταστάσεις, οι ελληνικές δυνάμεις δεν μπορούν πάντα να δημιουργήσουν ισοδύναμο τετελεσμένο σε τουρκική νησίδα, επειδή η Τουρκία έχει ελάχιστα νησιά και όλα εντός τριών μιλίων από τις ακτές τους. Υπάρχουν τρεις περιπτώσεις περί αυτού, που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν επί του συγκεκριμένου δόγματος. Η μία είναι το σύμπλεγμα των Λαγουσών νησίδων.

Οι Λαγούσες νησίδες

Οι Λαγούσες ή Μαυρυές (τουρκικά: Tavşan adaları ή Karayer adaları) είναι συστάδα μικρών ακατοίκητων νησιών στο βόρειο Αιγαίο. Βρίσκονται περίπου 7 χλμ από το Τσανάκκαλε, 10 χλμ βόρεια της Τενέδου και 13 χλμ νοτιοδυτικά του Ελλησπόντου. Η μεγαλύτερη νησίδα (Μαύρο ή Λαγούσα) έχει μήκος περίπου 2 χλμ. και πλάτος 600 μέτρων. Νότιά της υπάρχουν τρεις μικρές βραχονησίδες (Πράσο, Δράπανο και Φιδονήσι).

Οι Λαγούσες απέκτησαν πολιτική και στρατηγική σημασία στις αρχές του 20ού αιώνα, επειδή τα χωρικά τους ύδατα είναι σημαντικά για τον έλεγχο του Ελλησπόντου. Παραχωρήθηκαν στην Τουρκία με τη Συνθήκη της Λωζάννης, όπου αναφέρονται (άρθρο 12) μαζί με την Τένεδο και την Ίμβρο ως τα μόνα νησιά που παραμένουν στην Τουρκία και τα οποία είναι πάνω από 3 μίλια (4,8 χλμ) από τις μικρασιατικές ακτές.

Το γεγονός ότι είναι ακατοίκητα τα καθιστά καλό στόχο σε περίπτωση που οι Τούρκοι επιχειρήσουν κατάληψη ελληνικής βραχονησίδας. Τα βασικά προβλήματα είναι η εγγύτητα των μικρασιατικών παραλίων. Η έλλειψη καταλλήλων ακτών για αποβατικές ενέργειες δεν είναι μεγάλο πρόβλημα, επειδή δεν φυλάσσονται. Η έλλειψη εδαφικών εξάρσεων και χλωρίδας, πάντως, δεν επιτρέπουν κάλυψη και απόκρυψη σε περίπτωση μάχης. Μία τέτοια επιχείρηση μπορεί να γίνει αιφνιδιαστικά με μεταφορά κομάντος με ελικόπτερα, υπό την προϋπόθεση ότι θα έχει αεροπορική και ναυτική κάλυψη, ώστε να εξισορροπήσει το μειονέκτημα ότι είναι κοντά στις τουρκικές ακτές.

Ίμβρος και Τένεδος

Τα πράγματα θα είναι ποιοτικά διαφορετικά εάν οι Τούρκοι αποτολμήσουν το πιο ακραίο σενάριο, δηλαδή να καταλάβουν με αποβατική επιχείρηση κατοικημένο νησί. Σ’ αυτή την περίπτωση ο πιθανότερος στόχος είναι το Καστελλόριζο για δύο λόγους: Πρώτον, λόγω του ότι είναι μικρό και απομονωμένο (σχετικά μακριά από τη Ρόδο) και ως εκ τούτου πιο ευάλωτο από άλλα νησιά. Δεύτερον, λόγω της μεγάλης σημασίας που έχει στην κατανομή της ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο και άρα στην εκμετάλλευση των πιθανολογούμενων κοιτασμάτων φυσικού αερίου που υπάρχουν εκεί.

Είναι προφανές πως σε μία τέτοια περίπτωση δεν μπορεί να ισχύσει το δόγμα για ισοδύναμο τετελεσμένο, γιατί το πρόβλημα είναι ποιοτικά διαφορετικό, εξάλλου όπως προαναφέρθηκε αφορά μικρές νησίδες. Αν πάντως ακολουθηθεί αυτό το δόγμα, η ελληνική απάντηση θα μπορούσε να είναι μία αντίστοιχη ελληνική επίθεση στην Τένεδο ή ακόμα και στην μεγαλύτερη Ίμβρο. Η Τένεδος, όμως, δεν προσφέρεται για άμεση αποβατική ενέργεια λόγω αποστάσεων και εγγύτητας στα μικρασιατικά παράλια. Η Ίμβρος είναι λίγο διαφορετική περίπτωση. Βρίσκεται 18 χλμ από την είσοδο των Στενών, περίπου ανάμεσα στη Λήμνο και στη Σαμοθράκη.

