Ποιες κινήσεις έφεραν στο ναδίρ τις σχέσεις Ελλάδας-Ιράν

Τον εν λόγω μηχανισμό επαναφοράς είχαν εκκινήσει στις 28 Αυγούστου η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, κάνοντας χρήση μιας σχετικής ρήτρας του Ψηφίσματος 2231 σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης. Σημειώνεται ότι το ανωτέρω ψήφισμα του Ιουλίου του 2015 είχε επικυρώσει το JCPOA. Το τελευταίο χρονικό διάστημα, οι προειρημένες τρεις ευρωπαϊκές χώρες (E3) απαιτούσαν, τρόπον τινά εκβιαστικά, από το Ιράν να εκπληρώσει 3 όρους, προκειμένου να αναβάλουν για έως και 6 μήνες τη διαδικασία επαναφοράς των κυρώσεων.

Συγκεκριμένα, ζήτησαν από το Ιράν να επιτρέψει στη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΔΥΑΕ) να ξεκινήσει ξανά τις επιθεωρήσεις στις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, κάτι στο οποίο η Ισλαμική Δημοκρατία είχε συμφωνήσει, έχοντας μάλιστα προ ημερών καταλήξει σε ένα νέο πλαίσιο συνεργασίας με τον συγκεκριμένο εποπτικό διεθνή οργανισμό. Παράλληλα, όμως, οι E3 κάλεσαν το Ιράν να διαπραγματευθεί άμεσα με τις ΗΠΑ και να γνωστοποιήσει στους επιθεωρητές της ΔΥΑΕ τις τοποθεσίες του υψηλού εμπλουτισμένου ουρανίου, αιτήματα τα οποία ήταν καταφανώς ταπεινωτικά, αλλά και δυνητικά επικίνδυνα για την Τεχεράνη, και τα οποία αναμενόμενα απέρριψε.

Σημειώνεται ότι για να εγκριθεί το σχέδιο της Νότιας Κορέας απαιτούνταν να ψηφίσουν θετικά τουλάχιστον 9 κράτη-μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ωστόσο, μόνο η Αλγερία, η Κίνα, η Ρωσία και το Πακιστάν τάχθηκαν υπέρ. Από την άλλη, εναντιώθηκαν, η Ελλάδα, όπως προαναφέρθηκε, η Γαλλία, οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Δανία, η Σλοβενία, η Σιέρρα Λεόνε, η Σομαλία κι ο Παναμάς. Δύο χώρες επέλεξαν να απέχουν, ήτοι η Νότια Κορέα κι η Γουιάνα.

Ως εκ τούτου, η κορεατική πρόταση εκτόνωσης της διεθνούς κρίσης γύρω από το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα κατέπεσε στη βαρυσήμαντη ψηφοφορία του Συμβουλίου Ασφαλείας. Το Ιράν καταδίκασε απερίφραστα το αποτέλεσμα, λέγοντας ότι δεν το αναγνωρίζει, καθόσον κατά την άποψή του η πρόβλεψη του JCPOA για τη δυνατότητα ενεργοποίησης του μηχανισμού επαναφοράς των διεθνών κυρώσεων σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης είναι πλέον άκυρη, κι άρα έκνομη, δεδομένου ότι η συμφωνία είναι εδώ και χρόνια κατ’ ουσίαν ανενεργή ένεκα της αμερικανικής παραβιάσεώς της.

Εν πάση περιπτώσει, εκτός συγκλονιστικού διπλωματικού απροόπτου στο μεσοδιάστημα, οι διεθνείς κυρώσεις κατά του Ιράν θα ενεργοποιηθούν αυτόματα στις 27 Σεπτεμβρίου, δηλαδή 30 ημέρες μετά την επίκληση του μηχανισμού επαναφοράς των, χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα άσκησης βέτο από οποιοδήποτε μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Σε αυτήν περίπτωση, το Ιράν έχει προειδοποιήσει ότι θα αντιδράσει έντονα, τερματίζοντας κάθε συνεργασία με τη ΔΥΑΕ και βγαίνοντας από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών (NPT). Πρόκειται για έναν σενάριο που θα μπορούσε πιθανώς να εργαλειοποιηθεί ως πρόφαση από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, για να πραγματοποιήσουν νέα πλήγματα εναντίον του Ιράν.

