Κατάθεση ψυχής από δύο Έλληνες του σινεμά και του θεάτρου

Ταξιδιώτες από πεποίθηση, δημιουργοί με νέα ματιά και προτάσεις που ακουμπούν το κοινό, κάτι που επιβεβαιώνεται μέσα από το λόγο, την απλότητα και την αμεσότητα που εκπέμπουν, πέρα από το βαρύ βιογραφικό τους, κατακτούν τον συνομιλητή τους. Με το διαρκές χαμόγελο η Ελένα Τσεφαλά, με το ειλικρινές βαθύ βλέμμα ο Σταμάτης Τζελέπης και την ματιά τους στην απλότητα της ζωής, στο διακύβευμα της συνύπαρξης με παιδιά, εγγόνια, στην συμπόρευση με αυτονομία και αλληλοκατανόηση σε μια σχέση που επαναπροσδιορίζεται.

Το εκπληκτικό είναι αυτή η κινητικότητα που τους χαρακτηρίζει, εκτός όλων των άλλων, λειτουργεί ως συνεκτικός κρίκος με την ομογένεια όπου γης! Σήμερα να είναι στην Ελλάδα, αύριο στην Αυστραλία, στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη. Και ακόμη στην αυλή τους να καλλιεργούν λαχανικά, να αυτοσχεδιάζουν μαγειρεύοντας, να ετοιμάζουν σενάρια ταινίας, δικά τους θεατρικά έργα, να διδάσκουν θεατρολογία, να μελετούν και να εμπνέονται διαρκώς. Έζησα παράστασή τους, όπου το κοινό, πάνω από 500 άτομα, τους αποθέωνε… όρθιο χειροκροτώντας ασταμάτητα. Η συνέντευξη που ακολουθεί βοηθά να τους γνωρίσουμε καλύτερα και να μοιραστούμε την ώριμη σκέψη τους κόντρα σε όσα “καλλιτεχνικά εφήμερα” κυριαρχούν σε tv ή social media.

• Πώς αυτοπροσδιορίζεστε πέρα από το βιογραφικό σας; Ανήκετε στους “οικουμενικούς Έλληνες”;

Έλενα: Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Μόντρεαλ, με πέντε χρόνια παιδικής ζωής (8–12 ετών) στη Μεσσήνη, τόπο καταγωγής των γονιών μου. Σπούδασα στην Αθήνα στη Φιλοσοφική Σχολή, στο τμήμα Αγγλικής και Ελληνικής Φιλολογίας. Συνέχισα τις σπουδές μου στον Καναδά στο Τμήμα Πολύτεχνης Έκφρασης (Inter-related Arts) στο Concordia University, και ολοκλήρωσα στο Ηνωμένο Βασίλειο τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στην Θεατροπαιδαγωγική (University of London -Institute of Education). Επίσης, φοίτησα στη Δραματική Σχολή του Royal School of Speech and Drama (Λονδίνο) και στο Theatre and Performance Studies, στο University of Edinburgh.

Στην Αυστραλία διέμενα τρία χρόνια για την διεξαγωγή επιτόπιας έρευνας για τη διδακτορική μου διατριβή με θέμα “Το Δίγλωσσο Μεταπολεμικό Θέατρο των Ελλήνων της Αυστραλίας, πρώτης και δεύτερης γενιάς”, η οποία ολοκληρώθηκε το 2015 με “Άριστα” στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης. Από αυτήν, προέκυψε το βιβλίο μου “Εκατό Χρόνια Θέατρο των Ελλήνων στην Αυστραλία (1910–2010)”, 2018, εκδ. 24γράμματα. Η δε Αυστραλία έγινε η τρίτη “πατρίδα” μου.

Τα τελευταία χρόνια (2019-2015) μαζί με τον Σταμάτη έχουμε επισκεφτεί τρεις φορές την Αυστραλία και έχουμε παρουσιάσει παραστάσεις μας στις πόλεις Σίδνεϋ, Μελβούρνη, Αδελαϊδα, μετά από πρόσκληση Ελληνο-Αυστραλιανών φορέων. Κάθε φορά η θερμή υποδοχή των ομογενών μας, μας συγκινεί και μας συνδέει βαθιά μαζί τους. Η ανάγκη μου να “(μετα)-κινούμαι” είναι στο DNA μου. Η επαφή μου με διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα είναι το δικό μου “οξυγόνο” και η πηγή έμπνευσής μου.