Παρότι οι μικρές αποστάσεις από Λήμνο και Σαμοθράκη επιτρέπουν την παροχή υποστηρικτών πυρών και αντιαεροπορικής κάλυψης σε όποιες ελληνικές δυνάμεις επιχειρήσουν στην περιοχή, η κατάληψη ενός τέτοιου νησιού απαιτεί μεγάλη πολυκλαδική επιχείρηση. Δεν καταλαμβάνεται με καταδρομική ενέργεια. Αντίθετα, με καταδρομική ενέργεια μπορεί να καταστραφεί το μόνο κοντινό πορθμείο στο Καμπάτεπε στην δυτική ακτή της χερσονήσου της Καλλίπολης.

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, η Τένεδος και η Ίμβρος δεν πολυπροσφέρονται για την εφαρμογή του δόγματος του ισοδύναμου τετελεσμένου, παρότι περιορίζουν την σύγκρουση στον χώρο. Ένα άλλο μειονέκτημα τους είναι ότι η εγγύτητά τους με τα Στενά εκ των πραγμάτων θα δημιουργήσει προβλήματα στη διεθνή ναυσιπλοΐα, γεγονός που θα ωθήσει τα τρίτα κράτη και διεθνείς οργανισμούς να πιέσουν ασφυκτικά για αμοιβαία αποκλιμάκωση, ώστε να δοθεί λύση.

Υπεροχή σε αέρα και θάλασσα

Σε μία επιχείρηση ανακατάληψης ελληνικού νησιού στο Αιγαίο, η Πολεμική Αεροπορία θα πρέπει να ανταποκριθεί άμεσα και με αξιώσεις υπεροχής. Με την επάνοδο των Mirage σε ενεργή υπηρεσία και συνεπώς των αερομεταφερόμενων Exocet, οι τουρκικές ναυτικές δυνάμεις θα αντιμετωπίσουν εναέριες απειλές από αποστάσεις τις οποίες δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν. Μονάδες του ελληνικού Ναυτικού θα σπεύσουν άμεσα στο καταληφθέν νησί, προσπαθώντας να το αποκλείσουν από περαιτέρω εχθρικές ναυτικές επιχειρήσεις. Αυτό πιθανότατα θα απαιτήσει επιχειρήσεις εναντίον μονάδων επιφανείας και υποβρυχίων του εχθρού.

Το σκληρότερο και πλέον απαιτητικό κομμάτι είναι ο αγώνας για την απόκτηση αεροπορικής και ναυτικής υπεροχής γύρω από το υπό ανακατάληψη νησί. Δεδομένου ότι ο εχθρός θα έχει υποστεί κάποιες ναυτικές και αεροπορικές απώλειες στην προσπάθεια κατάληψης (κυρίως από ελληνική αεροπορική δράση), αυτό θα βοηθήσει τις δυνάμεις του Πολεμικού Ναυτικού στον δικό τους αγώνα για επικράτηση.

Να σημειωθεί ότι μιλάμε για ένα πεδίο επιχειρήσεων απολύτως οικείο στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις, αφού ασκούνται συνεχώς στο Αιγαίο. Ταυτόχρονα, η ιδιομορφία πολλών νησιών, είναι η έλλειψη ψηλής χλωρίδας, πράγμα που σημαίνει ότι η εχθρική δύναμη θα στερείται απόκρυψης. Το βραχώδες του εδάφους δυσχεραίνει και την όποια προσπάθεια κάλυψης, καθώς η δημιουργία ορυγμάτων είναι δυσχερέστατη.

Αν το νησί κατοικείται, τα οικήματα θα χρησιμοποιηθούν για την παροχή κάλυψης και απόκρυψης. Ο δε πληθυσμός θα χρησιμοποιηθεί ως ανθρώπινη ασπίδα, κατά την προσφιλή συνήθεια των Τούρκων. Η μη ύπαρξη πολιτών διευκολύνει τις ελληνικές επιλογές, καθώς ο εχθρός μπορεί να βάλλεται συνεχώς από ναυτικά και αεροπορικά πυρά, μέχρι τον αφανισμό, ή τον εξαναγκασμό του σε παράδοση.

Το αποβατικό σενάριο σε νησίδα

Δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων πρέπει να αποβιβαστούν για την επόπτευση των κινήσεων και δραστηριοτήτων του εχθρού και την καθοδήγηση πυρών των ναυτικών και αεροπορικών δυνάμεων. Θα ακολουθήσουν τα αεραποβατικά αγήματα, τα οποία στην ελληνική περίπτωση δεν έχουν χρεία πλοίων αμφιβίων επιχειρήσεων, καθώς οι μονάδες μπορούν από οπουδήποτε και με μέσα της αεροπορίας στρατού να μεταφερθούν απ’ όπου βρίσκονται (καταδρομείς / αλεξιπτωτιστές, ή της Ταξιαρχίας Πεζοναυτών).

