Yesmen μαζεύουν δίπλα τους οι πολιτικοί…

Να τους βάλουν δηλαδή στο “παιχνίδι” της διαβούλευσης, της ανταλλαγής απόψεων και τελικά να υιοθετήσουν κάποιες, αν όχι όλες, από τις θεωρητικές, αλλά και πρακτικές εφαρμογές, που θα τους προτείνουν, οι οποίες είναι πολλές φορές απόσταγμα εμπειρίας και συσσώρευσης γνώσεων, σε συγκεκριμένα πεδία πολιτικής. Αυτό το σημερινό τεράστιο πρόβλημα των ηγεσιών, αλλά και των κοινωνιών παγκοσμίως, αναλύθηκε εκτενώς από τον Χάμπερμας, ο οποίος δίνει εμπεριστατωμένες απαντήσεις για τα αίτια, αν και κατά τη γνώμη μου δεν απαντά στο καίριο ερώτημα, το γιατί δηλαδή οι λαοί συχνά επιλέγουν ανθρώπους με αυτά τα χαρακτηριστικά της “φοβίας” και της ανασφάλειας.

Θα ήταν, ειδικά σήμερα, πολύ εύκολο κανείς να δει ή να πληροφορηθεί για τους ανθρώπους που περιβάλλουν τους “ηγέτες”, προκειμένου να κατανοήσει ευχερώς και την ποιότητά τους. Ο σοφός λαός έλεγε σχετικά “δείξε μου το φίλο σου να σου πω ποιος είσαι”. Η κυριαρχία των τεχνικών ή εργαλειακών ορθολογισμών χωρίς εμπειρία και γνώση, αλλά κυρίως χωρίς θεωρητικό υπόβαθρο, διαβούλευση και διάλογο, οδηγεί σε παθογένειες και αδιέξοδα την κοινωνία.

Τις τελευταίες δεκαετίες με την αποθέωση του κυνισμού και του σκληρού ωφελιμισμού, που αποθεώνουν το χρήμα, το κέρδος και την εξουσία, χωρίς αρχές, αξίες, κοινωνικές ανησυχίες και κριτική στοχαστικότητα, έχουμε οδηγηθεί στην υποχώρηση της ηθικής, της αναλυτικής σκέψης, της συμμετοχής και του κοινωνικού ελέγχου, και τελικά αποδεχόμαστε στωικά τον “δημοκρατικό” αυταρχισμό.

Αυτός ο αυταρχισμός με την επίφαση δημοκρατικότητας, που έχει εγκαθιδρυθεί και εκπροσωπείται από ανθρώπους με τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά, γιατί είναι ευκολότερα ελεγχόμενοι και διαχειρίσιμοι, είναι το αποτέλεσμα μιας μακράς διαδικασίας απαξίωσης των θεσμών και αποθέωσης της “μετριοκρατίας”.  Με αυτή την εργαλειακή λογική όπου οι “ηγέτες” επιλέγουν συνεργάτες με μειωμένες ικανότητες, οι οποίοι εκτελούν εντολές χωρίς θεωρητική- κριτική σκέψη, αντίλογο και δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων, οδηγούμαστε σε κλειστά συστήματα εξουσίας και η κοινωνία περιθωριοποιείται χάνοντας τη δυνατότητα παρέμβασης.

Άλλωστε η λογική της μετριο-πελατοκρατίας (και η αποδοχή της “ήσσονος προσπάθειας”, αλλά με παράλληλη ένταξη στους κατάλληλους μηχανισμούς για προσωπική ανέλιξη) διαπερνά πλέον όλο τον κοινωνικό ιστό και ο πολίτης βλέποντας την διαμορφωθείσα κατάσταση, είτε την αποδέχεται ως πρακτική και την μιμείται, είτε παραδίδεται και αδιαφορεί, ανήμπορος να αντισταθεί και να συμμετέχει στα κοινά, εφόσον οι δυνατότητες διαλόγου, κριτικής σκέψης, επικοινωνίας και συναίνεσης δεν υφίστανται. Κατά τα λοιπά αναρωτιόμαστε γιατί η αποχή στις εκλογές και στα κοινά ολοένα και μεγαλώνει.