Σταμάτης: Από το 1974, με το “Μεγάλο μας Τσίρκο” του Καμπανέλλη, ξεκίνησε η σχέση μου με τους Έλληνες του εξωτερικού. Έχω περιοδεύσει σε Ευρώπη, Αμερική, Καναδά και Αυστραλία, και συνεχίζουμε να συνεργαζόμαστε με Ελληνικές Κοινότητες ανά τον κόσμο. Με ενθουσιάζει αυτή η επαφή με τους Έλληνες της διασποράς και με εκπλήσσει ευχάριστα που παρακολουθούν ό, τι συμβαίνει στην Ελλάδα.

• Πόσο δύσκολο, ενδιαφέρον και προκλητικό είναι αυτό το ταξίδι;

Έλενα: Κάθε ταξίδι έχει τη δική του ιστορία. Παρακολουθούμε την εξέλιξη των γενεών της ομογένειας, και μέσα από τις παραστάσεις μας τους συνδέουμε με την Ελλάδα και παράλληλα τους επιστρέφουμε τις “δικές” τους ιστορίες με την δική μας δραματουργική ματιά. Γινόμαστε η “φωνή” τους, πάντα σε συνεργασία με ντόπιους δημιουργούς και με την υποστήριξη των ελληνικών κοινοτήτων.

Σταμάτης: Το σπουδαίο σε αυτό το εγχείρημα είναι πως το έργο μας αφορά και τους Ελλαδίτες, καθώς η εμπειρία της μετανάστευσης αγγίζει σχεδόν κάθε οικογένεια. Η ανταπόκριση του κοινού, ο ενθουσιασμός τους, τόσο στην Αθήνα όσο και στην περιφέρεια, μας δικαιώνει.

• Πώς προέκυψε η μελέτη για το θέατρο των Ελλήνων στην Αυστραλία κ. Τσεφαλά;

Έλενα: Ζώντας ανάμεσα σε διαφορετικές χώρες, διαφορετικές γλώσσες και πολιτισμούς, η αναζήτηση της “πολιτισμικής ταυτότητας” και του “ανήκειν” ήταν αναπόφευκτη. Στο μεταπτυχιακό μου (Μ.Ed) με θέμα: “Συγκριτική Εκπαίδευση και Ανθρώπινα Δικαιώματα”, μελέτησα το “Μεταναστευτικό Θέατρο” άλλων εθνικοτήτων και θεατροπαιδαγωγικά προγράμματα μειονοτήτων στην Αγγλία. Μετά την ολοκλήρωσή του αναζήτησα αντίστοιχες ελληνικές μεταναστευτικές ιστορίες, ειπωμένες μέσα από το Θέατρο ως μέσο. Στην Αυστραλία βρήκα ένα πλούσιο υλικό που άξιζε να παρουσιαστεί.

Σήμερα συνεχίζω την μεταδιδακτορική μου έρευνα στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, στο ΕΚΠΑ με θέμα: “Ελληνική Μεταναστευτική Δραματουργία (Ελληνόφωνη και Αγγλόφωνη) στην Μεταπολεμική Αυστραλία (1962-2025)”. Παράλληλα, εκφράζω τη (δια)-πολιτισμική μου εμπειρία ως συγγραφέας, σκηνοθέτης και ηθοποιός μέσα από το Θέατρο και τον Κινηματογράφο.

• Σας ενδιαφέρει μια πιο έντονη δραματική στροφή κ. Τζελέπη;

Σταμάτης: Έχω υπηρετήσει όλα τα είδη θεάτρου. Ξεκίνησα με δραματικούς ρόλους στο Εθνικό Θέατρο, δίπλα σε σπουδαίους θεατρανθρώπους. Ξεχωρίζω τον ρόλο του Λάκι στο “Περιμένοντας τον Γκοντό” και το βραβείο για τον ρόλο του Μητσάρα στο “Ωχ, τα νεφρά μου”. Στον κινηματογράφο, συνεργάστηκα με Κούνδουρο, Βούλγαρη, Μανουσάκη, Σμαραγδή, κ.ά. Στην τηλεόραση, καθιερώθηκα ως κωμικός δίπλα στον Θανάση Βέγγο. Έπαιξα και σε δραματικές σειρές όπως: “Κόκκινο Ποτάμι” και “Βαρδιάνος στα Σπόρκα” του αείμνηστου Μανούσου Μανουσάκη. Πέρυσι, βραβεύτηκα για την ερμηνεία μου στην ταινία “Opposite the Sunrise” σε δραματικό ρόλο, σε σενάριο και σκηνοθεσία της Έλενας.