Τα μεταγωγικά ελικόπτερα θα συνοδεύονται από επιθετικά ελικόπτερα, τα οποία θα παρέχουν εγγύς υποστήριξη, ενώ μαχητικά της Αεροπορίας θα παρέχουν την αναγκαία κάλυψη από αέρος όχι μόνον από την δραστηριότητα των εχθρικών αεροσκαφών, αλλά και εκείνη των drones. Τα drones σε ένα τέτοιο πεδίο, θα καταστούν βορά των ελληνικών αεροσκαφών και επιθετικών ελικοπτέρων.

Την αεραπόβαση θα ακολουθήσουν αμφίβια τμήματα, τα οποία θα αποβιβαστούν από αρματαγωγό(ά) ή αερόστρωμνo τύπου Zubr στην ακτή με όποια βαρύτερα μέσα θα κριθεί ότι πρέπει ή μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Δεδομένης της γεωγραφίας η χρήση βαρέων οχημάτων θα πρέπει να θεωρηθεί από περιορισμένη έως μηδενική. Ταυτόχρονα, τμήματα Αμφιβίων Καταδρομών μπορεί να επιχειρήσουν σε άλλα τμήματα του νησιού για αντιπερισπασμό ή για την διαφύλαξη διόδων εξόδου ή ανεφοδιασμού των εχθρικών δυνάμεων.

Το πρόβλημα Καστελλόριζο

Εκεί που τα πράγματα γίνονται δύσκολα είναι εάν κληθούν οι ελληνικές δυνάμεις να ενεργήσουν, όπως προαναφέραμε, στο Καστελλόριζο. Το Καστελλόριζο, όπως και όλα τα μικρά κατοικημένα νησιά, δεν τα προστατεύουν μόνο οι εκ των πραγμάτων λίγες στρατιωτικές δυνάμεις που υπάρχουν εκεί. Τα προστατεύει η συνολική αμυντική ομπρέλα της Ελλάδας. Με απλά λόγια, τουρκική εισβολή σε κατοικημένο νησί σημαίνει αυτομάτως γενικευμένη ελληνοτουρκική σύρραξη, με ό,τι καταστροφικό αυτή συνεπάγεται και για τις δύο χώρες.

Σ’ αυτή την περίπτωση ο σχεδιασμός πρέπει να είναι πολύ πιο εμπεριστατωμένος και η επιχείρηση πολύ πιο πολύπλοκη, δεδομένης της απόστασης στην οποία θα πρέπει να ενεργήσουν οι ελληνικές δυνάμεις, αλλά και της εγγύτητας στο τουρκικό έδαφος. Στην υπόθεση σεναρίου μίας επιχείρησης στο Καστελλόριζο, αυτή θα απαιτήσει μία χρονοβόρα προσπάθεια μετάβασης σε ένα απομακρυσμένο θέατρο επιχειρήσεων, ώστε και οι ναυτικές δυνάμεις να μπορούν να δράσουν χωρίς ιδιαίτερους κινδύνους και έτσι ώστε η Πολεμική Αεροπορία να μπορεί να προγραμματίσει την συνεχή της παρουσία, πάνω από το πεδίο επιχειρήσεων.

Σ’ αυτή την περίπτωση πιθανότατα θα πρέπει πρώτα να επιτευχθεί η κυριαρχία σε θάλασσα και αέρα πριν ξεκινήσει η όποια αρμάδα για την ανακατάληψη. Στην περίπτωση αυτή μπορεί και να μελετηθεί η χρήση αλεξιπτωτιστών για την αρχική κρούση. Ο “άτυπος δανεισμός” ελικοπτεροφόρου από φίλια δύναμη για να χρησιμεύσει ως ενδιάμεσος ανεφοδιαστικός σταθμός για ελληνικά μεταγωγικά και επιθετικά ελικόπτερα, θα προσέφερε σημαντική αρωγή στη μετάβαση ελληνικών δυνάμεων.

Συνεπώς, η ανακατάληψη νησιού ενέχει πολλές δυσκολίες και ενδέχεται να αποβεί αιματηρή ακόμη και αν στεφθεί από επιτυχία. Αυτό ισχύει πολλαπλάσια για την περίπτωση του Καστελλορίζου. Πιθανότατα να οδηγήσει σε γενικευμένη σύγκρουση, η οποία μπορεί να επιφέρει το –κατά Κλάουσεβιτς– «αποφασιστικό πλήγμα» μέσα από την εμπλοκή των δύο στόλων και των δύο αεροπορικών στόλων…