Η κλειστοφοβία των πολιτικών συστημάτων

Η νεωτερικότητα επέφερε επαναστατικές για την εποχή μεθόδους αντίληψης του κόσμου και εξέλιξης της επιστήμης. Όμως στις ρωγμές της, όπου γεννιούνται αναθεωρητικές και μετανεωτερικές αντιλήψεις, περιθωριοποιείται η κριτική θεωρητική σκέψη (μετά από την επικοινωνιακά κατευθυνόμενη και στοχευμένη “της μιας αλήθειας” πληροφόρηση) και η σφαιρική γνώση (το “όλον” κατά τον Αριστοτέλη) δεν είναι δυνατή, καθότι τα εξαχθέντα συμπεράσματα, είναι αποτέλεσμα της μισής ή ελάχιστης αλήθειας, που δύναται να δει ο πολίτης (κατά τον “Μύθο του Σπηλαίου” του Πλάτωνα).

Κάπως έτσι παραμερίζεται το δίκαιο, η δικαιοσύνη, αντιστρέφονται οι προτεραιότητες, κυριαρχεί ο κυνισμός και ο μηδενισμός και οδηγούμαστε “σε αποικιοποίηση του βιόκοσμου”. Το αποτέλεσμα από την απαξίωση της θεωρίας, την έλλειψη επικοινωνίας και συμμετοχής και της πρόταξης του ατομικισμού, είναι η κοινωνία συνολικά να απωλέσει τη δυνατότητα να αμφισβητήσει την “κυριαρχία των συστημάτων”, που ελέγχονται κατά βάση από οργανωμένες δυναμικές μειοψηφίες συμφερόντων.

Συμπερασματικά η κριτική σκέψη, η θεωρητική ανάλυση, η καλλιέργεια και η αυτοπεποίθηση που κατακτάται με τη γνώση, θα μπορούν να κάνουν τους ηγέτες πιο δεκτικούς στις άλλες απόψεις, στο διάλογο και στην υγιή αντιπαράθεση και θα δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις να αποτινάξουν από πάνω τους το πέπλο της αμηχανίας και της “κλειστοφοβίας”. Έτσι θα μπορούσαν να δεχτούν στο περιβάλλον τους με μια διαδικασία διάδρασης και εκμάθησης, ανθρώπους που εκτός της εμπειρίας τους έχουν θεμελιακό θεωρητικό υπόβαθρο, το οποίο θα φανεί χρήσιμο εκτός από τους ίδιους, συνολικά στην κοινωνία και στη χώρα.

Η επικοινωνιακή διαδικασία, η συναναστροφή, η ανταλλαγή απόψεων και επιχειρημάτων, οι συγκρούσεις που οδηγούν στην συναίνεση για το κοινό καλό και τελικά η αντίληψη του συν-ανήκειν, είναι η πεμπτουσία της Δημοκρατίας, καθότι οι πολίτες πρέπει δια της συμμετοχικής διαδικασίας των κοινωνών, να συμβάλουν στην ενδυνάμωση της δημόσιας σφαίρας. Κατά συνέπεια το μεγάλο στοίχημα σήμερα στις δυτικές κοινωνίες και ιδιαίτερα στην Ελλάδα που δεν “έτυχε” να περάσει διαφωτισμό, είναι η αναζήτηση ηγετών που αντέχουν στην κριτική, ηγετών που επιζητούν και επιδιώκουν τον διάλογο και δίνουν τη δυνατότητα σε όλο και πιο πλατιά στρώματα να συμμετέχουν στις δημοκρατικές διαδικασίες. Η εμβάθυνση της Δημοκρατίας επέρχεται και στεριώνει με περισσότερη Δημοκρατία. Ας μην το ξεχνάμε.