 

• Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στην καριέρα σας;

Έλενα: Όταν έπαιξα τον ρόλο της Πραξαγόρας με λαρυγγίτιδα – ήταν μια αγωνιώδης δοκιμασία. Η αφωνία και οι ενέσεις κορτιζόνης “έσωσαν” την παράσταση. Επίσης, η συμμετοχή μου στην ταινία “Mamma Mia” – ήταν πρόκληση από μόνη της: έξι κάστινγκ και συνεχής εγρήγορση για να διατηρήσω τη θέση μου.

Σταμάτης: Ο Λάκι ήταν πρόκληση – εσωτερική και σωματική. Έπρεπε να αντισταθώ στις υποκριτικές ευκολίες μου. Σε μια παράσταση κινδύνεψα να πνιγώ από το σκοινί με το οποίο ήμουν δεμένος. Ευτυχώς, πρόλαβα να βάλω τα δάκτυλα μου στον λαιμό και απέφυγα τα χειρότερα.

• Τι σημαίνει για εσάς μια διεθνής βράβευση;

Έλενα: Τα δεκατρία βραβεία για καλύτερη σκηνοθεσία, καλύτερη ταινία μικρού μήκους και καλύτερης ερμηνείας, μας δίνουν ώθηση για τα επόμενα project. Η σκηνοθεσία με συναρπάζει.

Σταμάτης: Είναι μία ακόμη επιβεβαίωση πως καλώς συνεχίζω να δημιουργώ και να υπηρετώ την Τέχνη μου.

• Ηθοποιός σημαίνει φως αλλά και σκοτάδι;

Σταμάτης: Και “φως-νερό-τηλέφωνο”, όπως έλεγε ο Κάρολος Κουν (γελάει).

Έλενα: Είναι αγώνας. Είμαστε εργάτες του Θεάτρου. Οι παραγωγές μας είναι χειροποίητες- φτιαγμένες με χαρά, αλλά και κόπο. Χρειάζονται συνεργάτες με κοινή νοοτροπία, όχι απαραίτητα ίδιο όραμα.

• Η σχέση σας ως δημιουργικό δίδυμο;

Έλενα: Είμαστε συνοδοιπόροι στη ζωή και στην Τέχνη. Σεβόμαστε ο ένας τις ανάγκες του άλλου, λειτουργούμε συνεργατικά, συζητάμε ανοιχτά και εστιάζουμε σε όσα μας ενώνουν. Κάθε μέρα είναι δώρο!

Σταμάτης: Η Έλενα ήρθε στη ζωή μου και την φώτισε με το γέλιο της, την παιδικότητα που την χαρακτηρίζει, τον ενθουσιασμό και την αγάπη της. Συμπορευόμαστε με σύμπνοια, χωρίς περιττές αναλύσεις. Είμαι ευγνώμων.

• Μιλήστε μας για τη βράβευση της μικρού μήκους ταινίας “Από Ανατολής Ηλίου”

Σταμάτης: Οι βραβεύσεις, απ’ όπου κι αν προέρχονται, δεν αποτελούν αυτοσκοπό. Είναι μια επιβεβαίωση πως η δουλειά μας αγγίζει και αφορά κι άλλους ανθρώπους.

Έλενα: Δεν δημιουργούμε Τέχνη για εμάς. Η διαδικασία μας ενθουσιάζει, αλλά η αληθινή ικανοποίηση έρχεται όταν το αποτέλεσμα συναντά την καρδιά του θεατή.

• Υπάρχει ελεύθερος χρόνος; Ποια είναι η καθημερινότητά σας;

Σταμάτης: Καλλιεργώ καθημερινά τον κήπο της “Αγάπης” μας (γελάει), γεμάτο τριανταφυλλιές, βουκαμβίλιες, γιασεμιά, μυρωδικά και τα λίγα δέντρα μας. Είναι ένα περιβάλλον, που αντανακλά τη φροντίδα που του προσφέρεις κι αυτό μας δίνει βαθιά ικανοποίηση.
Η μαγειρική επίσης γίνεται με αγάπη είναι χαρά – επιλέγω να δημιουργώ γεύματα πολύχρωμα με φρέσκα λαχανικά, και βέβαια χρησιμοποιώ τα μυρωδικά του κήπου.