Η (αναμενόμενη) bandwagon στάση της Ελλάδας

Προφανώς, η Ελλάδα δεν θα διανοούνταν να ψηφίσει υπέρ της κορεατικής πρότασης. Είναι σαφές ότι ευθυγραμμίστηκε αγόγγυστα με τη στάση του δυτικού μπλοκ, ακολουθώντας τον συρμό των ισχυρότερων εταίρων της. Εντούτοις, θα μπορούσε ενδεχομένως να επιλέξει τη διπλωματική επιλογή της αποχής, για να μην πληγούν ακόμη περισσότερο οι διμερείς σχέσεις της με το Ιράν, το οποίο σημειωτέον συνιστά το μεγαλύτερο αντίβαρο στις περιφερειακές φιλοδοξίες της Τουρκίας, ένα γεγονός το οποίο ξεχνούν πλείστοι “τουρκοφάγοι” αναλυτές.

Στην αιτιολόγηση του σκεπτικού της ελληνικής ψήφου, η μόνιμη αντιπρόσωπος της χώρας μας στον ΟΗΕ, η πρέσβειρα κυρία Αγλαΐα Μπαλτά, εξέφρασε «την ανησυχία μας για την έκταση και τη φύση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν». Τόνισε πως «το Ιράν δεν έχει ακόμη απαντήσει επαρκώς σε αυτές τις ανησυχίες». Επίσης, επισήμανε ότι «οι επιθεωρήσεις της IAEA όπως προβλέπονται στο JCPOA, δεν έχουν επαναληφθεί, και πληροφορίες για το απόθεμα υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου δεν έχουν παρασχεθεί».

Παράλληλα, όμως, παραδέχθηκε πως «τα πρόσφατα βήματα που έγιναν από το Ιράν είναι ευπρόσδεκτα και θετική δήλωση προθέσεων, αλλά πρέπει να ακολουθηθούν από απτές δεσμεύσεις». Στη συνέχεια, ξεκαθάρισε ότι «αυτή η ψηφοφορία δεν σηματοδοτεί το τέλος του δρόμου. Αντίθετα, θα πρέπει να είναι αφετηρία να εντείνουμε τις προσπάθειές μας προς μια διπλωματική επίλυση». Σημείωσε, δε, ότι «τώρα είναι η στιγμή να μιλήσουμε και να διαπραγματευτούμε ουσιαστικά», διατρανώνοντας πως «ο διάλογος και η διπλωματία παραμένουν τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία». Τέλος, διατύπωσε την άποψη πως «αυτό δεν είναι το τέλος της διπλωματίας, αλλά ας εκμεταλλευτούμε την παρούσα στιγμή».

Σημειώνεται ότι μετά τον επονομαζόμενο “Πόλεμο των 12 Ημερών” το επικρατούν κλίμα στην ιρανική κοινωνία, η οποία διαπνέεται τούτη την περίοδο από μια έντονη πατριωτική φρενίτιδα, απότοκη της πρόσφατης ισραηλινής επιθέσεως, είναι ιδιαιτέρως αρνητικό όσον αφορά το ενδεχόμενο παραχωρήσεων στο ζήτημα του πυρηνικού προγράμματος της χώρας, αφού αποδείχτηκε περίτρανα, το προηγούμενο χρονικό διάστημα, ότι ακόμη κι αν γίνουν με καλή πίστη σχετικές διαπραγματεύσεις, δεν αποτρέπουν την επιθετικότητα των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Εν ολίγοις, το πυρηνικό πρόγραμμα έχει αναχθεί σε λυδία λίθο εθνικής ανεξαρτησίας κι υπερηφάνειας του Ιράν. Επομένως, η ελληνική στάση δεν πέρασε απαρατήρητη από ιρανικά ΜΜΕ, την οποία μετέδωσαν κιόλας ονομαστικά.

Οι υποβαθμισμένες σχέσεις δύο παραδοσιακών φίλων

Οφείλεται σε αυτό το σημείο να επισημανθεί ότι οι Ιρανοί έχουν γενικά θετική άποψη για εμάς τους Έλληνες. Θρέφουν ιδιαίτερο σεβασμό για τον αρχαίο πολιτισμό μας. Άλλωστε, τα δύο κράτη διατηρούσαν παραδοσιακά καλές σχέσεις, με την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν να έχει μάλιστα υποστηρίξει παλαιότερα με έμπρακτο τρόπο τις ελληνικές θέσεις στο Κυπριακό εντός του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας. Ο γράφων σε πρόσφατο άρθρο του είχε καταπιαστεί με το εν λόγω θέμα. Ωστόσο, την τελευταία εξαετία έχουν υποβαθμιστεί σφόδρα οι διμερείς σχέσεις.