Έλενα: Τα ταξίδια είναι η μεγάλη μας αδυναμία. Η καθημερινότητά μας περιλαμβάνει άσκηση, άλλοτε μπάνιο στη θάλασσα ή περιπάτους στο βουνό. Πίνουμε το καφεδάκι μας σε γειτονιές όπου οι άνθρωποι ακόμα γνωρίζονται. Παρακολουθούμε θέατρο και κινηματογράφο. Το γράψιμο υπάρχει στη ζωή μου σε καθημερινή βάση.

• Τι νέο σχεδιάζετε στην πορεία σας;

Έλενα: Έπειτα από εκτενή έρευνα, ολοκλήρωσα το σενάριο για την επόμενη ταινία μας μικρού μήκους, που θα λειτουργήσει ως πιλότος για ταινία μεγάλου μήκους. Παράλληλα, έγραψα νέο θεατρικό έργο.

Σταμάτης: … το οποίο σκοπεύουμε να ανεβάσουμε την ερχόμενη εαρινή σεζόν.

• Ωστόσο υπάρχουν ανεκπλήρωτα όνειρα;

Σταμάτης: Επιθυμίες υπάρχουν πάντα – είναι η κινητήριος δύναμη. Ανεκπλήρωτα όνειρα, όχι. Νιώθω ευγνωμοσύνη για όσα έχουμε.

Έλενα: Είμαστε ευλογημένοι. Έχουμε πάνω απ’ όλα για την υγεία την δική μας και των ανθρώπων μας – συγγενών και φίλων. Πάντα ευγνώμονες για τα παιδιά και τα εγγόνια μας, που φωτίζουν ένα συχνά ζοφερό τοπίο.

• Τι θα ευχόσασταν;

Σταμάτης: Ευχόμαστε ειρήνη στον κόσμο. Δυστυχώς, ο φανατισμός και η ρητορική του μίσους οδηγούν σε κοινωνικά και πολιτικά “αδιέξοδα”, τα οποία σκόπιμα τα δημιουργούν. Δεν αφήνουν χώρο για διάλογο, κατανόηση ή συνύπαρξη. Διαβρώνουν τον δημόσιο λόγο, τροφοδοτούν συγκρούσεις και ενισχύουν την απομόνωση μέσα από προκαταλήψεις και στερεότυπα. “Ό,τι σπέρνεις, θερίζεις”, όπως πολύ σωστά λέει ο σοφός λαός μας.

Έλενα: Όταν το τρίπτυχο “Τέχνη, Παιδεία και Πολιτισμός” υποχωρούν – γιατί κάποιοι τα θεωρούν “πολυτέλεια”, “περιττά”, “μη αναγκαία” ή/και “μη προσοδοφόρα”, το κενό που δημιουργείται γεμίζει την κοινωνία με φόβο και αποξένωση. Σε αυτές τις περιόδους, η δημιουργική δράση αποκτά ιδιαίτερη σημασία: λειτουργεί ως αντίδοτο, ως “γέφυρα”, ως φως στο σκοτάδι, μια μορφή αντίστασης – στην ανθρωποφαγία, στο όνομα του κέρδους, την μανία επικυριαρχίας, την εξουσιομανία, την καταπάτηση δικαιωμάτων, την εξαφάνιση λαών εν ονόματι ενός ψευδεπίγραφου δικαιωματισμού, μιας διαβρωμένης “Δημοκρατίας” και μιας κατευθυνόμενης “ελευθερίας”. Οδεύουμε σε μια αυτοκαταστροφή ως είδος. Ξεχνούμε πως ο πλανήτης μας φιλοξενεί – δεν μας ανήκει. Η δημιουργική δράση, λοιπόν, δεν είναι πολυτέλεια, είναι επιτακτική ανάγκη.

Ευχαριστίες που βρήκαν χρόνο και με πολύ διάθεση απαντούν στα ερωτήματα που τους θέσαμε, αποκαλύπτοντας επόμενα θεατρικά κι όχι μόνο βήματα, που περιμένουμε με ανυπομονησία, διαγράφοντας μια πορεία που υπηρετεί τη γνώση, την ανθρωπιά, την ταύτιση με την ομορφιά απ’ όπου προέρχεται.