Η δημόσια υποστήριξη του Έλληνα πρωθυπουργού της δολοφονίας του υποστράτηγου Γασέμ Σολεϊμανί τον Ιανουάριο του 2020 από τις ΗΠΑ, η (προσωρινή) σύλληψη το 2022 από την Ελλάδα ενός υπό ιρανική σημαία τάνκερ κατάφορτου με ιρανικό πετρέλαιο στα ανοικτά της Καρύστου κατόπιν αμερικανικού αιτήματος κατάσχεσης, οι επαναλαμβανόμενες τα τελευταία χρόνια κοινές στρατιωτικές ασκήσεις της Ελλάδας με το Ισραήλ, τις οποίες το τελευταίο παρουσιάζει ανοικτά ως προσομοιώσεις επίθεσης εναντίον της Ισλαμικής Δημοκρατίας, η μεταφορά ισραηλινών πολιτικών αεροσκαφών σε αεροδρόμια της Ελλάδας και της Κύπρου, λίγες μόλις ώρες πριν την εξαπόλυση των ισραηλινών πληγμάτων κατά του Ιράν τον Ιούνιο και η δήλωση του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών στις 13 Ιουνίου, δηλαδή κατά τη διάρκεια του “Πολέμου των 12 Ημερών”, ότι «το πυρηνικό οπλοστάσιο του Ιράν αποτελεί εν δυνάμει έναν αποσταθεροποιητικό παράγοντα στην περιοχή… χώρες που αποτελούν, είναι αλήθεια, έναν σημαντικό παράγοντα αποσταθεροποίησης, όπως είναι το Ιράν. Νομίζω ότι ο ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών πρέπει να είναι ενεργός» συνιστούν ορισμένες ενδεικτικές ενέργειες τις οποίες η Τεχεράνη έχει εκλάβει ως ευθέως εχθρικές

Η, δε, τελευταία κίνηση της χώρας μας στην ψηφοφορία στο Συμβούλιο Ασφαλείας ενδέχεται να πλήξει έτι περαιτέρω την ελληνική ήπια ισχύ εντός της ιρανικής κοινωνίας.

Ο πραγματικός καταπατητής του JCPOA 

Υπενθυμίζεται ότι η πρώτη χώρα που δεν τήρησε τη διεθνή συμφωνία για τον περιορισμό του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος (JCPOA) που υπογράφηκε το 2015 ήταν οι ΗΠΑ, οι οποίες τον Μάιο του 2018 επί πρώτης προεδρίας Τραμπ αποχώρησαν μονομερώς, επαναφέροντας σκληρές κυρώσεις. Παρενθετικά, ήταν μία κίνηση που εξυπηρέτησε περισσότερο τα ισραηλινά συμφέροντα, παρά τα αμερικανικά.

Παρ’ όλ’ αυτά, το Ιράν συνέχισε ύστερα να συμμορφώνεται με τη συμφωνία για έναν ακόμη ολόκληρο χρόνο, αναμένοντας με στρατηγική υπομονή από τους Ευρωπαίους εταίρους του να προχωρήσουν σε ενέργειες, που θα διαφυλάξουν τα απορρέοντα από τη συμφωνία οφέλη του. Ωστόσο, οι τελευταίοι απέτυχαν ως προς αυτό, με αποτέλεσμα το Ιράν να λάβει ανταποδοτικά μέτρα, τερματίζοντας βαθμηδόν τους περιορισμούς στο πυρηνικό του πρόγραμμα.

Εν ολίγοις, εκεί που το Ιράν εμπλούτιζε ουράνιο σε ποσοστό 3,67% βάσει του JCPOA μέχρι το 2019 έχει φτάσει σήμερα στο 60% ένεκα της (ισραηλοκίνητης) αμερικανικής αδιαλλαξίας. Τούτων δοθέντων, είναι τουλάχιστον υποκριτικό να εγκαλείται σήμερα το Ιράν για παραβίαση του JCPOA, από τη στιγμή που, όχι μόνο η συμφωνία είναι προ πολλού “εγκεφαλικά νεκρή” με ξεκάθαρη αμερικανική υπαιτιότητα, αλλά κι αφ’ ης στιγμής έχουν δεχτεί επιθέσεις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Ισλαμικής Δημοκρατίας μόλις τον περασμένο Ιούνιο.